ŚWIAŁKOWSKI CZESŁAW, architekt, działacz gdańskiej Polonii
| < Poprzednie | Następne > |
CZESŁAW ŚWIAŁKOWSKI (16 VI 1883 Gołańcz, powiat wągrowiecki, Wielkopolska – 25 IX 1959 Gdańsk), architekt, działacz gdańskiej Polonii. Ukończył studia architektoniczne w Poznaniu. Po zakończeniu I wojny światowej działacz Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku. 19 VII 1919, w okresie dyskusji o podziale mienia państwa niemieckiego między Polskę a II Wolne Miasto Gdańsk (WMG), powołany został do Komisji Rejestracyjnej (zob. Delegacja Rządu Polskiego w Gdańsku, 1919–1920), stając na czele działu Kolei Państwowych. Od 1919 przewodniczył Związkowi Urzędników Polaków na Prusy Królewskie, Warmię i Mazury, od 15 II 1920 – po połączeniu ze Związkiem Rzemieślników i Robotników – przewodniczył gdańskiemu oddziałowi Polskiego Związku Kolejowców (z centralą w Warszawie). Był kandydatem w wyborach do Zgromadzenia Konstytucyjnego II WMG.
Po powstaniu II WMG i przejęciu zarządu kolei przez Polskę, w Dyrekcji Kolei w Gdańsku był kierownikiem grupy do spraw budownictwa. Dla rodzinnej Gołańczy bezpłatnie zaprojektował w 1923 pomnik patrona miasta, św. Wawrzyńca. Pomnik, uroczyście odsłonięty 9 VIII 1925, wykonał prof. Marcin Rożek (pomnik zniszczony przez Niemców w 1939, odrestaurowany w 2000).
Po przejęciu przez Pocztę Polską w Gdańsku części budynku przy Heveliusplatz 1/2 (pl. Obrońców Poczty Polskiej) (zob. Poczta, Obrona Poczty Polskiej 1 IX 1939), zaprojektował przebudowę wnętrza parteru z przeznaczeniem na Polski Urząd Pocztowo–Telekomunikacyjny Nr 3 (w 1926 zmieniono jego numer na „1”) oraz budowę kompleksu garażowego na jego zapleczu (dwa garaże na samochody i jeden garaż na rowery służbowe). Uczestniczył w uroczystym otwarciu 5 I 1925. Był autorem projektu nowego budynku Polskiego Urzędu Pocztowego Nr 3, tzw. poczty morskiej przy Broschkischerweg 23 ( ul. Wiślna) w porcie gdańskim, utrzymanego w tzw. stylu dworkowym (nawiązującym architekturą do polskich dworów szlacheckich). Również brał udział w uroczysty otwarciu 1 VIII 1926. W 1927 otwarto zaprojektowany przez niego, również w stylu dworkowym, budynek przy Festungstrasse (ul. Roberta de Plelo 6) jako siedzibę polskich przedsiębiorstw maklerskich i spedycyjnych (obecnie siedziba Portu Gdańskiego Eksploatacja SA). W 1928 był autorem projektu przebudowy budynku polskiej ochronki przy Ludolfinerweg 12a/b (ul. Czyżewskiego 12b), prowadzonej przez Gdańską Macierz Szkolną (obecnie przedszkole „Leśny Domek”) oraz ochronki przy ul. Niederfeld 108 (ul. Żuławska, obecni siedziba Niepublicznego Przedszkola „Krasnal”). W obu ochronkach zaprojektował osobną aulę ze sceną, które były również miejscem spotkań stowarzyszeń gdańskiej Polonii.
Zaprojektował adaptację na kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika budynek byłej wojskowej ujeżdżalni przy Heeresanger 13 ( al. Legionów). Na zlecenie Polskiego Towarzystwa Budowy kościoła Chrystusa Króla w 1930 wykonał bezpłatnie projekt tej świątyni. 30 X 1932 poświęcono obiekt tymczasowy, kościoła właściwego nie zdążono wybudować do czasu wybuchu II wojny światowej, a jego projekt zaginął. W 1935 wykonał plany przebudowy wnętrz budynku Dyrekcji Kolei w Gdańsku, w 1937 budynku Domu Polskiego w Piekle i niezrealizowaną rozbudowę garażu Państwowego Urzędu Pocztowo–Telegraficznego Nr 1 przy Heveliusplatz 1/2 w Gdańsku. W 1935 wszedł w skład Komitetu Budowy [rozbudowy] Gimnazjum Polskiego.
Był członkiem Zarządu Macierzy Szkolnej w Gdańsku, także członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Budowy Kościoła Chrystusa Króla, Zarządu Towarzystwa Budowy Kościoła Polskiego w Sopocie, Zarządu Okręgu Towarzystwa Byłych Wojaków w Wolnym Mieście Gdańsku. Po II wojnie światowej zaprojektował funkcjonujący w latach 1952–1967 budynek dworca we Wrzeszczu oraz projekt odbudowy kościoła św. Elżbiety.
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2 V 1923). Pochowany na cmentarzu Srebrzysko.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Zespół akt Państwowego Urzędu Policji Budowlanej w Gdańsku, sygn. 15/3215.
„Gazeta Gdańska”, 26 II 1920.
Sprawozdanie dyrektora Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku za rok szkolny 1945/1936, Gdańsk 1936, s. 14.
