HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP
| < Poprzednie | Następne > |
ABRAHAM HEYSE (Heysen, Heyseus) (26 II 1624 Gdańsk – 22 VII 1680 Gdańsk), teolog, drugi pastor między innymi kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn ubogiego wytwórcy korków Paula (7 II 1597 – pochowany 19 VI 1656 w kościele NMP) i pochodzącej z Meklemburgii Anny Brockmann (około 1579 – pochowana 26 II 1655 w kościele NMP). Ukończył szkołę mariacką, w latach 1635—1636 wysłany został przez rodziców na nauki do Polski, w 1639, korzystając z pomocy gdańskiej Rady Miejskiej, ukończył Gimnazjum Akademickie. Również dzięki stypendium Rady Miejskiej od 1642 studiował na uniwersytecie w Greifswaldzie (Gryfii), gdzie dorabiał udzielaniem korepetycji dzieciom pastora Battusa i uzyskał tytuł magistra filozofii. Od 1644 studiował teologię w Rostocku (napisaną tu rozprawkę zadedykował gdańskim rajcom), od 1645 w Królewcu, gdzie ponownie zmuszony był dorabiać korepetycjami. Z powodu braku funduszy pod koniec 1645 wrócił do Gdańska, udało mu się uzyskać trzyletnie stypendium Rady Miejskiej, od 1646 studiował w Wittenberdze, w 1649 w Lipsku.
Odbył kilkumiesięczną podróż naukową, odwiedzając ośrodki w Jenie, Norymberdze (Nürnberg), Altdorfie, Ingolstadt, Monachium (München), Augsburgu, Ulm, Tybindze (Tübingen), Strasburgu, Wormacji (Worms), Spirze (Speyer), Moguncji (Mainz), Kilonii (Kiel), Delft, Hadze (‘n Haag), Lejdzie (Leyden) i Amsterdamie. Otrzymał stanowisko adiunkta na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lipskiego, zdobył prawo wygłaszania kazań, w Wittenberdze proponowano mu urząd kaznodziei. Propozycje zmuszony był odrzucić po otrzymaniu z Gdańska polecenia powrotu, do czego był zobowiązany jako miejski stypendysta.
W Gdańsku ponownie od 1650. Od 9 II 1651 pierwszy diakon w kościele św. Trójcy. Wspierał Johanna Maukischa, który po sporze (1650–1651) między kalwinistami a luteranami z ramienia tych drugich został rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy. W latach 1660–1762 pastor kościoła św. Jana, od 1674 do śmierci drugi pastora kościoła NMP.
Autor wierszy i mów; między innymi w 1650 żegnał odchodzące na uniwersytet w Wittenberdze rektora Abrahama Calowa, w 1654 uczcił pamięć Dorothei, córki burmistrza Valentina Bodecka, żony Albrechta Rosenberga, w 1655 opublikowano epitafium jego autorstwa upamiętniające profesora Petera Oelhafa, w tym samym roku uczcił zawarcie małżeństwa późniejszego burmistrza Johanna Ernsta Schmiedena z Adelgunde Hoffmann i ślub Albrechta Rosenberga z Adelgundą z domu Wieder (wdową po zmarłym w 1654 rajcy Gabrielu Schumanie). Już jako pastor kościoła św. Jana żegnał w 1661 mową zmarłego pastora tczewskiego Tobiasa Seilera, w 1674 kolejnym utworem pastora kościoła Najświętszej Marii Panny Johanna Botsacka.
Od 10 IV 1651 mąż Cathariny (zm. 3 IV 1684 Gdańsk), córki Daniela Preußa, wdowy po zmarłym w 1644 Christofie Schefflerze. Miał z nią troje dzieci, z czego dwójka zmarła w dzieciństwie. Syn Ernst Gottfried (6 III 1657 – pochowany 1 IX 1692 w kościele św. Jana) od 1669 studiował w Królewcu, od 1678 w Lipsku, w 1680 w Lejdzie promowany jako lekarz, w 1682 w Montpellier doktor medycyny. Od 1683 był lekarzem w Gdańsku, od 1687 profesor medycyny i fizyki w Gimnazjum Akademickim. Mąż poślubionej 12 X 1687 w NMP Virginii Renaty (11 XI 1666 – pochowana 5 X 1709 w NMP), córki doktora medycyny Johanna Schmidta, małżeństwo było bezdzietne.
W 1662 polecił wykonać dla siebie płytę nagrobną w kościele św. Jana (nr 173). Został pochowany w tym kościele 31 VII 1680, mowę pogrzebową wygłosił diakon kościoła NMP Benedykt Figk, korzystając z niegdyś własnoręcznie spisanego przez zmarłego życiorysu. Wspomniał go w swoim wierszu Johann Peter Titius, profesor retoryki Gimnazjum Akademickiego, jego portret wisiał do 1945 w zakrystii kościoła NMP.
Bibliografia:
Frisch Gregorius, Der Sankt Marien Pfarrkirchen In Danzig inwendige Abriss, oprac. Katarzyna Cieślak, Gdańsk 1999.
Bielak Jacek, Rekonstruowanie nekropolii. Posadzkowe płyty nagrobne kościoła św. Jana w Gdańsku, w: Kościół św. Jana w Gdańsku. W kręgu kultury sepulkralnej, red. Jakub Szczepański, Gdańsk 2012.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993 (przez indeks).
Kotarski Edmund, Kaznodzieje kościoła św. Jana wśród twórców XVII-wiecznej gdańskiej prozy biograficznej, w: Kościół św. Jana w Gdańsku. W kręgu kultury sepulkralnej, red. Jakub Szczepański, Gdańsk 2012.
Nadolski Bronisław, Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Rocznik Gdański”, t. 24, 1965, s. 207.
Schmidt Paul Theodor, Der Streit über den Besitz der Danziger Trinitatiskirche im Jahre 1650, Altpreußische Monatsschrift NF, Bd. 41, Königsberg 1904.
