ANGER KARL THEODOR, astronom, dyrektor Towarzystwa Przyrodniczego

Aktualna wersja na dzień 21:33, 18 paź 2023

Karl Theodor Anger, litografia Friedricha Gustava Bussego, według fotografii Eduarda Flottwella, 1858

KARL THEODOR ANGER (31 V 1803 Gdańsk – 25 III 1858 Gdańsk), astronom, fizyk, geodeta, dyrektor gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego. Trzeci syn naczelnego kontrolera skarbowego, który zbankrutował podczas oblężenia Gdańska w latach 1813–1814. Od 1815 uczeń szkoły mariackiej, w latach 1816–1823 uczył się w Królewskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Johanna Adama Breysiga, który zauważył jego zdolności trygonometryczne poprzez zamiłowanie do perspektywy. Ukończył Gimnazjum Miejskie. Wbrew życzeniom matki od 1823 studiował matematykę i astronomię na uniwersytecie w Królewcu, rozwijając swój talent do nauk ścisłych pod opieką Friedricha Wilhelma Bessela (1784–1846) i jego przyjaciół: matematyka Carla Gustava Jacobiego (1804–1851), etyka, filozofa i fizyka Paula Ermana (1761–1851), fizyka i meteorologa Heinricha Wilhelma Dove (1803–1879) oraz fizyka Franza Ernsta Neumanna (1798–1895). W latach 1826–1831 był asystentem Friedricha Wilhelma Bessela w obserwatorium astronomicznym tej uczelni, publikując efekty swoich obserwacji w Königsberger Beobachtungen.

W 1831 zatrudniony został przez gdańskie Towarzystwo Przyrodnicze na stanowisku astronoma, założył niewielkie obserwatorium w Neugarten-Apotheke przy Neugarten 506 (ul. Nowe Ogrody 14). Jednocześnie od 1832 prowadził zajęcia w Szkole Nawigacyjnej, wykorzystując do badań astronomicznych tamtejsze obserwatorium. Pracował też w Państwowej Prowincjonalnej Szkole Rzemieślniczej (Gewerbeschule, od 1835 Provinzial-Gewerbeschule), której w latach 1834–1855 był kierownikiem. Od 1836 do śmierci nauczał też matematyki i fizyki w gdańskim Gimnazjum Miejskim. W latach 1847–1855 był prezesem Towarzystwa Przyrodniczego w Gdańsku. Przez cały czas prowadził obserwacje astronomiczne (obserwacja Słońca, zaćmień Księżyca, określenie długości i szerokości geograficznej itp.), wyniki badań publikował, np. specjalne tablice dla żeglarzy do oznaczania szerokości i długości geograficznej na podstawie gwiazd.

Prowadził też rozważania matematyczne nad związanymi z falami funkcjami Bessela, wzbogacając je o dodatkową funkcję nazwaną jego imieniem (funkcja Angera, 1855) oraz poszerzając wykładnicze rozwinięcie funkcji trygonometrycznych Daniela Bernoulliego (1700–1782) o tzw. rozwinięcie Jacobiego-Angera (1857). Opublikował m.in. Tafeln zur Erleichterung des Gebrauchs der Mond-Ephemeriden (Tabele ułatwiające korzystanie z efemeryd Księżyca, Halle 1831), Analytische Darstellung der Basrelief-Perspektive (Analityczne przedstawienie perspektywy płaskorzeźbienia, Danzig 1834), Betrachtungen über verschiedene Gegenstände der neueren Geometrie (Rozważania na różne tematy współczesnej geometrii), t.1 i 2 (Danzig 1839–1841), Grundzüge der neueren astronomische Beobachtungskunst (Podstawowe zasady współczesnej sztuki obserwacji astronomicznych, Berlin 1847) oraz o swoim mentorze Erinnerung an Bessel's Leben und Wirken (Wspomnienie o życiu i twórczości Bessela, Danzig 1846). Członek Towarzystwa Fizykalno-Ekonomicznego w Królewcu (Physicalisch-ökonomische Gesellschaft zu Königsberg).

Zmarł na udar mózgu. Jego Populäre Vorträge über Astronomie (Popularne wykłady z astronomii) zebrał i wydał pośmiertnie w 1862 u Augusta Wilhelma Kafemanna profesor nauk przyrodniczych Uniwersytetu w Królewcu dr Gustav Baddach. MrGl

Bibliografia:
Hirsch Theodor, Anger Karl Theodor, w: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 1, Leipzig 1875, s. 457–458.
Kössler Franz, Personlexikon von Lehren des 19. Jahrhunderts, Bd. I, Gießen 2008, s. 67.