ŻYDOWO MARIUSZ MACIEJ, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
MARIUSZ MACIEJ ŻYDOWO (2 VII 1925 Kutno – 30 IV 2017 Gdańsk), lekarz, rektor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn Zdzisława (17 XII 1891 – 7 II 1981) i Haliny z domu Kasparek. W latach 30. XX w. zamieszkał z rodziną w Gdyni, ojciec pracował w Zarządzie Miasta. Uczęszczał do gimnazjum na Grabówku. W czasie II wojny światowej przebywał w Kutnie, pracował między innymi na kolei, uczył się na tajnych kompletach. Po zakończeniu wojny, w 1945 uzyskał eksternistycznie maturę w Łodzi i wrócił z rodziną do Gdyni.
Absolwent (1950, legitymacja studencka z nr 1) Wydziału Lekarskiego AMG, w trakcie studiów, od 1 I 1946 do 31 III 1948 pracował jako laborant w Klinice Chirurgii, od 1 IX 1948 jako zastępca asystenta w Zakładzie Chemii Lekarskiej. Studiował także na Wydziale Biochemii Politechniki Gdańskiej (PG) (absolwent 1953), odbył staż naukowy na wydziale biochemii uniwersytetu Cambridge (1958–1959). Doktor medycyny w 1951, docent w 1960, profesor tytularny w 1966, profesor zwyczajny w 1978. Asystent i adiunkt AMG w latach 1948–1960, kierownik Zakładu Chemii Biologicznej Wydziału Farmaceutycznego (1962–1965), kierownik Zakładu Biochemii Wydziału Lekarskiego (od 1966).
W latach 1960-1969 był pełnomocnikiem rektora AMG do spraw budowy nowego gmachu Zakładów Teoretycznych (Collegium Biomedicum), wyposażenia w nowoczesną aparaturę i sprzęt. W latach 1981–1982 rektor AMG, wybrany przez społeczność akademicką w pierwszych wolnych na uczelni wyborach. Odwołany 31 VIII 1982 przez ministra zdrowia, który podtrzymał swoją decyzje mimo protestu Senatu AMG. Wiceprzewodniczący Komisji Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk (PAN; 1976–1980), przewodniczący oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Biochemii (1962–1968), od 1992 członek honorowy PTB, od 1959 członek Biochemical Society, od 1980 Komisji Nauk Fizjologicznych PAN, od 1990 członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1971–1973 był przewodniczącym Wydziału II, Nauk Biologicznych i Medycznych, w 1979–1981 drugim wiceprezesem Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Odkrył lokalizację i różną zależność kinetycznych właściwości od temperatury dezaminazy AMP u zwierząt zmienno- i stałocieplnych. Uważany za odkrywcę wielu szczegółów biochemicznych mechanizmu powstawania doświadczalnej martwicy mięśnia sercowego. Autor m.in. The Desamines of Adenylic Acid and Adonosine in Rat Kidney (1959), Temparature Dependence of AMP Deamination Catalysed by Muscle Extracts from Homeothermic and Poikilotrermic Animals (1965), Inhibition of AMP – deaminase from Beef Heart by Palmitoyland Steryl – CoA (1978), Modification by Liposomes of Aenosine Triphosphate Activating Effect on Adenylate Deaminase from Pig Heart (1978), Ćwiczeń z chemii fizjologicznej i podręcznika Biochemia (1955). Od 1995 na emeryturze.
W 1995 doktor honoris causa AMG (jako pierwszy pracownik tej uczelni). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1973) i Krzyżem Oficerskim (1995) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 30-lecia (1975) i 50-lcia AMG (1996), medalem „Zasłużonemu Akademii Medycznej w Gdańsku” (1975), odznaką „Za Zasługi dla Gdańska” (1973). W 1998 wyróżniony Nagrodą Naukową im. Jana Heweliusza, w 2000 Medalem Księcia Mściwoja II ( nagrody Miasta Gdańska). W 2011 otrzymał tytuł „Medicus Nobilis”, najwyższy przyznawany przez Polskie Towarzystwo Lekarskie. W 1991 bezskutecznie startował w wyborach na Senatora RP (otrzymał 86307 głosów).
Żonaty był od 27 XII 1950 z Marią Danutą (5 VIII 1925 – 28 II 2013 Gdańsk), córką Oskara Żawrockiego, lekarzem stomatologiem. Ojciec Krzysztofa (13 XI 1957 Gdańsk – 1 X 1984 Gdańsk), absolwenta PG. Pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.
