PAULI ADRIAN, pastor kościoła św. Piotra i Pawła
| < Poprzednie | Następne > |
ADRIAN PAULI (13 II 1633 Gdańsk – 15 IX / 5 XII 1684), kalwinista, pastor kościoła św. Piotra i Pawła. Wnuk Adriana (1548–1611), od 1578 rektora szkoły św. Piotra i Pawła, od 1580 diakona, od 1592 do śmierci pastora tegoż kościoła. Syn Georga (1586–1650), profesora teologii Gimnazjum Akademickiego oraz pastora kościoła św. Trójcy i Anny (ur. 1606), córki Georga Curickego i m.in. siostry historyka Reinholda Curickego (związek rodziców uczcił w 1626 okolicznościowym wierszem Peter Krüger). Bratanek Adriana (1583–1622), profesora medycyny i fizyki Gimnazjum Akademickiego. Brat przyrodni m.in. Georga (chrzest 19 XI 1615), od 1648 pastora w Pilten (Piltyń, Kurlandia, obecnie Piltene, Łotwa).
We wrześniu 1650 zapisany został do ostatniej klasy (primy) Gimnazjum Akademickim. Jako uczeń był w tym roku był autorem żałobnego wiersza po śmierci ojca (Ultimum vale Georgii Pauli filii, Dantisci 1650). Od września 1651, korzystając z pomocy finansowej gdańskiej Rady Miejskiej, studiował w Groningen (Holandia) filozofię, filologie i hebraistykę. W 1656 przeniósł się do Marburga, gdzie 30 sierpnia pod przewodnictwem Johannesa Drociusa brał udział w dyspucie o herezji libertynów (De Libertinorum haeresi cui Johannem Calvinum suâ doctrinâ favisse…). W 1657 słuchał wykładów na uniwersytetach w Strasburgu i Bazylei, w tym drugim uzyskał uprawnienia kaznodziejskie. Odwiedził Anglię, przebywał w Oxfordzie (gdzie opanował język angielski), w 1659 był w Lejdzie (Leiden). 25 VII 1661 powołany został na profesora teologii i języków orientalnych uniwersytetu w Hamm (Nadrenia Północna-Westfalia), posadę objął 27 października. W tym samym roku został także kaznodzieją w tamtejszym kościele św. Pawła, a po wyświęceniu 15 XI 1666 jego trzecim pastorem. W 1662 uzyskał doktorat z teologii w Groningen. W 1674 odwołany został z Hamm przez gdańską Radę Miejską i otrzymał posadę pastora w kościele św. Piotra i Pawła, którym był do śmierci.
Był autorem polemik z niderlandzkim kaznodzieją Jeanem de Labadie (1610–1674), uważającym się za proroka przygotowującego świat do nadejścia Zbawiciela (Examen errorum Joann. de Labadies/ Badanie błędów Joann. de Labadies, Hamm 1674); Anti-Labadie, das ist, Jean. de Labadie protestation und glaubensbekenntnis, nebst Jo. Hundi und Adrian Pauli examine, Hamm 1674). Jako pastor w Gdańsku toczył polemiki w sprawie rozumienia łaski Bożej w ewangelii z George’m Foxem (1624–1691), angielskim dysydentem i założycielem Religijnego Towarzystwa Przyjaciół (kwakrów). Był autorem mów pogrzebowych, ostatnią wygłosił podczas uroczystości żałobnych zmarłego w 1682 długoletniego pastora kościoła św. Elżbiety, Caspara Conrada Crucigera (Leichpredigt... Caspar Conrad Cruciger, Danzig 1683).
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 1661 z Marią z domu Herzing (pochowana 10 X 1676 w kościele św. Trójcy, w grobie teścia (Georga Pauliego) nr 44). Po raz drugi ożenił się 27 X 1678 z Elisabethą (1 II 1639 – pochowana 22 IX 1699 w kościele Najświętszej Marii Panny w grobie nr 308), córką byłego rajcy i burgrabiego królewskiego (1662) w Gdańsku Daniela Heyna (1600–1662). Ojciec czworga dzieci: Hermanna, w lipcu 1689 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, w 1692 studenta w holenderskim Franeker; Engelberty (zm. 1693), od 22 III 1685 zamężnej w kościele św. Trójcy z Reinholdem (Rudolfem) Heynem (ur. 1653), matki jego pięciorga dzieci ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła; Anny Catheriny (zm. 7 X 1711), od 7 XI 1690 zamężnej w kościele św. Piotra i Pawła z Christofem Heinrichem Junckerem (zm. 1718), matki jego siedmiorga dzieci i Benedickty Margharety (1670–1706).
Pochowany w kościele św. Piotra i Pawła, żegnany był mową pogrzebową wygłoszoną przez diakona tego kościoła, Stephana Woltersa (Leichenrede auf Adrianus Paulus).
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 167, 255.
Eickhoff Hermann, Neue Beiträge zur Geschichte des Königl. Gymnasiums in Hamm, Festschrift zur Feier des 250jährigen Bestehens des Königlichen Gymnasiums zu Hamm i.W., Hamm 1907, s. 11
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993, s. 252.
Nadolski Bronisław, Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Rocznik Gdański” 1965, t. 24, s. 209.
Praetorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ..., Danzig und Leipzig, s. 25, 26, 75.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 78, 80.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 234, 358; 3, 36.
