BARTH ANDREAS, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Andreas Barth, 1702 (Leonhard Heckenauer według Andreasa Stecha)

ANDREAS BARTH (Bartt) (16 VII 1642 Gdańsk – 7 III 1701 Gdańsk), pastor, autor kazań i wierszy okolicznościowych. Potomek gdańskiej rodziny kupieckiej. Wnuk pochodzącego z Tuchomia (Grosse Tuchem) Andreasa (pochowany 16 IV 1628 w kościele kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) w wieku 81 lat), który 25 XI 1578 uzyskał kupieckie obywatelstwo Gdańska, najmłodszy z dzieci kupca Andreasa (22 V 1588 – 27 I 1678) oraz poślubionej mu 3 X 1623 jego drugiej żony Marii z domu Frenking (1603 – 3 III 1656). Młodszy brat Philippa (22 XII 1624 – 12 II 1661), od 10 VI 1655 pastora w Wocławach (Wotzlaff), od 1659 diakona w kościele NMP w Gdańsku, którego żegnał żałobnym kazaniem i wierszem (Lachrymae fraternae, quas in obitu Philippi Barthii fudit/ Łzy braterskie, które wylały się się po śmierci Filippa Bartha).

Od 1654 pobierał nauki w szkole mariackiej, od maja 1656 w Gimnazjum Akademickim. 4 I 1661 zapisał się na uniwersytet w Królewcu, studiował teologię, od maja 1662, wraz z późniejszym pastorem kościoła św. Jana Salomonem Möllerem, studiował w Rostocku, w 1664 w Wittenberdze uzyskał tytuł magistra. Odbył trzyletnią podróż edukacyjną przez północne Niemcy i Niderlandy, odwiedził uniwersytety m.in. w Gießen, Utrechcie i Lejdzie, w Strasburgu studiował język hebrajski.

W lipcu 1667 powrócił do Gdańska. Do 1670 pracował jako preceptor w domu Simona Wahla. Od grudnia 1670 do 1674 pastor w Stegnie (Kobbelgrube), od 1674 do 1676 pastor w kościele św. Bartłomieja, od 1676 do śmierci w kościele św. Katarzyny. W 1680 był jednym z dwóch kandydatów na stanowisko głównego pastora gdańskiego kościoła NMP, głosami parafian wybrano jednak Constantina Schütza. 14 VI 1695 brał udział w konwencie, po którym wraz z 15 innymi duchownymi protestanckimi (m.in. rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy Samuelem Schelwigiem, diakonem kościoła św. Bartłomieja Michaelem Kempinem, diakonem św. Trójcy Andreasem Gnospiusem i diakonem kościoła św. Jana Johannem Straussem) podpisał deklarację poparcia dla ortodoksyjnego luteranizmu w głośnym sporze ze zwolennikami pietyzmu, w którym mediatorem był ówczesny sekretarz Rady Miejskiej Friedrich Fabricius.

Zasłynął jako znakomity kaznodzieja. Niektóre kazania żałobne zostały opublikowane, m.in. wygłoszone na pogrzebach: Johanna Henricha Schmiedena (1682), Anny Reginy, żony Samuela Schelwiga, profesora i rektora Gimnazjum Akademickiego (1685) i Jana Heweliusza (luty 1687, wydał w 1688 Johann Zacharias Stolle). Edycje kazań uzupełnił o biogramy zmarłych. Pisał wiersze okolicznościowe, weselne i żałobne, także po łacinie, m.in. o zmarłym znajomym etyku z Wittenbergi Johannie Knispelu (1660), w 1682 opublikował utwór żałobny w zbiorze przygotowanym przez profesorów i uczniów Gimnazjum Akademickiego po śmierci Aegidiusa Straucha, także po śmierci Johanna Fabritiusa czy z okazji ślubu burmistrza Daniela Proitego z Gertrudą, córką pastora Nathanaela Dilgera (1660), po śmierci pastora zamieścił wiersz żałobny w zbiorze przygotowanym przez Abrahama Heysego, wydanym w 1683, a w 1687 w zbiorze dodanym do drukowanego kazania pogrzebowego, którym żegnał kolegę z rostockich studiów, pastora Salomona Möllera. Dołączył też swój wiersz go gratulacji składanych 21 IV 1693 studentowi medycyny, gdańszczaninowi Benjaminowi Ewaldtowi, który 21 IV 1693 w Gimnazjum Akademickim prowadził uzupełniającą wykształcenie dysputę pod kierunkiem Johanna Schultza Szoleckiego.

Strona tytułowa dysputy Caspra Bartha, którą kończył Gimnazjum Akademickie, 1710

Był trzykrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 12 IV 1671 z Reginą (zm. 1677), córką Martina Kernera, po raz drugi od 3 VII 1678 z Adelgundą (zm. 10 VII 1685), córką Caspara Jantzena, zmarłą bezpotomnie. Trzecią żoną, poślubioną 7 VII 1686, była Anna Catharina, córka Johanna Petera Titiusa profesora Gimnazjum Akademickiego, która jako wdowa wyszła ponownie za mąż za progesora Samuela Friedricha Willenberga). Ojciec 1/ Nathana (7 VI 1672 – 1673); 2/ Elisabeth (ochrzczona 8 VIII 1687); 3/ Concordii Renaty (pogrzeb 30 IV 1767 w kościele NMP), żony Carla Herlitza; 4/ Caspra (1689 – 4 IV 1731 Gdańsk, pochowany 21 IV 1731 w kościele św. Trójcy), w sierpniu 1704 zapisanego do przedostatniej klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, kończącego nauki drukowaną w 1710 dysputa De exheredatione bona mente facta, przygotowaną pod opieką ojczyma, Samuela Friedricha Willenberga, od 1710 studiującego w Halle, z bratem Danielem od 16 XI 1711 w Wittenberdze i także z nim od września 1713 w Lejdzie, od 23 VIII 1718 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska, w 1757 sekretarza gdańskiej Rady Miejskiej, żonatego od 1 IX 1718 z Concordią Schütz (pogrzeb 5 IV 1773 w kościele NMP); 5/ Daniela (27 VI 1690 – pochowany 26 VII 1735 w kościele św. Katarzyny), w sierpniu 1704 wraz z bratem Casprem zapisanego do przedostatniej klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, następnie wraz z nim uczącego się na uniwersytecie w Wittenberdze i w Lejdzie (1713), doktora medycyny, w 1757 lekarza miejskiego w Gdańsku, ożenionego z Philippiną Renate Petersen.

Pochowany 22 III 1701 w kościele św. Katarzyny; mowę pogrzebową wygłosił jego następca na godności pastora tego kościoła, Johannes Falck, przywołując w nim istotne (także i obecnie) informacje o biegu życia zmarłego. Pośmiertnie uhonorowany został także dwoma zbiorkami poetyckimi, autorstwa gdańskich duchownych, profesorów Gimnazjum Akademickiego, także obu synów, wówczas uczniów gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. JANSZ







Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 833.
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 2, Leipzig 1911/1912, s. 19.
Die Matrikel der Universität Rostock, hrsg. Adolph Hofmeister, Bd. 3, Rostock 1893, s. 216.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. I, s. 127.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 185, 280.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 48.

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania