MOCZYŃSKI ZYGMUNT, działacz gdańskiej Polonii, poseł do Volkstagu
| Linia 3: | Linia 3: | ||
'''ZYGMUNT MOCZYŃSKI''' (17 V 1886 Wałcz – 15 II 1960 Gdańsk), prawnik, działacz gdańskiej Polonii. Syn nauczyciela i pierwszego polskiego dyrektora Gimnazjum w Lesznie Piotra i Salomei z domu Zalewskiej. Ukończył gimnazjum w Wałczu, był członkiem konspiracyjnych kół szkolnych: Towarzystwa Tomasza Zana i Czerwonej Róży. W latach 1904–1908 studiował prawo i ekonomię na uniwersytetach w Berlinie, Krakowie i Wrocławiu, był członkiem konspiracyjnej, międzyzaborowej grupy niepodległościowej Związek Młodzieży Polskiej (Zet), w 1906 uczestniczył w zjeździe tej organizacji w Sopocie. Od 1908 doktor, krótko pracował w Patronacie Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu.<br/><br/> | '''ZYGMUNT MOCZYŃSKI''' (17 V 1886 Wałcz – 15 II 1960 Gdańsk), prawnik, działacz gdańskiej Polonii. Syn nauczyciela i pierwszego polskiego dyrektora Gimnazjum w Lesznie Piotra i Salomei z domu Zalewskiej. Ukończył gimnazjum w Wałczu, był członkiem konspiracyjnych kół szkolnych: Towarzystwa Tomasza Zana i Czerwonej Róży. W latach 1904–1908 studiował prawo i ekonomię na uniwersytetach w Berlinie, Krakowie i Wrocławiu, był członkiem konspiracyjnej, międzyzaborowej grupy niepodległościowej Związek Młodzieży Polskiej (Zet), w 1906 uczestniczył w zjeździe tej organizacji w Sopocie. Od 1908 doktor, krótko pracował w Patronacie Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu.<br/><br/> | ||
| − | W Gdańsku od 1908, prokurent w firmie "Ceres", zajmującej się eksportem zboża z Polski i Ukrainy i importem na tamten teren nawozów sztucznych. Został członkiem, następnie sekretarzem Towarzystwa Ludowego "Jedność" (na czele z prezesem [[CZYŻEWSKI JÓZEF | Józefem Czyżewskim]]). W 1908 odbył roczną służbę wojskową w [[KOSZARY | koszarach we Wrzeszczu]]. W powrócił do Wielkopolski, w latach 1910–1914 był kierownikiem Spółdzielni "Rolnik" w Śmiglu, następnie w Żninie (Wielkopolska). Podczas I wojny światowej od 1914 do 1918 w wojsku, początkowo na froncie wschodnim (Prusy, Mazury), następnie nad granicą holenderską, we Francji i ponownie na froncie wschodnim. W 1917 zgłosił się do Legionów Polskich (Polski Korpus Posiłkowy w ramach armii austro-węgierskiej), nie został przyjęty. Od 1919 ponownie w Gdańsku. | + | W Gdańsku od 1908, prokurent w firmie "Ceres", zajmującej się eksportem zboża z Polski i Ukrainy i importem na tamten teren nawozów sztucznych. Został członkiem, następnie sekretarzem Towarzystwa Ludowego "Jedność" (na czele z prezesem [[CZYŻEWSKI JÓZEF | Józefem Czyżewskim]]). W 1908 odbył roczną służbę wojskową w [[KOSZARY | koszarach we Wrzeszczu]]. W powrócił do Wielkopolski, w latach 1910–1914 był kierownikiem Spółdzielni "Rolnik" w Śmiglu, następnie w Żninie (Wielkopolska). Podczas I wojny światowej od 1914 do 1918 w wojsku, początkowo na froncie wschodnim (Prusy, Mazury), następnie nad granicą holenderską, we Francji i ponownie na froncie wschodnim. W 1917 zgłosił się do Legionów Polskich (Polski Korpus Posiłkowy w ramach armii austro-węgierskiej), nie został przyjęty. Od 1919 ponownie w Gdańsku. Do 1923 pracował w firmie Lambert-Krzystek, następnie był kierownikiem towarzystwa akcyjnego „Gdański Handel Zamorski”. Brał udział w tworzeniu w 1921 [[GMINA POLSKA | Gminy Polskiej]], był współautorem jej statutu W 1923 wybrany został do Volkstagu II kadencji (1924–1927) , był jednym z pięciu posłów Koła Polskiego i prezesem tego Koła. Od maja 1927 do września 1928 był prezesem Gminy Polskiej, następnie członkiem Zarządu. W 1928 ponownie został wybrany posłem do Volkstagu (III kadencji, trwającej w latach 1928–1930). <br/><br/> |
