POTYRAŁA ALEKSANDER, profesor Politechniki Gdańskiej, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ALEKSANDER POTYRAŁA (12 X 1902 Grodno-Góra, powiat Pilzno – 26 XI 1964 Gdańsk), profesor Politechniki Gdańskiej (PG), patron gdańskiej ulicy. Pochodził z rodziny chłopskiej, syn Jana (zm. 1934) i Antoniny z domu Maziarek (zm. 1948). Brat rolnika Józefa, inżynierów górnictwa Franciszka i Tadeusza, geometry Bolesławy oraz Stefanii. W 1914 ukończył szkołę powszechną w Tarnowie, od 20 XI 1918 służył w wojsku, w 216 Pułku Piechoty od lipca do października 1920 brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej.
W 1921 zdał maturę w Państowowej Szkole Realnej w Tarnowie.
Od maja 1922 do 1926 studiował w Technische Hochschule Danzig, konstruktor okrętów. W 1924 współzałożyciel Koła Studentów Polaków Techniki Okrętowej „Korab”, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki. Odbył praktyki na statku pasażerskim „Helig Olaf” na linii Kopenhaga – Nowy Jork, a także na polskich okrętach „Kujawiak”, „Wicher”, „Wilk” i „Gryf”. W okresie 1926–1930 zatrudniony był w Stoczni Gdańskiej, od maja 1930 był zastępca kierownika biura konstrukcyjnego Stoczni Modlińskiej, następnie był kierownikiem technicznym Stoczni. M.in brał udział w opracowaniu planów pościgowca granicznej straży morskiej ORP „Batory” i trałowca ORP „Jaskółka”. W latach 1934–1939 pracował w Szefostwie Służby Technicznej Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie jako radca, następnie inspektor i zastępca naczelnika Wydziału Budowy Okrętów. Współtwórca projektów kontrtorpedowców OORP „Grom” i „Błyskawica” oraz okrętów podwodnych OORP „Sęp” i „Orzeł”. Od 1936 wykładowca na Wydziale Okrętowym Państwowej Szkoły Technicznej w Warszawie. W 1938 organizator Działu Technicznego Polskiego Rejestru Żeglugi Śródlądowej.
W okresie II wojny światowej pracował w Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie. Członek AK (ps. „Tarnowski”), w Wydziale Marynarki Wojennej („Alfa”, „Ostryga”) Komendy Głównej, z rozkazu której w 1943 zorganizował na tajnej Politechnice Warszawskiej kurs budownictwa okrętowego. Uczestnik Powstania Warszawskiego (walczył w Śródmieściu, I Obwód "Radwan"), opuścił miasto z ludnością cywilną.
W okresie 1945–1949 organizator i dyrektor Państwowego Liceum Budownictwa Okrętowego „Conradinum”. Od 1945 jednocześnie pracownik PG, od 1946 na stanowisku profesora PG, kierownik Katedry Architektury Okrętu i Mechaniki Wiązań Okrętowych. Współorganizator i w latach 1956–1958 dziekan Wydziału Budowy Okrętów. Był członkiem powstałego 10 IX 1945 Komitet Organizacyjnego dla Klasyfikacji Statków Śródlądowych i Przybrzeżnych przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Warszawie, następnie zorganizował dział techniczny w spółce Polski Rejestru Statków (PRS), do 1950 jego dyrektor, po upaństwowieniu spółki i podporządkowaniu Ministerstwu Żeglugi, w 1950–1951 i 1956–1958 dyrektor naczelny PRS. Autor m.in. prac Wstęp do budowy okrętów (1949), Budowa kadłuba okrętowego (części 1–4, 1954–1959), Konstrukcja kadłuba okrętowego (1967). Od 1953 był członkiem redakcji czasopisma „International Shipbuilding Progress”.
W 1957 bez powodzenia kandydował na posła na Sejm PRL (uzyskał 15.697 głosów – 8,11% ogółu ważnych głosów). W latach 1963–1965 przewodniczący Wydziału IV, Nauk technicznych, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, założyciel i pierwszy przewodniczący Sekcji Okrętowców przy Stowarzyszeniu Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP; obecnie Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Mechaników Polskich). Był członkiem rady programowej czasopisma „Budownictwo Okrętowe”.
Odznaczony Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złota i Srebrną Odznaką NOT, Medalem 500-lecia powrotu Gdańska do Macierzy, Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego, Medalem Zwycięstwa i Wolności. Żonaty był z Marią z domu Bajgerowicz, ojciec Krystyny (ur. 28 XI 1932) i Jacka (ur. 14 XII 1943). Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Od 14 VII 1978 patron ulicy w Gdańsku- Siódmym Dworze. Poświęcono mu tablicę pamiątkową przy audytorium w dawnym Wydziale Okrętowym (Wydział Inżynierii Mechanicznej i Okrętownictwa), w 2024 wydano Wspomnienia polskiego okrętowca z lat 1922–1945 jego autorstwa.
Bibliografia:
Andzrejewski Marek, Potyrała Aleksander, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, Gdańsk 1997, s. 478–480.
Księga pamiątkowa studentów Polaków Politechniki Gdańskiej w latach 1904–1939, red. Henryk Hadrian, Marian Rakowski, Roman Wieloch, Gdańsk 1993.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 501.
