FABRITIUS (Schmiedt) JOHANN, lekarz
| (Nie pokazano 30 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File: 1__Johannes_Schmiedt_.jpg |thumb| Johann Fabritius (Schmiedt)]] |
[[File:2_Johann_Fabritius_(Schmiedt).jpg|thumb|Johann Gabriel Schmiedt, wykonana w Gdańsku rycina przedstawiająca pomnik epitafijny w kościele uniwersyteckim w Helmstedt, portret wedle Charlesa de la Haye na podstawie [[STECH ANDREAS, malarz| Andreasa Stecha]]]] | [[File:2_Johann_Fabritius_(Schmiedt).jpg|thumb|Johann Gabriel Schmiedt, wykonana w Gdańsku rycina przedstawiająca pomnik epitafijny w kościele uniwersyteckim w Helmstedt, portret wedle Charlesa de la Haye na podstawie [[STECH ANDREAS, malarz| Andreasa Stecha]]]] | ||
| + | [[File: Johannes_Gabriel_Schmiedt_1.jpg |thumb| Johannes Gabriel Schmiedt, portret wedle Charlesa de la Haye na podstawie [[STECH ANDREAS, malarz| Andreasa Stecha]]]] | ||
| − | '''JOHANN FABRITIUS (Schmiedt)''' (1 XII 1623 Gdańsk – 3 III 1690 Gdańsk), lekarz. Syn lekarza, doktora filozofii i medycyny Daniela (około 1588 Gdańsk – 1651 Gdańsk), w 1636 [[FIZYCY MIEJSCY| fizyka miejskiego]] | + | '''JOHANN FABRITIUS (Schmiedt)''' (1 XII 1623 Gdańsk – 3 III 1690 Gdańsk), lekarz. Syn lekarza, doktora filozofii i medycyny Daniela (około 1588 Gdańsk – 1651 Gdańsk), który od 1603 do 1606 studiował w Królewcu przedmioty humanistyczne i filozofię, na prośbę |
| − | Od 1654 żonaty był z Dorotheą Wulff (zm. 1655), wdową po kupcu Heinrichu Borbecku, od 1659 z Anne Marie, córką syndyka gdańskiego [[RICCIUS CHRISTOPHER, profesor Gimnazjum Akademickiego | Christophera Ricciusa]], | + | [[KECKERMANN BARTHOLOMÄUS, profesor Gimnazjum Akademickiego | Bartholomäusa Keckermanna]] wrócił do Gdańska zajmując się filozofią, w 1610 (po śmierci Keckermanna) rozpoczął studia medyczne w Wittenberdze, w 1611 za przedłożoną [[RADA MIEJSKA | Radzie Miejskiej]] Gdańska rozprawę medyczną otrzymał wysoką nagrodę, ale bezskutecznie starającego się o miejskie stypendium podczas dalszych studiów w Padwie, od 1616 ponownie w Gdańsku, w 1636 [[FIZYCY MIEJSCY| fizyka miejskiego]]. Jego matką była poślubiona przez Daniela 16 VII 1618 Catherina (11 V 1595 Gdańsk – 23 VII 1649 Gdańsk), córka Daniela Schewecke (1569–1644) (z linii tej rodziny idącej od burmistrza [[SCHEWECKE JOHANN II, burmistrz Gdańska | Johanna Schewecke]]). Miał sześcioro rodzeństwa. <br /><br /> |
| + | Początkowo uczył się prywatnie jezyka niemieckiego i łaciny w Gdańsku, a także języka polskiego w jednej z podgdańskich wsi. Od lipca 1640 był uczniem [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], uczył się głównie teologii, grecki i języków orientalnych. Od 1642, zgodnie z wolą ojca, studiował początkowo teologię na uniwersytecie w Królewcu, ale po kilku miesiącach poświęcił się naukom medycznym, | ||
| + | filozofii i filologii. W styczniu 1646 odbył na Wydziale Lekarskim tzw. dysputę praktyczną. Od 1646 studiował w Lejdzie, w Paryżu i w Montpellier. W 1648 otrzymał tytuł licencjata (za pracę o bezcelowości upustów krwi w chorobach przewlekłych), w lutym 1649 doktorat z medycyny. Za radą ojca pogłębiał wiedzę w Padwie, studiując anatomię, chirurgię, fizykę i chemię. Drogą lądową, przez Norymbergę, Jenę, Lipsk, Drezno, Magdeburg, Hamburg, Lubekę i Szczecin, w 1650 powrócił do Gdańska. <br /><br /> | ||
