NOWAK HENRYK, lekarz, społecznik
| < Poprzednie | Następne > |
HENRYK NOWAK (10 VII 1913 Jaworzno – 17 III 1986 Gdańsk), lekarz, społecznik. Syn maszynisty kolejowego. Od września 1935 pracował jako sanitariusz na oddziale chirurgicznym Szpitala Miejskiego w Gnieźnie, w 1938 uzyskał eksternistycznie świadectwo dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Odrowążów w Chorzowie. Po wybuchu II wojny światowej ewakuowany do wsi Palcze (Ukraina), gdzie początkowo pracował na roli, w latach 1940–1941 w ambulatorium, gdzie uzyskał dyplom felczera. W latach 1942–1943 pracował jako felczer w szpitalu w Kiwercach. Skierowany na Polesie do walki z epidemią duru plamistego, zorganizował i kierował szpitalem w Przebrażu.
W Gdańsku od kwietnia 1945. Pracował początkowo przy odbudowie budynków ► Akademii Lekarskiej (od 1950 Akademia Medyczna w Gdańsku - AMG), dokumentował na kliszy fotograficznej zniszczenia wojenne Gdańska, Wrzeszcza i Oliwy, prace przy odgruzowywaniu i odbudowie. W październiku 1945 podjął studia na Wydziale Lekarskim, dyplom uzyskał w 1951 w specjalizacjach lekarza radiologa i lekarza sportowego w pierwszym roczniku absolwentów tej uczelni. Podczas studiów zatrudniony był w Pracowni Fotograficznej Kliniki Dermatologicznej, po ich ukończeniu został zatrudniony w Zakładzie Radiologii AMG, był też kierownikiem Pracowni Fotografii Naukowej.
W 1947 współzałożyciel ► Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego (GTF), w lutym 1948 jego sekretarz, wydał nakładem własnym (15, wedle innych źródeł 20 egzemplarzy) pierwszy biuletyn tego towarzystwa. Od 1945 dokumentował na kliszy fotograficznej zniszczenia wojenne Gdańska, Wrzeszcza i Oliwy, prace przy odgruzowywaniu i odbudowie, działalność macierzystej uczelni. Od 1951 członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Współpracował w tym z artystą malarzem Tadeuszem Szpakiem. W 1959 obaj zorganizowali nieformalny (nierejestrowany, spotkania kilkudziesięciu osób na boisku szkolnym) klub dla dzieci i młodzieży z rejonu ul. Wajdeloty we ► Wrzeszczu (gdzie mieszkał pod nr. 10). Dzięki wsparciu kierownictwa Szkoły Podstawowej nr 17 przy ul. Czarnieckiego 2, w październiku 1959 ich idea przyjęła formę koła fotograficzno-plastycznego, które po nagłej śmierci Tadeusza Szpaka przyjęło jego imię, a członków zaczęto nazywać szpaczkami.
Z pomocą fotografika Witolda Węgrzyna (profesora ► Akademii Sztuk Pięknych) uczył podopiecznych zasad posługiwania się aparatem fotograficznym, podstaw rysowania i malowania z natury, organizował wędrówki po Gdańsku i Wrzeszczu. Wykonane przez szpaczki zdjęcia prezentowane były na szkolnych wystawach i w wydawanej przez nich gazetce „Szpaczki”. Z czasem klub przeniósł się do Szkoły Podstawowej nr 39 przy ul. Obywatelskiej 1, następnie do ► III Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Topolowej, gdzie działał do śmierci założyciela.
Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1964), Medalem 30-lecia AMG (1975), odznakami
„Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1962), ► „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966), ► „Za Zasługi dla Gdańska” (1972), „Zasłużony działacz kultury” (1976). W plebiscycie czytelników ► „Wieczoru Wybrzeża” wybrany Gdańszczaninem Roku 1972, w 1973 otrzymał Order Uśmiechu. Otrzymał też nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczna dla dzieci i młodzieży (1980). Wzorowane na szpaczkach kluby szkolne powstawały i w innych polskich miastach.
Od 1952 żonaty był z Wierysławą (23 IX 1924 – 10 VI 2000 Gdańsk), laborantką w kierowanej przez męża pracowni radiologicznej Szpitala Klinicznego AMG. Ojciec Jaromora i Przemysławy. Pochowany na ► cmentarzu Srebrzysko. 24 IV 2010 dawne szpaczki ze Szkoły Podstawowej nr 17 obchodziły 50-lecie powstania klubu.
Bibliografia:
Ciecholewska Kystyna, Doktor Nowak czyli serce w herbie, „Litery”, nr 11, 1971, s. 9–11.
Głuszko Tadeusz T., Nowak i jego „szpaki”, „30 Dni”, 2006, nr 1, s. 34–43.
