CZYCHOWSKI MIECZYSŁAW, poeta, malarz, rzeźbiarz
| < Poprzednie | Następne > |
MIECZYSŁAW CZYCHOWSKI (właściwie Józef Mieczysław Cychowski, według relacji jego siostry organista w czasie chrztu błędnie zapisał jako „Cychowski”) (26 V 1931 Dzbenin koło Ostrołęki – 23 I 1996 Gdynia), poeta, malarz, rzeźbiarz. Syn Stanisława (27 VIII 1901 Glinki Rafały koło Sypniewa – 7 VII 1945, zastrzelony w lesie koło Czarnowca), uczestnika wojny polsko–rosyjskiej w 1920, kampanii wrześniowej 1939 (sierżant w Korpusie Ochrony Pogranicza), żołnierza Armii Krajowej i Wiktorii z domu Romanik (będąc wdową wyszła za brata pierwszego męża, Wojciecha Czychowskiego). Brat Czesława i Zofii (po mężu Sagalskiej).
Rodzice w czasie okupacji ukrywali osoby poszukiwane przez okupanta, a on wraz z bratem pełnił role czaty, gońca i łącznika w czasie ich działań konspiracyjnych. 8 V 1945 w wyniku wybuchu rozbrajanej przez siebie miny stracił prawą dłoń. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Dzbeninie (od 2006 noszącej jego imię) uczył się w Gimnazjum w Ostrołęce, po małej maturze od 1950 w Liceum Plastycznym w Gdyni–Orłowie. Od 1952 studiował na Wydziale Malarstwa Sztalugowego Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych ( Akademia Sztuk Pięknych), pracę dyplomową wykonał (1958) pod kierunkiem Krystyny Łady-Studnickiej; uprawiał głównie portret i pejzaż. W okresie studiów przyjaciel i mentor Edwarda Stachury, który w początkowym okresie swojej twórczości przebywał w Trójmieście; ten w jednym z listów nazwał go „mistrzem” oraz „leworękim Norwidem”.
W 1956 współzałożyciel dwutygodnika studentów i młodej inteligencji Wybrzeża „Kontrasty”. 18 IX 1957 współzałożyciel (wraz z Mirosławem Stecewiczem, Bogdanem Justynowiczem i żoną, Haliną Urbaniak-Czychowską) Gdańskiego Klubu Literackiego „Współczesność”. Pod koniec 1959 współzałożyciel (wraz z Bogdanem Justynowiczem) interdyscyplinarnej Gdańskiej Grupy Młodych.
Jako poeta debiutował w 1954 na łamach „Głosu Wybrzeża”. Opublikował kilka tomików wierszy: Miejsca wydrążone (1960), Misterium na uboczu (1966), Progresje (1968), Zapisywanie trenu (1971), Krwią lamowane (1979); ukazały się również wybory wierszy: Lasem, losem, zboczem (1974), Wiersze wybrane (1985), Wiersze i obrazy (2007). Wracał w nich często do swej kurpiowskiej rodzinnej ziemi. Niektóre wiersze doczekały się przekładów na język rosyjski, hiszpański, szwedzki, opublikowane w antologiach w Meksyku, Szwecji i Bułgarii. W 1988 opublikował zbiorek wierszy dla dzieci Pisane na szybie.
W liceum w Orłowie był przewodniczącym koła Związku Młodzieży Polskiej, po studiach członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków, w latach 1953–1968 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1968 podpisał oświadczenie pisarzy gdańskich popierające strajki studentów podczas wydarzeń marcowych ( marzec 1968). W Sierpniu ’80 był obecny w Stoczni Gdańskiej, podpisując poparcie gdańskich literatów dla strajkujących robotników. Od 1964 członek Związku Literatów Polskich (w latach 80. skarbnik oddziału gdańskiego), zawiesił swoje członkostwo po wprowadzeniu stanu wojennego.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1975), odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”. Laureat trzeciej ogólnopolskiej nagrody w dziedzinie malarstwa podczas Międzynarodowego Festiwalu Młodzieży w Warszawie za obraz „Nad książką” (1953), nagrody głównej w Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim o Laur Czerwonej Róży (1965), nagrody „Pierścienia” (1972) za całokształt twórczości, dwukrotnie otrzymał „Order Stańczyka” miesięcznika „Litery”, Zasłużony Działacz Kultury (1975). Otrzymał nagrody wojewody gdańskiego (1975, 1994).
Żonaty był od 1956 z koleżanką ze studiów Haliną z domu Urbaniak, pisarką i malarką, z którą rozszedł się w 1962, od 1964 (ślub w 1972) związany był z Wandą Teresą z domu Majewską ((11 II 1947 Gdańsk – 14 XI 2022 Gdańsk), z którą miał synów Przemysława i Bartłomieja oraz córkę Małgorzatę. Znany był ze swobodnego trybu życia. Zmarł w szpitalu w Gdyni-Redłowie na raka mózgu, pochowany w rodzinnym grobie we wsi Rzekuń koło Ostrołęki.
W 2006 zostały wydane drukiem przechowywane w Bibliotece Gdańskiej PAN (gdzie znajduje się znaczna część jego spuścizny) kierowane do niego listy Edwarda Stachury. W 2013 Henryka Dobosz-Kinaszewska zrealizowała poświęcony mu film dokumentalny Komu skrzypce, a komu futerał, w 2015 w Gdańsku ukazała się poświęcona mu publikacja: Mieczysław Czychowski. Poezja, malarstwo, korespondencja z matką (przygotował do druku, opracował oraz komentarzami i wstępem opatrzył Piotr Smoliński). W 2016 w Gdańskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuki wystawiono monodram poświęcony jego pamięci, autorstwa Piotra Kotlarza, opublikowany w 2021 w miesięczniku „Wobec”.
Bibliografia:
Nawrocka Ewa, O lirycye Mieczysława Czychowskiego, „Litery”, 1973, nr 7.
Nowosielski Kazimierz, O poezji Mieczysława Czychowskiego, „Rocznik Kulturalny Ziemi Gdańskiej”, 1973, nr 6.
Pszczółkowska Lidia Z., Czychowski Józef Mieczysław, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadiwślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 59–60.
