GWIAZDA ANDRZEJ, działacz polityczny, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
ANDRZEJ GWIAZDA (ur. 14 IV 1935 Pińsk, obecnie Bialoruś), działacz polityczny, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Stanisława (1907 – 1990 Gdańsk), marynarza Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej, po klęsce wrześniowej 1939 osadzonego w obozie jenieckim, i Zofii (1908 – 1991 Gdańsk). Brat Anny (3 XI 1949 – XI 2023 Gdańsk), absolwentki Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej i Wydziału Malarstwa Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, architektki, malarki, graficzki, radnej sejmiku województwa pomorskiego z listy Prawa i Sprawiedliwości (PiS).
W kwietniu 1940 wywieziony z matką i babcią do kołchozu w Kazachstanie, w czerwcu 1946 powrócił do Polski, w latach 1946–1948 mieszkał z rodzicami w Chorzowie. W Gdańsku od 1948, od kwietnia 1951 do czerwca 1953 uczeń szkoły średniej w Nowym Porcie, 1953–1956 i po wznowieniu (1957–1961) studiował na Wydziale Elektroniki Politechniki Gdańskiej (PG).
W latach 1961–1962 zatrudniony w Pracowni Geodezyjnej Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, 1962 w Zakładzie Urządzeń Radiowo-Telewizyjnych w Gdańsku, 1962–1963 w Gdańskich Zakładach Radiowych T-18 ( „Unimor”). Od października 1963 do kwietnia 1964 kontynuował naukę na studiach wieczorowych Wydziału Elektroniki PG. W okresie 1964–1966 pracował w Gdańskich Zakładach Teletechnicznych, w 1966–1973 jako konstruktor, następnie starszy asystent w Instytucie Cybernetyki PG, a w 1973–1998 jako inżynier (ostatnio wykonywana praca: specjalista do spraw elektroniki) w Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmor (z przerwą od marca 1983 do czerwca 1990 – zwolniony z pracy z przyczyn politycznych, pozostawał bez zatrudnienia).
W marcu 1968 uczestniczył w wiecach studenckich na PG, w grudniu 1970 w protestach robotniczych w Gdańsku. W listopadzie 1976 wspólnie z żoną Joanną Dudą-Gwiazdą napisał list do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w którym popierał działania Komitetu Obrony Robotników (KOR), w 1977 współpracownik Biura Interwencyjnego Komitetu Samoobrony Społecznej KOR w Trójmieście. 29 IV 1978 współzałożyciel i działacz Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, członek Komitetu Założycielskiego, redaktor „Robotnika Wybrzeża”, wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin, poddawany rewizjom.
15 VIII 1980 inicjator strajku w Elmorze; członek Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, jeden z głównych negocjatorów ze strony strajkujących. Od września 1980 w „Solidarności”, wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego, wiceprzewodniczący Krajowej Komisji Porozumiewawczej, w lipcu 1981 delegat na I Wojewódzki Zjazd Delegatów Regionu Gdańskiego, członek Zarządu Regionu, delegat na Pierwszy (I) Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”, członek Komisji Krajowej, rywalizował z Lechem Wałęsą w wyborach na przewodniczącego związku. 29 XI 1981 w proteście przeciw niedemokratycznym (jego zdaniem) metodom kierowania Związkiem przez Lecha Wałęsę odszedł z Zarządu Regionu. W latach 1980–1981 członek Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970.
13 XII 1981, w stanie wojennym, internowany w ośrodku odosobnienia w Strzebielinku, następnie w Warszawie-Białołęce, 22 XII 1982 aresztowany, osadzony w Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów, zwolniony w lipcu 1984. 16 XII 1984 aresztowany podczas próby zorganizowania obchodów rocznicowych pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970, skazany na trzy miesiące więzienia, osadzony w Areszcie Śledczym w Gdańsku, w czasie odbywania kary skazany w lutym 1985 przez Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim na dwa miesiące więzienia („za wznoszenie okrzyków” 7 XII 1984), osadzony w Areszcie Śledczym w Zabrzu, zwolniony 15 V 1985. W latach 1986–1991 pracownik firmy Absolwent (zajmował się pracami malarskimi na wysokościach).
W kwietniu 1987 współzałożyciel Grupy Roboczej Komisji Krajowej domagającej się zwołania Komisji Krajowej w składzie z roku 1981. W kwietniu 1988 wyjechał z żoną w kilkumiesięczną podróż do Francji, Wielkiej Brytanii, USA i Kanady, gdzie informował o sytuacji w Polsce, zbierał środki finansowe na działalność (wydatkowane przy reaktywowaniu pisma „Poza Układem”). W 1989 przeciwnik obrad okrągłego stołu. W 1993 bezskutecznie ubiegał się wybór do Sejmu RP z ramienia Otwartej Kampanii „Poza Układem”. W okresie 1989–1997 (z żoną) współtwórca reaktywowanego pisma „Poza Układem”; 1989–1993 współzałożyciel i działacz Wolnych Związków Zawodowych. Od 1999 na emeryturze.
W latach 2007–2010 członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej, od 2019 członek rady Instytutu Dziedzictwa Solidarności. W 2000 nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska, w 2006 został odznaczony Orderem Orła Białego, w 2018 otrzymał Krzyż Wolności i Solidarności. 22 XII 2021 Sąd Apelacyjny w Gdańsku przyznał mu 400 000 zł odszkodowania za rok internowania w stanie wojennym; w lipcu 2022 Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie przyznał mu 478 000 zł tytułem zadośćuczynienia i 464 000 zł odszkodowania; 22 III 2023 Sąd Najwyższy podniósł kwotę odszkodowania, łącznie nakazując wypłacić 1,3 mln zł.
