SZCZUDŁOWSKI TADEUSZ, działacz opozycji demokratycznej

Aktualna wersja na dzień 16:48, 23 paź 2024

Tadeusz Szczudłowski, lata 80. XX wieku

Tadeusz Szczudłowski (z lewej) w Sali BHP Stoczni Gdańskiej podczas strajku w sierpniu 1980

Drewniany krzyż, ustawiony staraniem Tadeusza Szczudłowskiego 17 VIII 1980 na placu przed bramą stoczni, w miejscu przyszłego Pomnika Poległych Stoczniowców

Tadeusz Szczudłowski (w środku), z Janem Koziatkiem (z lewej) i Stefanem Jurczykiem, 1983

TADEUSZ SZCZUDŁOWSKI (ur. 22 XI 1932 Lwów), działacz opozycji demokratycznej. Podawany niekiedy rok urodzenia 1933 wynika z celowego wpisania go do dokumentów przez jego ojca po zakończeniu II wojny światowej. Syn legionisty, obrońcy Lwowa w 1919, uczestnika wojny obronnej w 1939 Władysława (ur. 1901) i poślubionej w 1931 Marii z domu Kamińskiej (1906–1938). Po zakończeniu wojny zamieszkał z rodziną na Dolnym Śląsku, w 1952 zdał egzamin maturalny w Technikum Przemysłowym w Jeleniej Górze. W 1953 powołany do wojska, w latach 1954–1958 uczył się na Wydziale Pokładowym Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, nawigator morski. Do 1968 pływał na okrętach Marynarki Wojennej, służył w Kaszubskim Dywizjonie Okrętów Pogranicza, był oficerem artylerii na ścigaczu ORP „202”. Odszedł na rentę wojskową w stopniu porucznika marynarki. W 1968 uzyskał dyplom porucznika Żeglugi Wielkiej Polskiej Marynarki Handlowej, odmówiono mu jednak możliwości pracy na morzu (nie wydano książeczki żeglarskiej).

Pracował w prywatnym zakładzie pamiątkarskim przy ul. Ogarnej w Gdańsku, w 1972 ukończył studia w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego. Działał w środowiskach gdańskich studentów tworzących Studencki Komitet Solidarności i późniejszy Ruch Młodej Polski. Po wydarzeniach Czerwca ’76 i represjach wobec robotników Ursusa i Radomia podpisał list studentów uczelni Wybrzeża w obronie represjonowanych, był jednym z 213 sygnatariuszy petycji do Marszałka Sejmu PRL Stanisława Gucwy. Od 1977 należał do Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), w swoim mieszkaniu przy ul. Zabłockiego (Gdańsk- Piecki) otworzył punkt konsultacyjny. W latach 1977–1980 był organizatorem i mówcą podczas manifestacji z okazji świąt 3 Maja oraz 11 Listopada. 3 V 1980, po mszy w kościele św. Brygidy i manifestacji pod pomnikiem króla Jana III Sobieskiego, wraz z Dariuszem Kobzdejem został zatrzymany i skazany na trzy miesiące więzienia. W areszcie prowadził głodówkę, w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) trwały codzienne modły w ich intencji (zob. Magdalena Modzelewska-Rybicka, wydrukowano ok. 100 ulotek wzywających do wystąpień w ich obronie.

Podczas wydarzeń Sierpnia ’80 od 14 tego miesiąca przebywał w Stoczni Gdańskiej. Był pomysłodawcą ustawienia przed Bramą nr 2 Stoczni kilkumetrowego krzyża upamiętniającego poległych stoczniowców z 1970. 16/17 VIII 1980 uczestnik delegacji (m.in. z Janem Karandziejem), która ubiegała się u I sekretarza PZPR w Gdańsku, wojewody i biskupa gdańskiego Lecha Kaczmarka o prowadzenie przez ks. Henryka Jankowskiego pierwszej mszy w Stoczni Gdańskiej (w niedzielę 17 sierpnia). Brał udział w układaniu listy 21 postulatów „Solidarność”; bezskuteczne nalegał, by znalazło się tam żądanie przeprowadzenia wolnych wyborów do Sejmu i Rad Narodowych, postulował także, by nie wpisywać do porozumienia zapisu o kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) i nienaruszalności systemu socjalistycznego. W 1981 był gościem honorowym Pierwszego Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” (5–10 IX i 26 IX–7 X 1981) w gdańskiej hali „Olivia”.

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 XII 1981 ukrywał się, 2 I 1982 został zatrzymany, 4 I internowany i osadzony w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku; od 16 do 23 IX przebywał na przepustce z powodu śmierci członka rodziny, zwolniony 16 pażdziernika tego roku. Za jego sprawą powstał specjalny, drewniany krucyfiks przetrzymywanych w Strzebielinku (zachował się w kościele św. Józefa Rzemieślnika w Gniewinie). Krzyż ten niósł na czele pochodu zmierzającego 10 V 1988 do kościoła św. Brygidy po zakończeniu strajku majowego w Stoczni Gdańskiej, w którym też brał udział ( strajki w Stoczni Gdańskiej w 1988). Zaangażowany był w pomoc rodzinom osób represjonowanych, 3 V 1984 podczas manifestacji pod pomnikiem Jana III Sobieskiego wygłosił przemówienie „na rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja”.

Od 1989 do 1995 pływał jako nawigator, początkowo na statku pod banderą Republiki Vanuatu (Oceania), następnie Polskich Linii Oceanicznych, przeszedł na rentę, następnie na emeryturę. Członek Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Towarzystwa Odbudowy Cmentarza Orląt Lwowskich. Odznaczony został Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski (2006) i Krzyżem Wolności i Solidarności (2016). 22 XII 2022 gdański oddział Instytutu Pamięci Narodowej zorganizował jego benefis z okazji 90. rocznicy urodzin. Ojciec Piotra (ur. 9 X 1961 Gdańsk), absolwenta III Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku oraz Wydziału Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL, 1986) i licencjackich studiów podyplomowych w Instytucie Historii Kościoła KUL (1988), w 1992 doktora teologii, od tego roku adiunkta w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego, także działacza opozycyjnego (zob. opozycja młodzieżowa w szkołach średnich Gdańska 1968–1989). ArKa









Bibliografia:
Relacja Tadeusza Szczudłowskiego (2022).
Instytut Pamięci Narodowej Gdańsk, akta Wydziału Śledczego KW MO w Gdańsku, 1979.
Kazański Arkadiusz, SzczudłowskiTadeusz, https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/18976,Szczudlowski-Tadeusz.html.
Majewski Michał, Reszka Paweł, Sierpniowy strajk zaczął się na balandze, „Rzeczpospolita” (dodatek „Plus Minus”), 21–22 VIII 2010.
Musiał Bogdan, Szumski Jan, Lato 1980 na Wybrzeżu oraz powstanie „Solidarności” w świetle sprawozdań sowieckich Konsulatów Generalnych w Gdańsku i Szczecinie, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2, 2010.
Szczudłowski Tadeusz, Z gorących dni sierpniowych, „Teki Gdańskie”, t. 2, Gdańsk 2000.
Szubarczyk Piotr, „Ze Lwowa, Bracie, ze Lwowa”… Tadeusz Szczudłowski – bohater gdańskiego środowiska ROPCiO, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, 2007, nr 5–6.