| + | Od 1661 w Gdańsku [[FIZYCY MIEJSCY | fizyk, lekarz miejski]] razem z [[SCHEFFLER JOHANN ERNST, lekarz | Johannem Schefflerem]], z którym opracował lekospis ''Dispensatorium Gedanense''. Sławę zyskał jako twórca terapii wlewów dożylnych rozmaitych leków stosowanych u ludzi, badacz efektów działań leków podanych ludziom dożylnie. W 1674 uległ bliżej nieznanemu wypadkowi, jego powrót z kuracji uczcili wierszowanymi laudacjami [[VOEGEDING OTTO DIETRICH, lekarz | Otto Dietrich Voegeding]], Johann Rutger zur Horst i Andreas Köhne-Jaski (1640–1679). Był jednym z czternastu lekarzy, którzy 22 III 1677 podpisali petycję do władz Gdańska o stworzenie w mieście samorządu lekarskiego ''Adumbratio Legum futuri Collegii Medici Gedanensis'', do którego powstania jednak nie doszło. Zgodnie ze zwyczajem epoki tworzył drobne wiersze okolicznościowe, m.in. opublikował utwór żałobny w zbiorze przygotowanym przez [[HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP | Abrahama Heysego]] po zgonie pastora kościoła NMP [[DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP | Nathanaela Dilgera]], wydanym w 1683. | ||
| + | <br /><br /> | ||
| + | Od 1654 żonaty był z Dorotheą Wolff (Wulff) (zm. 1655 w wieku 25 lat, przy porodzie), wdową po kupcu Heinrichu Borbecku (zm. 1653), od 1659 z Anne Marie (zm. 1686 w wieku 36 lat), córką syndyka gdańskiego [[RICCIUS CHRISTOPHER, profesor Gimnazjum Akademickiego | Christophera Ricciusa]], zawarcie tego związku uczcił specjalnym utworem rektor [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]] Jakob Zetzkius. Z drugą żoną miał córki 1/ '''Annę Dorothę''' (18 II 1660 – 18 II 1701), od ślubu 26 V 1686 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP) żonę doktora medycyny Fabiana Rüdigera (29 V 1651 – 16 IV 1693), od ślubu w kościele NMP 3 VI 1694 pierwszą żonę sekretarza miejskiego i kupca Johanna Georga Schimmpelpfeniga (1655–1710), 2/ '''Philipinę Concordię''' (chrzest i pogrzeb 26 III 1665), 3/ '''Johannę Constantię''' (chrzest 6 XI 1671 – pogrzeb 6 IV 1676), 4/ '''Virginię Renatę''' (chrzest 2 XI 1666 – pochowana 5 X 1709), żonę lekarza [[HEYSE ERNST GOTTFRIED, lekarz, profesor Gimnazjum Akademickiego | Ernsta Gottfrieda Heysego]], 5/ '''Rahel''' (ur. 1668), od ślubu w [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościele św. Piotra i Pawła]] 17 II 1687 żonę kupca Jacoba Isendicka, oraz syna 5/ '''Johanna Gabriela''' (2 IV 1662 Gdańsk – 8 VIII 1686 Helmstedt, Dolna Saksonia), od wczesnych lat okrzykniętego „cudownym dzieckiem”, po domowej edukacji ze zweryfikowaną wiedzą w Gimnazjum Akademickim, gdzie pod kierunkiem [[SCHELWIG SAMUEL, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor | Samuela Schelwiga]] 19 X 1679 odbył ''Exercitatio philosophica de lycanthropia'' (''Ćwiczenie filozoficzne na temat likantropii'' (wilkołactwa)), od 1680 studiującego medycynę w Helmstedt, w Anglii, Francji i Włoszech; w Montpellier od 1685 doktora medycyny. Syn zbierał materiały do historii medycyny w Gdańsku, chrował na płuca, zmarł w trakcie przygotowań do powrotu do Gdańska. Pożegnało go tomem wierszy żałobnych 19 gdańskich kolegów (''Lessus Lugubres Fautorum & Amicorum Gedanensium Piis Manibus ... Johannis Gabrielis Schmiedt, Medicinae Doctoris''). <br /><br /> | ||
