WOLNE ZWIĄZKI ZAWODOWE WYBRZEŻA
| < Poprzednie | Następne > |
WOLNE ZWIĄZKI ZAWODOWE WYBRZEŻA (WZZ), opozycyjna organizacja antykomunistyczna; niezależna organizacja pracownicza; założona w Gdańsku w kwietniu 1978 (za datę powstania przyjmuje się 29 kwietnia) przez ► Krzysztofa Wyszkowskiego, ► Andrzeja Gwiazdę i ► Antoniego Sokołowskiego. Organizacja powstała jako alternatywa dla zdominowanych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą oficjalnych związków zawodowych, skupionych w Centralnej Radzie Związków Zawodowych (CRZZ).
Zasadniczym celem WZZ była walka o podstawowe prawa pracownicze. Według wspomnień Andrzeja Gwiazdy: „Startowaliśmy z parteru, na spotkaniach nie mówiło się o patriotyzmie, ale o braku rękawic roboczych, o tym, czy kaszanka jest w bufecie, o sytuacji ekonomicznej poszczególnych zakładów”. Dzięki takiemu podejściu program WZZ trafiał do zwykłych ludzi skuteczniej niż przesłanie intelektualistów z Komitetu Obrony Robotników (KOR). Związkowcy odwoływali się też do tradycji przedwojennej Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).
WZZ Wybrzeża wzorowane były na – założonych dwa miesiące wcześniej przez Kazimierza Świtonia – Wolnych Związkach Zawodowych Górnego Śląska. W przeciwieństwie do organizacji katowickiej WZZ Wybrzeża – choć inwigilowane – nie zostały rozbite przez Służbę Bezpieczeństwa. Oprócz wspomnianych założycieli, do gdańskich WZZ należeli m.in. ► Jerzy Borowczak, ► Bogdan Borusewicz, Róża Brzozowska-Janca (ur. 1939), Janusz Brzozowski (ur. 1949), ► Andrzej Bulc, ► Andrzej Butkiewicz, Władysław Buszkiewicz (1911–1982), ► Bogdan Felski, ► Joanna Duda-Gwiazda, Antoni Mężydło (ur. 1954), ► Lech Kaczyński, Mieczysław Klamrowski (ur. 1958), ► Jan Karandziej, ► Andrzej Kołodziej, ► Bogdan Lis, ► Mariusz Muskat, ► Alina Pienkowska, ► Maryla Płońska, ► Leon Stobiecki, ► Tadeusz Szczepański, Kazimierz Szołoch (1932–2009), ► Jacek Taylor, ► Lech Wałęsa, ► Anna Walentynowicz, Walerian Wiater (1941–2004), ►Tomasz Wojdakowski, ► Błażej Wyszkowski, ► Jan Zapolnik, ► Lech Zborowski, ► Tadeusz Kazimierz Żabczyński.
WZZ Wybrzeża blisko współpracowały z KOR oraz ► Ruchem Młodej Polski (RMP). Organizowały też uliczne manifestacje. Jedna z największych miała miejsce 18 XII 1979. Pod historyczną bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina zebrało się wówczas kilka tysięcy ludzi, by uczcić pamięć ofiar masakry robotników z ► grudnia 1970. WZZ Wybrzeża wydawały pismo ► „Robotnik Wybrzeża” oraz ulotki.
W 1980 w niewyjaśnionych okolicznościach zginął dwudziestoletni działacz WZZ Tadeusz Szczepański. Według oficjalnego komunikatu utopił się w Motławie, istnieje podejrzenie, że za jego śmierć odpowiadają funkcjonariusze SB. Powstanie w sierpniu 1980 ► Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” oraz jej późniejszy program były w dużej mierze inspirowane programem wypracowanym przez WZZ. We władzach związku znalazło się też wielu czołowych działaczy WZZ.