| − | W 1938 | + | W swoich wystąpieniach krytykował rząd polski za brak należytego zainteresowania sytuacją ludności polskiej w Gdańsku, zbyt częste ustępstwa na rzecz niemieckich władz II WMG. Pozostawał w konflikcie z [[KOMISARIAT GENERALNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W II WMG | Komisariatem Generalnym Rzeczpospolitej Polskiej]], skutkiem intryg w 1930 wycofał się z działalności w Gminie Polskiej. Poświęcił się sprawom gospodarczym, od chwili założenia w październiku 1932 do 1934 był prezesem Związku Popierania Gdańsko-Polskich Stosunków Gospodarczych, przekształconego po kilku latach w Gdańską Izbę Handlu Zagranicznego, której też prezesował. <br/><br/> |
| + | Wobec aktywizacji w Gdańsku organizacji hitlerowskich proponował Komisarzowi Generalnemu RP w Gdańsku [[STRASBURGER HENRYK | Henrykowi Strasburgerowi]] utworzenie polskich sił samoobrony. Po odrzuceniu propozycji powołał nielegalną organizację „Niepodległość”, której członkowie odbywali ćwiczenia strzeleckie w Gdyni i Tczewie. Wydawał także (drukowane w Tczewie) nielegalne pismo „Grom” (pierwszy numer 13 V 1931, ostatni w 1934), którego treści wywoływały niepokój tak Niemców jak i dążącej do ugody z nimi strony polskiej. Optował też za powołaniem w Gdańsku nowej polskiej organizacji, bardziej bojowej i skuteczniej broniącej interesów Polaków w II WMG, a także wolnej od klerykalizmu i konserwatyzmu, którym przesiąkła Gmina Polska. Od 1933 stał na czele [[ZWIĄZEK POLAKÓW W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Związku Polaków]], w latach 1931–1932 współorganizował Związek Strzelecki. Poseł do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] w kadencji 1933–1935 z ramienia "omitetu Wyborczego Polskiej Listy Gospodarczej w Wolnym Mieście Gdańsku dr Zygmunta Moczyńskiego", przewodniczący polskiej grupy poselskiej.<br/><br/> | ||
| + | W 1938 wyjechał do Wielkopolski, podczas II wojny światowej przebywał w Krośnie. Od kwietnia 1945 ponownie w Gdańsku, do 1947 pracował w Urzędzie Wojewódzkim, w latach 1947–1950 był dyrektorem Giełdy Zbożowo-Towarowej. W 2. połowie lat 40. działał w gdańskiej Miejskiej Radzie Narodowej. 6 IV 1948 zeznawał jako świadek oskarżenia w gdańskim procesie [[FORSTER ALBERT MARIA | Alberta Forstera]] (podał między innymi, że podczas wojny gauleiter wyznaczył za pochwycenie jego i jego żony nagrodę 5000 RM). Autor nieopublikowanych wspomnień.<br/><br/> | ||
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Powstańców Pomorskich. Od 1909 żonaty był z Anna z domu Piotrowską, pochodząca z Lęborka, ojciec Haliny, po mężu Sicińskiej. Pochowany na [[CMENTARZE W OLIWIE | Cmentarzu Komunalnym w Oliwie]]. {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Powstańców Pomorskich. Od 1909 żonaty był z Anna z domu Piotrowską, pochodząca z Lęborka, ojciec Haliny, po mężu Sicińskiej. Pochowany na [[CMENTARZE W OLIWIE | Cmentarzu Komunalnym w Oliwie]]. {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
Wersja z 15:32, 3 lut 2022
ZYGMUNT MOCZYŃSKI (17 V 1886 Wałcz – 15 II 1960 Gdańsk), prawnik, działacz gdańskiej Polonii. Syn nauczyciela i pierwszego polskiego dyrektora Gimnazjum w Lesznie Piotra i Salomei z domu Zalewskiej. Ukończył gimnazjum w Wałczu, był członkiem konspiracyjnych kół szkolnych: Towarzystwa Tomasza Zana i Czerwonej Róży. W latach 1904–1908 studiował prawo i ekonomię na uniwersytetach w Berlinie, Krakowie i Wrocławiu, był członkiem konspiracyjnej, międzyzaborowej grupy niepodległościowej Związek Młodzieży Polskiej (Zet), w 1906 uczestniczył w zjeździe tej organizacji w Sopocie. Od 1908 doktor, krótko pracował w Patronacie Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu.