| + | Mieszkał przy Jopengasse (ul. Piwna). Pochowany 15 III 1690 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] pod płytą nagrobna nr 182, kazanie pogrzebowe wygłosił pastor [[SCHÜTZ CONSTANTIN, pastor kościoła NMP| Constantin Schütz]]. Do drukowanego kazania dołączono pełny życiorys zmarłego i żałobne wiersze (epicedia) autorstwa m.in. [[BARTH ANDREAS, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny | Andreasa Bartha]] i [[CONRADI ISRAEL, lekarz | Israela Conradiego]], a w odzielnym zbiorze [[SCHELWIG SAMUEL, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor | Samuela Schelwiga]], zięcia Ernsta Gottfierda Heyse, [[BÜTHNER FRIEDRICH, astronom, rektor szkoły św. Jana | Friedricha Büthnera]], ponownie Andreasa Bartha, profesora Christopha Behra, [[ROSTEUSCHER JOHANN CHRISTOPH, profesor Gimnazjum Akademickiego, pastor kościoła św. Barbary | Johanna Christopha Rosteuschera]]. {{author: ADR}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 138.<br/> | ||
| + | Drygas Aleksander, ''Schmiedt Jan'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 164–165. | ||
Aktualna wersja na dzień 17:17, 21 lis 2024
.jpg)
JOHANN FABRITIUS (Schmiedt) (1 XII 1623 Gdańsk – 3 III 1690 Gdańsk), lekarz. Syn lekarza, doktora filozofii i medycyny Daniela (około 1588 Gdańsk – 1651 Gdańsk), który od 1603 do 1606 studiował w Królewcu przedmioty humanistyczne i filozofię, na prośbę
Bartholomäusa Keckermanna wrócił do Gdańska zajmując się filozofią, w 1610 (po śmierci Keckermanna) rozpoczął studia medyczne w Wittenberdze, w 1611 za przedłożoną Radzie Miejskiej Gdańska rozprawę medyczną otrzymał wysoką nagrodę, ale bezskutecznie starającego się o miejskie stypendium podczas dalszych studiów w Padwie, od 1616 ponownie w Gdańsku, w 1636 fizyka miejskiego. Jego matką była poślubiona przez Daniela 16 VII 1618 Catherina (11 V 1595 Gdańsk – 23 VII 1649 Gdańsk), córka Daniela Schewecke (1569–1644) (z linii tej rodziny idącej od burmistrza Johanna Schewecke). Miał sześcioro rodzeństwa.
Początkowo uczył się prywatnie jezyka niemieckiego i łaciny w Gdańsku, a także języka polskiego w jednej z podgdańskich wsi. Od lipca 1640 był uczniem Gimnazjum Akademickiego, uczył się głównie teologii, grecki i języków orientalnych. Od 1642, zgodnie z wolą ojca, studiował początkowo teologię na uniwersytecie w Królewcu, ale po kilku miesiącach poświęcił się naukom medycznym,
filozofii i filologii. W styczniu 1646 odbył na Wydziale Lekarskim tzw. dysputę praktyczną. Od 1646 studiował w Lejdzie, w Paryżu i w Montpellier. W 1648 otrzymał tytuł licencjata (za pracę o bezcelowości upustów krwi w chorobach przewlekłych), w lutym 1649 doktorat z medycyny. Za radą ojca pogłębiał wiedzę w Padwie, studiując anatomię, chirurgię, fizykę i chemię. Drogą lądową, przez Norymbergę, Jenę, Lipsk, Drezno, Magdeburg, Hamburg, Lubekę i Szczecin, w 1650 powrócił do Gdańska.
