TOWARZYSTWO BIBLIJNE
| < Poprzednie | Następne > |
TOWARZYSTWO BIBLIJNE. 1814–1945 (1814–1921 Bibelgesellschaft, 1921–1945 Danziger Bibelgesellschaft). Organizacja Kościoła protestanckiego (ewangelickiego). Powołana w Gdańsku 12 X 1814 na wzór innych działających w państwie pruskim (zob. ► Jacob Gottlieb Ehwald), z inicjatywy byłego ► rajcy i ► burgrabiego królewskiego ► Joachima Wilhelma Weickhmanna (1737–1819) i pastora ► kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), ► Carla Friedricha Bertlinga.
Członkami były osoby świeckie i duchowne. Czasowo działały oddziały terenowe: w Elblągu od 1833, Stegnie od 1836, we ► Wrzeszczu od 1838, na Żuławach od 1840, w Malborku od 1842, Wejherowie od 1845, Niestępowie od 1848, Nowym Dworze Gdańskim od 1850, Starogardzie Gdańskim od 1850, ► Sobieszewie od 1852, Słupsku od 1858. Inicjatorami ich zakładania byli pastorzy miejscowych parafii, aktywność kół terenowych często kończyła się wraz ze zmianą pastora danej gminy ewangelickiej.
W Gdańsku w latach 1840–1902 działało także osobne Towarzystwo zrzeszające kobiety (Frauen-Bibelverein). Były to najczęściej żony i córki pastorów oraz miejscowych notabli ze sfer urzędniczych, handlowych, nauczycielskich i lekarskich. Do Towarzystwa Biblijnego należało w tym czasie około 100 członkiń, przewodniczyły: żona kupca Friederika Elisabeth Plaw (1840–1865), żona ► Carla Heinricha Breslera, pastora kościoła NMP, Johanna Clara Franziska Bresler (1866–1877) i córka pastora ► Ernsta Ottona Blecha, panna Louisa Blech (1877–1902).
Głównym celem było propagowanie wiary chrześcijańskiej poprzez wydawanie w różnych językach Starego i Nowego Testamentu oraz książek i broszur towarzyszących z komentarzami. Część wydawnictw była sprzedawana, część rozdawana i rozsyłana do wielu krajów świata. Podczas I wojny światowej tysiąc egzemplarzy Nowego Testamentu wysłano do niemieckich jednostek wojskowych na froncie oraz do wojskowych lazaretów.
Fundusze na działalność pochodziły ze składek członków, legatów testamentowych (w tym znaczących rodziny ► Abeggów), kolekty w gdańskim kościele protestanckim. Do 1843 wydano 29 029 egzemplarzy Biblii w wielu językach, w tym i polskim. W stulecie powstania Towarzystwa (1914) liczba ta wzrosła do 106 654 egzemplarzy Biblii ze Starym Testamentem i 53 850 egzemplarzy Nowego Testamentu (razem 160 504 egzemplarze).
Od 1815 wydawano drukiem roczne sprawozdania z działalności statutowej i finansowej wraz z aktualnym wykazem członków (Jahresbericht der Bibelgesellschaft zu Danzig). Pierwsze zachowane sprawozdanie pochodzi z 1816, ostatnie z 1925. Pierwszym prezesem był Joachim Wilhelm Weickhmann (1814–1819), po nim kolejno: nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie ► Heinrich Theodor von Schön (1819–1841), nadburmistrz Gdańska ► Joachim Heinrich Weickhmann (1842–1855), pastorzy gdańskich kościołów, z kościoła NMP: Carl Heinrich Bresler (1855–1860), ► Karl Adolph Blech (1861–1877), ► Philipp Wilhelm Blech (1878–1885), Wilhelm Kahle (1886–1887), ► Carl Friedrich Franck (1888–1900), z ► kościoła św. Barbary ► Karl Adolf Otto Fuhst (1901–1904), drugi pastor ► kościoła św. Trójcy ► Paul Theodor Schmidt, z ► kościoła św. Jana ► Friedrich Wilhelm Schwandt (1913–1926), oraz księża Adolf Benrath (1928), Erich Marquardt (1935), Günther Harder (1939). Uroczystymi nabożeństwami w kościele NMP uczczono 50-lecie (12 X 1864) i 100-lecie (18 X 1914) Towarzystwa Biblijnego. Działało ono do marca 1945.
►Tabela: Członkowie Towarzystwa Biblijnego
►Tabela: Wydawnictwa Towarzystwa Biblijnego
