PRZERÓBKA

< Poprzednie

Następne >

Dzielnica Przeróbka na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska

Przebieg granicy dzielnicy Przeróbka według statutu dzielnicy z 2014

Georga Ferdinanda Gregoroviusa, Przeróbka na Wiśle, 1843

PRZERÓBKA (Troyl), dzielnica Gdańska ( administracyjny podział). W połowie XIX wieku prasa gdańska stosowała także nazwę Przerabka. Według statutu dzielnicy z 2014 granice dzielnicy „stanowi Martwa Wisła od mostu wantowego do Kanału Kaszubskiego, następnie Kanałem Kaszubskim ponownie do Martwej Wisły, a następnie granicą jest Martwa Wisła do ujścia do Zatoki Gdańskiej. Dalej biegnie brzegiem Zatoki Gdańskiej do ul. Poinca i Sucharskiego i na południe ulica Sucharskiego do mostu wantowego”.

Nazwa notowana w 1757, od miejsca przerabiania (szuflowania, suszenia) dostarczanego z Polski zboża przed skierowaniem go na gdański rynek. W połowie XIX wieku prasa gdańska stosowała także nazwę Przerabka. Wzmiankowane w 1780 osiedle nad Wisłą, powstałe wzdłuż drogi flisackiej, używanej przy przeciąganiu (trałowaniu) tratw za pomocą lin, zwanej trelem (stąd nazwa Troyl), w miejscu obecnej ul. Nad Brzegiem oraz drogi (obecna ul. Sienna) do przeprawy przy Gęsiej Karczmie, do końca XIX wieku z nieliczną, rozproszoną zabudową i z kilkoma zagrodami nad Wisłą, naprzeciwko Polskiego Haka. Bardziej na północy, naprzeciw wyspy Ostrów, od połowy XVII wieku funkcjonowały dwa większe gospodarstwa, tzw. Mały Holender i Wielki Holender; w tym drugim działający tu wiatrak przetrwał jeszcze do początku XX wieku. W rejonie Heubuder Straße (ul. Sienna) powstała w 1869 roku wytwórnia rzecznych łodzi Johanna Daniela Wojana, po 1900 przeniesiona na Troyl 13 (ul. Przetoczna; stocznia Wojana).

W 1885 mieszkało tu 359 osób. Od 1 IV 1907 w granicach administracyjnych miasta Gdańska, z około 400 mieszkańcami. Po powstaniu w roku 1904 kanału zwanego Kaiserhafen ( Kanał Kaszubski), powstaniu nowych nabrzeży, doprowadzeniu kolei i wybudowaniu w 1912 mostu Siennickiego, obszar Przeróbki i okolic poddany został intensywnej zabudowie przemysłowej, do 1909 do indywidualnych odbiorców zaczął docierać prąd z elektrowni na Ołowiance ( elektrownie i elektrociepłownie). W 1905 powstała, działająca do 1945 pod nazwą Danzig Kaiserhafen, stacja kolejowa Gdańsk Kanał Kaszubski, obsługująca nadbrzeże pobliskiego Kanału Kaszubskiego oraz funkcjonujący obok niej prom łączący ją z wyspą Ostrów. Oprócz odsuniętych od zabudowy fabryk (jak od 1913 Chemische Produktenfabrik Pommerensdorf, przy obecnej ul. Kujawskiej 2; przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe), w 1912 przy Breitenbachstraße 25 (ul. Siennicka) powstały warsztaty kolejowe Eisenbahn-Hauptwerkstatt Danzig-Troyl ( Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego). Powstało wówczas osiedle mieszkaniowe, głównie dla pracowników warsztatów kolejowych, przy Breitenbachstraße, Wichertstraße (ul. Lenartowicza), Bodelschwinghstraße (ul. Kryniczna) i Troyl.

Podczas I wojny światowej na wysokości ujścia Motławy do Wisły utworzony został obóz jeniecki (od 15 I 1915 obóz pracy) dla oficerów i żołnierzy rosyjskich ( obozy jenieckie w Gdańsku). W okresie II Wolnego Miasta Gdańska powstały składy Towarzystwa Aldag. Położenie nad Wisłą sprzyjało w tym czasie powstawaniu mniejszych zakładów produkujących kutry i łodzie (Argus Boot-Maschinen- und Motorenbau, od 1922 przy Heubuder Straße 33; przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe). W 1927 Przeróbkę połączono linią tramwajową ze Śródmieściem (Targ Kaszubski – Stogi; tramwaje), oddano też wówczas do użytku asfaltową drogę na Stogi (obecnie ul. Wosia Budzysza). W tym okresie powstało osiedle domków szeregowych przy ul. Troyl.