Od 1661 w Gdańsku fizyk, lekarz miejski razem z Johannem Schefflerem, z którym opracował lekospis Dispensatorium Gedanense. Sławę zyskał jako twórca terapii wlewów dożylnych rozmaitych leków stosowanych u ludzi, badacz efektów działań leków podanych ludziom dożylnie. W 1674 uległ bliżej nieznanemu wypadkowi, jego powrót z kuracji uczcili wierszowanymi laudacjami Otto Dietrich Voegeding, Johann Rutger zur Horst i Andreas Köhne-Jaski (1640–1679). Był jednym z czternastu lekarzy, którzy 22 III 1677 podpisali petycję do władz Gdańska o stworzenie w mieście samorządu lekarskiego Adumbratio Legum futuri Collegii Medici Gedanensis, do którego powstania jednak nie doszło. Zgodnie ze zwyczajem epoki tworzył drobne wiersze okolicznościowe, m.in. opublikował utwór żałobny w zbiorze przygotowanym przez Abrahama Heysego po zgonie pastora kościoła NMP Nathanaela Dilgera, wydanym w 1683.
Od 1654 żonaty był z Dorotheą Wolff (Wulff) (zm. 1655 w wieku 25 lat, przy porodzie), wdową po kupcu Heinrichu Borbecku (zm. 1653), od 1659 z Anne Marie (zm. 1686 w wieku 36 lat), córką syndyka gdańskiego Christophera Ricciusa, zawarcie tego związku uczcił specjalnym utworem rektor szkoły mariackiej Jakob Zetzkius. Z drugą żoną miał córki 1/ Annę Dorothę (18 II 1660 – 18 II 1701), od ślubu 26 V 1686 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) żonę doktora medycyny Fabiana Rüdigera (29 V 1651 – 16 IV 1693), od ślubu w kościele NMP 3 VI 1694 pierwszą żonę sekretarza miejskiego i kupca Johanna Georga Schimmpelpfeniga (1655–1710), 2/ Philipinę Concordię (chrzest i pogrzeb 26 III 1665), 3/ Johannę Constantię (chrzest 6 XI 1671 – pogrzeb 6 IV 1676), 4/ Virginię Renatę (chrzest 2 XI 1666 – pochowana 5 X 1709), żonę lekarza Ernsta Gottfrieda Heysego, 5/ Rahel (ur. 1668), od ślubu w kościele św. Piotra i Pawła 17 II 1687 żonę kupca Jacoba Isendicka, oraz syna 5/ Johanna Gabriela (2 IV 1662 Gdańsk – 8 VIII 1686 Helmstedt, Dolna Saksonia), od wczesnych lat okrzykniętego „cudownym dzieckiem”, po domowej edukacji ze zweryfikowaną wiedzą w Gimnazjum Akademickim, gdzie pod kierunkiem Samuela Schelwiga 19 X 1679 odbył Exercitatio philosophica de lycanthropia (Ćwiczenie filozoficzne na temat likantropii (wilkołactwa)), od 1680 studiującego medycynę w Helmstedt, w Anglii, Francji i Włoszech; w Montpellier od 1685 doktora medycyny. Syn zbierał materiały do historii medycyny w Gdańsku, chrował na płuca, zmarł w trakcie przygotowań do powrotu do Gdańska. Pożegnało go tomem wierszy żałobnych 19 gdańskich kolegów (Lessus Lugubres Fautorum & Amicorum Gedanensium Piis Manibus ... Johannis Gabrielis Schmiedt, Medicinae Doctoris).
Mieszkał przy Jopengasse (ul. Piwna). Pochowany 15 III 1690 w kościele Najświętszej Marii Panny pod płytą nagrobna nr 182, kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Constantin Schütz. Do drukowanego kazania dołączono pełny życiorys zmarłego i żałobne wiersze (epicedia) autorstwa m.in. Andreasa Bartha i Israela Conradiego, a w odzielnym zbiorze Samuela Schelwiga, zięcia Ernsta Gottfierda Heyse, Friedricha Büthnera, ponownie Andreasa Bartha, profesora Christopha Behra, Johanna Christopha Rosteuschera.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 138.
Drygas Aleksander, Schmiedt Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 164–165.
