JEŻ KAZIMIERA, nauczycielka w Gimnazjum Polskim
| < Poprzednie | Następne > |
KAZIMIERA JEŻ (Jeżowa) z Paszkowskich (18 IX 1884 Dakowy Mokre koło Grodziska Wielkopolskiego – 10 XI 1957 Gdynia), nauczycielka w Gimnazjum Polskim, działaczka społeczna i narodowa. Córka nauczyciela szkół ludowych Leona i Marii z domu Wentzel. Ukończyła niemieckie gimnazjum w Poznaniu ((Louisen-Schule, późniejsze Gimnazjum im. Dąbrówki), pracowała jako nauczycielka w Baworówku koło Szamotuł, następnie razem z ojcem w szkole w rodzinnej wsi. W kwietniu 1918, nie przerywając pracy w szkole, podjęła studia na Wydziela Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego w zakresie geografii i historii. Po kilku miesiącach przerwała studia, angażując się w 1920–1921 Bytomiu w działalność propagandową związaną z plebiscytem na Śląsku, była redaktorką pisma dla kobiet "Głos Polek", prowadziła kursy z języka polskiego i śpiewu. W latach 1922–1924 ponownie studiowała w Poznaniu, uzyskała uprawnienia do nauczania geografii i historii w szkołach średnich.
Od 7 VIII 1924 oficjalnie urlopowania z Państwowego Gimnazjum w Starogardzie Gdańskim skierowana została do pracy nauczycielskiej w gdańskim Gimnazjum Polskim. Uczyła geografii, sprawowała także opiekę nad żeńską drużyną harcerską i jej licznymi obozami harcerskimi oraz wycieczkami do Polski. Od 19 I 1926 doktor filozofii na podstawie pracy Geografia ruin w Polsce (przewód na uniwersytecie w Poznaniu, promotor: prof. Stanisław Pawłowski). Prowadziła działalność oświatową w polskich organizacjach w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), działała w Towarzystwie Przyjaciół Nauki i Sztuki, od 29 V 1936 II wiceprzewodnicząca, od 31 V 1938 członkini honorowa. Reprezentowała Towarzystwo na zjazdach naukowych, między innymi na III Kongresie Geografów i Etnografów Słowiańskich w Belgradzie w 1930 wygłosiła referat La population du Delta de la Vistule (Ludność delty Wisły), a w 1934 na Międzynarodowym Kongresie Geografów w Warszawie odczyt La culture de la vigne en Pologne (Uprawa winorośli w Polsce).
Od 1930 była członkinią redakcji „Rocznika Gdańskiego” (RG). Publikowała po polsku (między innymi Przyczynek do historii szlachty kaszubskiej w Sprawozdaniach Gimnazjum Polskiego za rok 1928/1929, Agitacja antypolska w geografii niemieckiej w RG 1928/1929) i niemiecku, także prace naukowo-publicystyczne o germanizacji Pomorza Wschodniego. W 1933 opublikowała pracę Die Bevölkerungs- und Wirtschaftsverhältnisse im westlichen Polen (1772–1932), w której polemizowała z głośną książką Hermanna Rauschninga Die Entdeutschung Westpreußens und Posens.
Z powodu złego stanu zdrowia (choroba serca) od 20 IX 1930 przebywała na urlopie zdrowotnym, 31 III 1931 przeszła w stan spoczynku, poświęcając się pracy naukowej. Członkini Gminy Polskiej, była współprowadzącą Oddziału Oświatowego, od 1933 członkini Związku Polaków, redagowała w nim „Biuletyn Prasowy”, od 1934 stała na czele Wydziału Pracy Kobiet.
Od wiosny 1938 z mężem w Warszawie. Tuż przed wybuchem wojny oddała do druku w Instytucie Śląskim w Katowicach pracę Zapożyczenia kulturalne Niemców u innych narodów, skonfiskowaną we wrześniu 1939. Po wybuchu II wojny światowej z synem (do sierpnia 1939 mieszkającego z babcią w Gdyni) zdołała ewakuować się do Równego na Wołyniu, w październiku przedostała się do Lwowa. Wpisana była na listę gdańskiego Gestapo, które do końca wojny nie przestało jej poszukiwać. Pod panieńskim nazwiskiem prowadziła lektorat języka niemieckiego na tamtejszej politechnice. Zagrożona aresztowaniem, od maja 1944 w Kielcach, gdzie w prywatnym liceum prowadziła tajne nauczanie. W początkach 1945 podjęła pracę w kieleckim Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Jadwigi. Po kilku miesiącach zrezygnowała, powróciła na Wybrzeże. Pracowała w Instytucie Bałtyckim (z siedzibą w Gdyni), w dziale toponomastyki. Od 15 X 1947 do emerytury jesienią w 1953 pracowała w dziale kartografii Archiwum Państwowego w Gdańsku ( archiwa), gdzie między innymi współpracowała w 1948 ze Stefanem Hrabecem przy nadawaniu polskich nazw w Gdańsku. Czasowo oddelegowa do Szczecina w celu zabezpieczenia tamtejszych zbiorów, publikowała krótkie rozprawki w serii „Monografie Miast Polskich” o Pucku i Kamieniu Pomorskim oraz artykuły w „Polsce Zachodniej”. W latach 1948–1949 była sekretarze Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego. W styczniu 1957 została członkinią Wydziału I Nauk Społecznych i Humanistycznych Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1935). Od 1925 żona Piotra Jeża, matka Macieja (20 VII 1935 Gdynia – 26 III 2017 Gdynia). Pochowana wraz z synem na gdańskim Cmentarzu Witomińskim, na nagrobku umieszczono także inskrypcję pamięci męża.
Bibliografia:
Groth Paweł, Jeżowa Kazimiera, w: Polski Słownik Biograficzny, 11, 1964-1965, s. 225-226.
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 163-164.
Sławoszewska Maria, Kazimiera Paszkowska-Jeżowa, "Rocznik Gdański", t. 15/16, 1956/1957, s. 284-286.
Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, Nauczyciele Gimnazjum, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Wrocław 1989, s. 307-308.
Stępniak Henryk, Kazimiera Jeżowa, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 81-85.
Stępniak Henryk, Jeżowa Kazimiera, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 318-319.