Podczas II wojny światowej w pobliże Chemische Werke (wcześniej Chemische Produktenfabrik Pommerensdorf) przenoszono inne zakłady chemiczne (w 1941 na Troyl 67 – Siegel & Co. Chemische Fabrik, z okolic Oruni; przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe). W 1945 nazwę Troyl nieoficjalnie zmieniono na Trojan, Zarząd Miasta przyjął wprawdzie nazwę Zawiśle, jednak w 1948 z dwóch proponowanych nazw: Przerabka lub Przeróbka, Ministerstwo Administracji Publicznej zatwierdziło drugą. Od maja 1945 uruchomiono Warsztaty Główne Gdańsk-Trojan, następnie Warsztaty Kolejowe Polskich Kolei Państwowych, od 1952 Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego. Od 1948 uruchomiono produkcję w fabrykach chemicznych (późniejsze Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych; przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe. Po 1945). 5 IX 1960 przy ul. Siennej 26 oddano do użytku budynek Szkoły Podstawowej nr 61 (od 1973 im. Józefa Wybickiego). W połowie lat 60. XX w. rozpoczęto budowę osiedla „Bajka" między ul. Sienną, Bajki i Kryniczną (np. blok przy ul. Siennickiej 10 oddano 11 VII 1965). W 1966 oddano do użytku pawilon handlowy (sklep SAM) przy ul. Krynicznej 20 (później biblioteka i apteka), 14 IX 1968 w nowym budynku przychodnię lekarską przy ul. Siennickiej (naprzeciw ZNTK). W 1970 przy ul. Siennickiej 23 otwarto Zakład Karny Gdańsk-Przeróbka. RED

Ulice Przeróbki

Ulica	Nazwa historyczna	Osiedle	Informacje o nazwie współczesnej	Uwagi
Chrystiana Andersena			od 19 IV 1977	upamiętnia duńskiego pisarza i poetę (1805–1875)
Bajki	Rimrottstraße, na pamiątkę dr. inż. Fritza Rimrotta, dyrektora gdańskiej Okręgowej Dyrekcji Kolei (1849 – po 1919)		obecna nazwa od 1945
Jana Brzechwy			od 19 IV 1977	upamiętnia polskiego poetę (1898–1966)
Burtowa	Neu Hela	Wisłoujście		skreślona z listy ulic Gdańska, druga równoległa (za ul. Masztową) w kierunku południowo-wschodnim do ul. de Plélo
Jeana Charpantiera	Pfarrgang, w 1945 Gafle	Wisłoujście	obecna nazwa od 11 V 1995
Chemików			od 11 V 1995, 18 I 2024 nazwę rozciągnięto na nowo wybudowany, w przedłużeniu w kierunku południowym, odcinek ulicy
Karola Dickensa			od 19 IV 1977	upamiętnia angielskiego powieściopisarza, autora Oliviera Twista, Davida Copperfielda i Opowieści wigilijnej (1812–1870)
Joachima Pastoriusa	Röttgerstraße		obecna nazwa od 1945
Kapitańska	Steuermannstraße	Wisłoujście		skreślona z listy ulic Gdańska, odcinek ul. de Plélo do skrzyżowania z ul. Charpantiera
rondo im. Komitetu Obrony Robotników (KOR)			nazwa od 25 VIII 2016	skrzyżowanie ul. Ku Ujściu i ul. Sucharskiego
Kotwice	Norderstrasse	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, obecnie na jej miejscu znajduje się Nabrzeże Wisłoujście
Kryniczna	Bodelschwinghstraße		obecna nazwa od 1945
Kutrowa	Ruderstraße, w 1945 Wioślarska, w 1946 Wiosłowa	Wisłoujście		skreślona z listy ulic Gdańska, poprzeczna do nieistniejącej ul. Kapitańskiej
Ku Ujściu	Weichselmünder Weg	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945
Kujawska	Am Fort Kronprinz		obecna nazwa od 1946
Łodzie	Kahnstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, obecnie fragment ul. de Plélo w stronę ul. Charpantiera
Teofila Lenartowicza	Wichertstraße, na pamiątkę Wicherta, dyrektora budowy Głównego Warsztatu Kolejowego Gdańsk-Troyl		obecna nazwa od 1945	upamiętnia poetę doby romantyzmu, etnografa, rzeźbiarza i konspiratora (1822–1893)
Masztowa	Hambergerstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, równoległa w kierunku południowo-wschodnim do ul. de Plélo
Antoniego Parysa	Mastenstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, prostopadła (na południowy wschód) od nieistniejącej Burtowej, upamiętniała podpułkownika poległego w walkach o Gdańsk w 1807
Roberta de Plélo		Wisłoujście	od 1945 (na odcinku od ul. Ku Ujściu do nieistniejącej ul. Sieciowej), od 11 V 1995 nazwa objęła też obszar wzdłuż Nabrzeża Węglowego i Nabrzeża Wisłoujście
Pokładowa		Wisłoujście	od 20 V 1960
Promowa	Schaderuten		obecna nazwa od 1945
Przetoczna	Troyl		obecna nazwa od 1945
Rejowa	Pulverstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, przedłużenie na północny-wschód nieistniejącej ul. Masztowej
Sieciowa	Netzstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, od skrzyżowania nieistniejącej ul. Kotwice do skrzyżowania z ul. de Plélo
Sienna	Heubuder Straße		obecna nazwa od 1945	od nr. 2 do nr. 26, parzyste, od nr. 1 do nr. 39, nieparzyste
Siennicka	Breitenbachstraße, na pamiątkę Paula Breitenbacha		obecna nazwa od 1945	od nr. 10 do nr. 27
Stara Twierdza				wzdłuż twierdzy Wisłoujście
Henryka Sucharskiego			od 28 X 1969	ulica oddana do użytku 30 VIII 1971, upamiętnia dowódcę obrony Westerplatte (1898–1946)
Żaglowa	Segelstraße	Wisłoujście	obecna nazwa od 1945	skreślona z listy ulic Gdańska, równoległa do nieistniejącej ul. Parysa
BŚ

Liczba ludności dzielnicy Przeróbka

Rok	Liczba ludności
2010	4849
2011	4748
2012	4638
2013	4522
2014	4420
2015	4337
2016	4202
2018	4134
RED