SZKOŁA MARIACKA
(Nie pokazano 17 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
− | [[File:Szkoła_Mariacka.JPG|thumb|Szkoła Mariacka na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| Augusta Lobegotta Randta]]; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii ]] | + | [[File:Szkoła_Mariacka.JPG|thumb|Szkoła Mariacka, z wysokim szczytem, na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| Augusta Lobegotta Randta]]; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii ]] |
− | [[File:2_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP) dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920]] | + | [[File:2_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP), z wysokim szczytem, dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920]] |
[[File:3_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej]] | [[File:3_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej]] | ||
− | '''SZKOŁA MARIACKA.''' Założona przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele | + | '''SZKOŁA MARIACKA.''' Założona przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ SZTUKI | Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki]]). <br/><br/> |
− | Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga ''Orestses'' (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa. {{author: ML}} <br /><br /> | + | Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock. <br/><br/> |
+ | Od czasów rektora [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinusa Schrecka]] (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 wybudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły, uroczyście otwarty 5 I 1582, mowę wygłoszoną z tej okazji przez Valentinusa Schrecka władze miasta nakazały upublicznić specjalnym drukiem. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). W początku XVII wieku do szkoły uczęszczało (według obliczeń rektora Gimnazjum Akademickiego [[FABRICIUS (Schmidt) JAKOB, rektor Gimnazjum Akademickiego| Jakoba Fabriciusa]]) około 200 uczniów. Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67). Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP. <br/><br/> | ||
+ | Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga ''Orestses'' (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa. <br/><br/> | ||
+ | W XVIII i na poczatku XIX wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. W początkach [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]], w 1 połowie 1807, siedzibę szkoły zarekwirowano na potrzeby szpitala dla rannych żołnierzy pruskich, zajęcia odbywały się wówczas w pomieszczeniach prywatnych. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]] (1807–1809). Za czasów jego następcy, [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH, archidiakon kościoła NMP, kompozytor, dyrygent | Theodora Friedricha Kniewela]] (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], tworząc [[GIMNAZJUM MIEJSKIE | Gimnazjum Miejskie]]. Uroczystości odbyły się w [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA| Ratuszu Głównego Miasta]], towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem [[BLECH ABRAHAM FRIEDRICH, pastor | Abrahama Friedricha Blecha]], wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem. <br/><br/> | ||
+ | W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy [[POLICJA | Langgasse 25]] (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945. {{author: ML}} <br /><br /> | ||
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
Linia 14: | Linia 18: | ||
|- | |- | ||
| 1545 | | 1545 | ||
− | | Tesmarus | + | | [[ALEBEKE TESMARUS, rektor gdańskich szkół | Tesmarus Alebeke]] |
|- | |- | ||
| 1551 | | 1551 | ||
Linia 20: | Linia 24: | ||
|- | |- | ||
| 1553 | | 1553 | ||
− | | Menius | + | | Andreas Menius |
|- | |- | ||
| 1557–1565 | | 1557–1565 | ||
Linia 44: | Linia 48: | ||
|- | |- | ||
| 1678–1707 | | 1678–1707 | ||
− | | | + | | [[KRIEG JOHANN, rektor szkoły mariackiej | Johann Krieg]] |
|- | |- | ||
| 1707–1738 | | 1707–1738 | ||
− | | Daniel | + | | [[KOLB DANIEL, rektor szkoły mariackiej | Daniel Kolb]] |
|- | |- | ||
| 1738–1755 | | 1738–1755 | ||
Linia 59: | Linia 63: | ||
|- | |- | ||
| 1780 | | 1780 | ||
− | | Samuel Friedrich Unselt | + | | [[UNSELT SAMUEL FRIEDRICH, rektor szkół gdańskich | Samuel Friedrich Unselt]] |
|- | |- | ||
| 1780–1786 | | 1780–1786 | ||
Linia 65: | Linia 69: | ||
|- | |- | ||
| 1786–1792 | | 1786–1792 | ||
− | | Heinrich Eduard | + | | [[HÖCHSTER HEINRICH EDUARD, pastor kościoła św. Jerzego, dyrektor Towarzystwa Przyrodniczego | Heinrich Eduard Höchster]] |
|- | |- | ||
| 1793 | | 1793 | ||
Linia 77: | Linia 81: | ||
|- | |- | ||
| 1807–1809 | | 1807–1809 | ||
− | | Georg Wilhelm Cosack | + | | [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]] |
|- | |- | ||
| 1810–1817 | | 1810–1817 |
Aktualna wersja na dzień 20:43, 22 sie 2024
SZKOŁA MARIACKA. Założona przy kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki).
Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock.
Od czasów rektora Valentinusa Schrecka (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 wybudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły, uroczyście otwarty 5 I 1582, mowę wygłoszoną z tej okazji przez Valentinusa Schrecka władze miasta nakazały upublicznić specjalnym drukiem. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). W początku XVII wieku do szkoły uczęszczało (według obliczeń rektora Gimnazjum Akademickiego Jakoba Fabriciusa) około 200 uczniów. Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67). Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP.
Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga Orestses (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa.
W XVIII i na poczatku XIX wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. W początkach I Wolnego Miasta Gdańska, w 1 połowie 1807, siedzibę szkoły zarekwirowano na potrzeby szpitala dla rannych żołnierzy pruskich, zajęcia odbywały się wówczas w pomieszczeniach prywatnych. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora Georg Wilhelm Cosack (1807–1809). Za czasów jego następcy, Theodora Friedricha Kniewela (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z Gimnazjum Akademickim, tworząc Gimnazjum Miejskie. Uroczystości odbyły się w Ratuszu Głównego Miasta, towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem Abrahama Friedricha Blecha, wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem.
W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy Langgasse 25 (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945.
1539–1540 | Andreas Aurifaber |
1545 | Tesmarus Alebeke |
1551 | Ignatius Schulz |
1553 | Andreas Menius |
1557–1565 | Martin Pretor |
1566–1569 | Michael Hecht |
1569–1602 | Valentinus Schreck |
1603–1629 | Johann Martinus |
1629–1648 | Nicolaus Rudovius |
1648–1671 | Jakob Zetzkius |
1672–1678 | Friedrich Wagner |
1678–1707 | Johann Krieg |
1707–1738 | Daniel Kolb |
1738–1755 | Bernhard Ludolph Kemna |
1756–1761 | Johann Gerber |
1762–1780 | Michael Mündel |
1780 | Samuel Friedrich Unselt |
1780–1786 | Samuel Gottlieb Weickhmann |
1786–1792 | Heinrich Eduard Höchster |
1793 | Michael Baumann |
1795–1804 | Johann Jakob Czolbe |
1806 | Gottfried Heinrich Pobowski |
1807–1809 | Georg Wilhelm Cosack |
1810–1817 | Theodor Friedrich Kniewel |