W Gdańsku od 1908, prokurent w firmie "Ceres", zajmującej się eksportem zboża z Polski i Ukrainy i importem na tamten teren nawozów sztucznych. Został członkiem, następnie sekretarzem Towarzystwa Ludowego "Jedność" (na czele z prezesem Józefem Czyżewskim). W 1908 odbył roczną służbę wojskową w koszarach we Wrzeszczu. W powrócił do Wielkopolski, w latach 1910–1914 był kierownikiem Spółdzielni "Rolnik" w Śmiglu, następnie w Żninie (Wielkopolska). Podczas I wojny światowej od 1914 do 1918 w wojsku, początkowo na froncie wschodnim (Prusy, Mazury), następnie nad granicą holenderską, we Francji i ponownie na froncie wschodnim. W 1917 zgłosił się do Legionów Polskich (Polski Korpus Posiłkowy w ramach armii austro-węgierskiej), nie został przyjęty. Od 1919 ponownie w Gdańsku. Do 1923 pracował w firmie Lambert-Krzystek, następnie był kierownikiem towarzystwa akcyjnego „Gdański Handel Zamorski”. Brał udział w tworzeniu w 1921 Gminy Polskiej, był współautorem jej statutu W 1923 wybrany został do Volkstagu II kadencji (1924–1927) , był jednym z pięciu posłów Koła Polskiego i prezesem tego Koła. Od maja 1927 do września 1928 był prezesem Gminy Polskiej, następnie członkiem Zarządu. W 1928 ponownie został wybrany posłem do Volkstagu (III kadencji, trwającej w latach 1928–1930).
W swoich wystąpieniach krytykował rząd polski za brak należytego zainteresowania sytuacją ludności polskiej w Gdańsku, zbyt częste ustępstwa na rzecz niemieckich władz II WMG. Pozostawał w konflikcie z Komisariatem Generalnym Rzeczpospolitej Polskiej, skutkiem intryg w 1930 wycofał się z działalności w Gminie Polskiej. Poświęcił się sprawom gospodarczym, od chwili założenia w październiku 1932 do 1934 był prezesem Związku Popierania Gdańsko-Polskich Stosunków Gospodarczych, przekształconego po kilku latach w Gdańską Izbę Handlu Zagranicznego, której też prezesował.
Wobec aktywizacji w Gdańsku organizacji hitlerowskich proponował Komisarzowi Generalnemu RP w Gdańsku Henrykowi Strasburgerowi utworzenie polskich sił samoobrony. Po odrzuceniu propozycji powołał nielegalną organizację „Niepodległość”, której członkowie odbywali ćwiczenia strzeleckie w Gdyni i Tczewie. Wydawał także (drukowane w Tczewie) nielegalne pismo „Grom” (pierwszy numer 13 V 1931, ostatni w 1934), którego treści wywoływały niepokój tak Niemców jak i dążącej do ugody z nimi strony polskiej. Optował też za powołaniem w Gdańsku nowej polskiej organizacji, bardziej bojowej i skuteczniej broniącej interesów Polaków w II WMG, a także wolnej od klerykalizmu i konserwatyzmu, którym przesiąkła Gmina Polska. Od 1933 stał na czele Związku Polaków, w latach 1931–1932 współorganizował Związek Strzelecki. Poseł do Volkstagu w kadencji 1933–1935 z ramienia "omitetu Wyborczego Polskiej Listy Gospodarczej w Wolnym Mieście Gdańsku dr Zygmunta Moczyńskiego", przewodniczący polskiej grupy poselskiej.
W 1938 wyjechał do Wielkopolski, podczas II wojny światowej przebywał w Krośnie. Od kwietnia 1945 ponownie w Gdańsku, do 1947 pracował w Urzędzie Wojewódzkim, w latach 1947–1950 był dyrektorem Giełdy Zbożowo-Towarowej. W 2. połowie lat 40. działał w gdańskiej Miejskiej Radzie Narodowej. 6 IV 1948 zeznawał jako świadek oskarżenia w gdańskim procesie Alberta Forstera (podał między innymi, że podczas wojny gauleiter wyznaczył za pochwycenie jego i jego żony nagrodę 5000 RM). Autor nieopublikowanych wspomnień.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Złotym Krzyżem Powstańców Pomorskich. Od 1909 żonaty był z Anna z domu Piotrowską, pochodząca z Lęborka, ojciec Haliny, po mężu Sicińskiej. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Oliwie.
Bibliografia:
Danziger Bürgerbuch. Bilder aus Leben und Wirken Danziger Männer und Frauen in Politik, Wirtschaft, Press, Kunst Wissenchaft, Volksbildung, Danzig 1927, s. 81.
Pelczar Marian, Moczyński Zygmunt, w: Polski Słownik Biograficzny, 21, 1976, s. 514-516.
Stępniak Henryk, Moczyński Zygmunt, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 156-169.
Stępniak Henryk, Moczyński Zygmunt, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 243-244.
