VOLKSTAG

Neugarten (Nowe Ogrody) od strony Silberhütte (Huciska) i mostu nad torami kolejowymi: po lewej budynek rejencji gdańskiej (nr 12–16), po prawej (gmach z wieżyczką) siedziba sejmiku ziemskiego, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska Volkstagu

Budynek Volkstagu przy Neugarten 23–24 (ul. Nowe Ogrody), widok od południa

Budynku Sejmiku Ziemskiego, następnie Volkstagu przy Neugarten (Nowe Ogrody), początek XX wieku

Na pierwszym planie po prawej fragment budynku Sejmiku Ziemskiego, następnie Volkstagu przy Neugarten (Nowe Ogrody), początek XX wieku

Budynek Sejmiku Ziemskiego, następnie Volkstagu przy Neugarten (Nowe Ogrody), początek XX wieku

Budynek Volkstagu przy Neugarten (Nowe Ogrody), 1930

Siedziba Volkstagu (po prawej, za białym budynkiem widocznym częściowo na poprzedniej ilustracji), naprzeciwko (po lewej) budynek byłej rejencji gdańskiej i Senatu Wolnego Miasta Gdańska, widok od wschodu, 1943

Miejsce po byłym budynku Volkstagu współcześnie (2018),
z prawej skrzyżowanie ul. Nowe Ogrody i poszerzonej o trzy widoczne pasy ul. 3 Maja

Franz Splett (1868–1926), ojciec biskupa Carla Marii Spletta, w Volkstagu I kadencji (1920 – 1923), wiceprzewodniczący, Zentrumspartei (Partia Centrum)

Dr Erich Eppich (1874–1938), radca pocztowy, w Volkstagu w I (bezpartyjny) i II (Deutschliberale Partei (Niemiecka Partia Liberalna)) kadencji, (1921–1927)

Heinrich Leopold Guttzeit (1878–1934), kupiec, przedsiębiorca, w Volkstagu II kadencji (1924–1927), Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa)

Robert Schmidt (1871–1936), miejski radca budowlany, w Volkstagu II kadencji (1924–1927), Deutsche Partei für Fortschritt und Wirtschaft (Niemiecka Partia Postępu i Gospodarki)

Ewald Doering (1884–1971), przedsiębiorca, w Volkstagu IV kadencji (1930–1933), Zentrumspartei (Partia Centrum)

Przed wyborami do Volkstagu w 1933

Tablica upamiętniająca polskich posłów do Volkstagu, odsłonięta w Nowym Ratuszu 24 XI 2022

VOLKSTAG (Zgromadzenie Ludowe), z siedzibą w byłym ► gmachu z 1884, wybudowanym dla Sejmiku Ziemskiego przy Neugarten 23–24 (ul. Nowe Ogrody) (nie istnieje). Parlament ► II Wolnego Miasta Gdańska (WMG), zakres kompetencji określono w art. 6–24 Konstytucji WMG. Naczelny organ uchwalający ustawy. Z projektem ustaw występowały frakcje lub grupy poselskie liczące co najmniej siedmiu posłów. 16 V – 6 XII 1920 nosił nazwę Verfassungsausschuß (Zgromadzenie Konstytucyjne), dopiero po utworzeniu II WMG ogłosił się Volkstagiem I kadencji. Wybierany na cztery lata w tzw. wyborach pięcioprzymiotnikowych (powszechne, równe, tajne, bezpośrednie i proporcjonalne). Czynne prawo wyborcze przysługiwało obywatelom od ukończenia 20 lat, bierne od ukończenia 25 lat, posłom przysługiwał immunitet. W latach 1920–1930 zasiadało w nim 120 posłów, następnie 72, z tego reprezentanci polscy: w I kadencji – siedmiu, w II kadencji – pięciu, w III kadencji – trzech, od IV do VI kadencji – po dwóch.

Do V kadencji (1933) cechą Volkstagu było rozdrobnienie partyjne. Największą rolę odgrywały partie: Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD, Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), Zentrumspartei (Partia Centrum) i Kommunistische Partei Deutschlands (KPD, Komunistyczna Partia Niemiec). W V i VI kadencji (od roku 1933) większość należała do Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP, Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników): 38 i 42 mandaty. Liczba posiedzeń była systematycznie zmniejszana: od 307 w I kadencji, do 15 w VI kadencji. W celu szczegółowego zbadania konkretnych wniosków powoływano komisje parlamentarne. Posiedzenie zwoływał z reguły prezydent Volkstagu.

►Tabela: Prezydenci Volkstagu

►Tabela: Kadencje Volkstagu

►Tabela: Posłowie do Volkstagu I kadencji (6 XII 1920 – 31 XII 1923)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu II kadencji (1 I 1924 – 3 XII 1927)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu III kadencji (1 I 1928 – 15 XI 1930)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu IV kadencji (16 XI 1930 – 27 X 1933)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu V kadencji (28 V 1933 – 6 IV 1935)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu VI kadencji (7 IV 1935 – 1 IX 1939)

►Tabela: Posłowie do Volkstagu w latach 1920–1939*