BRAMA DŁUGICH OGRODÓW
| < Poprzednie | Następne > |
.jpg)
XX wieku
BRAMA DŁUGICH OGRODÓW (Langgarter Tor), po 1945 niesłusznie zwana Żuławską, zlokalizowana u wylotu Długich Ogrodów (obecnie ul. Długie Ogrody). Wybudowana w 1628 (data zachowana na wschodniej – zewnętrznej – elewacji) przez Hansa Strakowskiego w trakcie otaczania wałami ziemnymi i bastionami Dolnego Miasta (usytuowano ją między bastionami Lew i Wół). Pracami kamieniarskimi kierować miał Hans Voigt (twórca części dekoracji kamieniarskiej i rzeźb Złotej Kamieniczki, zmarł jednak przed rozpoczęciem prac. Przejął je, ożeniwszy się z wdową po nim, Hermann Kunst (twórca między innymi portalu zdobiącego Starą Aptekę przy Wielkiej Zbrojowni).
Brama, o konstrukcji nawiązującej do architektury holenderskiej, wykazywała podobieństwa do nieistniejącej obecnie Bramy św. Jakuba (choć, inaczej niż ona, nie miała wieżyczki dzwonnej). Zbudowana z cegły, z narożami wyłożonymi piaskowcem, miała – oprócz szerokiego, sklepionego przejazdu centralnego – dwa boczne przejścia dla pieszych. Od strony miasta dobudowano do niej pomieszczenia wartownicze (odwach) oraz wychodzący ponad koronę wałów, nakryty pulpitowym dachem strych (odmiennie niż w Bramie św. Jakuba, gdzie wybudowano całe piętro), mieszczący opuszczaną bronę oraz lukarnę (wysunięte okno) skierowaną na stronę wewnętrzną. Od strony zewnętrznej strych ozdobiono zachowaną płytą z herbem Gdańska i wnękami z kamiennymi figurami rzymskich bogiń Bellony i Pax (symbolami Wojny i Pokoju), które, wraz z wieńczącą bramę leżącą figurą Mądrości, zostały zdemontowane z powodu złego stanu zachowania w 1932. Nad bocznymi wjazdami umieszczono medaliony z podobiznami wodzów rzymskich, nad centralnym przed 1793 dodano polskiego Orła Białego w tarczy. Po zajęciu Gdańska przez Prusy polskiego orła zastąpiono pruskim.
Fosę przedbramną stanowił opływ Motławy. Na niepełnym w tym miejscu widoku Matthaeusa Deischa z lat 1761–1765 została oddana konstrukcja przerzuconego nad fosą mostu zwodzonego, w którego skład wchodzić miało siedem drewnianych przęseł wspartych na palach oraz przęsło zwodzone podnoszone mechanizmem żurawiowym (zamontowana u góry pozioma rama z dwoma łańcuchami z przeciwwagą). Na moście, przed przęsłem zwodzonym, znajdowała się dodatkowa drewniana brama.
W latach 1876–1885 zasypano fosy, rozebrano most zwodzony, zewnętrzne przedbramie oraz pomieszczenia wartownicze; po zniwelowaniu wałów odsłonięto elewacje północną i południową (pozostałości wałów przy odsłoniętej bramie zlikwidowano ostatecznie w latach 20. XX wieku). W 1927, w związku z planami gdańskich architektów Martina Kiesslinga i Alberta Krügera przebudowy wylotu Długich Ogrodów rozważano jej rozbiórkę i stworzenie okrągłego placu otoczonego nowoczesną zabudową, została jednak uratowana dzięki działaniom prof. Ottona Kloeppela. Wyremontowano ją w latach 1932–1933. Uszkodzona w 1945 (głównie fasada zachodnia), została odbudowana w 1949 pod kierunkiem Kazimierza Macura. Fasadę remontowano w 2002, całość w 2015. Od 1974 znajduje się w posiadaniu Działu Konserwacji Narodowego Muzeum Morskiego.
