BAUER KARL ERNST, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 10:43, 30 lip 2024

Karl Ernst Bauer, mezzotinta Nicolausa Verkolje według portretu Daniela Kleina, początek XVIII wieku

Płyta nagrobna Karla Ernsta Bauera w kościele NMP w Gdańsku

KARL ERNST BAUER (28 VIII 1665 Gdańsk – 28 VIII 1719 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Pochodził z rodziny przybyłej najprawdopodobniej z Niderlandów, notowanej w Gdańsku od początku XVI wieku. M.in. jego dziadek Arnd (1590–1653) uzyskał kupieckie obywatelstwa Gdańska i pełnił urzędy sekretarza miasta i syndyka. Był synem Reinholda Bauera (1 I 1633 Gdańsk – 31 X 1687 Gdańsk), prawnika po studiach w Królewcu (1650), Strasburgu (1652) i Bazylei (1654), który 11 XII 1657 wystarał się o uzyskanie potwierdzenia kupieckiego obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), od 1666 ławnika, i Elisabeth, córki Thomasa Gellentin.

W sierpniu 1683 zapisany został do ostatniej klasy (primy) Gimnazjum Akademickiego, m.in. pobierał u Stephana Jana Łaganowskiego lekcje języka polskiego i w nim jako uczeń publicznie przemawiał, popisową mowę, wygłoszoną 12 VI 1686, poświęcił królowi Janowi Sobieskiemu. W 1686 studiował na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą.

15 III 1691 otrzymał potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska (jako tzw. Bürger-Kind). Od 1694 był ławnikiem, od 1701 rajcą, w 1704 sędzią, w latach 1716–1719 burmistrzem: pierwszym w 1717, drugim w 1716 i 1719, czwartym w 1718. W 1707, 1711, 1715 i 1718 piastował w Gdańsku urząd burgrabiego, wyboru w 1711 gratulował mu okolicznościowym wierszem Samuel Czeraski. Dał się poznać jako zręczny dyplomata. Dużą aktywność na tym polu wykazywał zwłaszcza podczas wojny północnej (1701–1721), m.in. w 1703 skutecznie przeciwstawiał się szwedzkim groźbom wobec miasta.

Jako kalwinista był związany z należącym do gdańskich kalwinistów kościołem św. Piotra i Pawła, który wspierał finansowo i w którym chrzcił swoje dzieci. Właściciel firmy dysponującej w 1694 dwoma statkami.

W skład jego majątku wchodziły liczne posiadłości ziemskie położone niedaleko od miasta, w które chętnie lokował nadwyżki kapitałowe. Odziedziczył Borkowo (w jego posiadanie wszedł po śmierci ojca w 1687) i Łostowice (w posiadaniu rodziny od 1635), w 1695 nabył Wiślinę i Mokry Dwór. W dworku w tej ostatniej miejscowości gościł w 1716 ambasadora Rosji w Rzeczypospolitej, księcia Grigorija Dołgorukiego. Był również gospodarzem odbywającego się tam spotkania cara rosyjskiego Piotra I Wielkiego i króla polskiego Augusta II, którzy omawiali wówczas bieżące sprawy polityczne związane z wojną północną.

Ożenił się w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) 28 stycznia lub 13 lutego 1691 z Adelgunde (chrzest 9 V 1675 – pochowana 7 II 1732), córką Jacoba Wrighta (Wrichta, zm. 23 VII 1689) i Anny z domu Horn. Doczekał się córek 1/ Anny Elisabeth (25 VII 1693 Gdańsk – 5 X 1715 Gdańsk), od ślubu w kościele NMP 8 XI 1714 żony Georga Simona von Bömelna (syna burmistrza Gabriela Bömelna), zmarłej po niecałym roku małżeństwa przy porodzie jedynego dziecka, syna Georga Reinholda, oraz 2/ Adelgundy Renaty (30 VII 1694 Gdańsk – 8 VI 1717), od ślubu w kościele NMP 4 III 1715 żony Valentina Andreasa Borckmanna (syna burmistrza Andreasa Borckmanna), również zmarłej przy porodzie pierwszego dziecka, córki Julietty Karoliny (1717–1718). Na jego jedynym synu 3/ Reinhold, który opuścił Gdańsk, podjął służbę pruską i doczekał się tytułu radcy królewskiego dworu pruskiego, rodzina Bauerów w Gdańsku wygasła.

Został pochowany pod przygotowaną już w 1708 płytą nr 4 w kościele Najświętszej Marii Panny, kantatę pogrzebową skomponował Maximilian Dietrich Freislich. Na początku XVIII wieku sportretował go rytownik Daniel Klein (mezzotinta autorstwa niderlandzkiego malarza Nicolaasa Verkoljego). Rodzinny grobowiec w kościele NMP nabył później producent srebrnego drutu, Heinrich Lampe (zm. 1755). DK







Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 362, 478.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 245.
Starek Elżbieta, Kotłowski Grzegorz, Łacińskie inskrypcie w kościołach Gdańska. Płyty nagrobne Bazyliki Mariackiej, Pelplin 2021, s. 20–22.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 38.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 19.