HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP
| < Poprzednie | Następne > |
ABRAHAM HEYSE (Heysen, Heyseus) (26 II 1624 Gdańsk – 22 VII 1680 Gdańsk), teolog, drugi pastor między innymi kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn ubogiego wytwórcy korków Paula (7 II 1597 – pochowany 19 VI 1656 w kościele NMP) i pochodzącej z Meklemburgii Anny Brockmann (około 1579 – pochowana 26 II 1655 w kościele NMP). Ukończył szkołę mariacką, w latach 1635—1636 wysłany został przez rodziców na nauki do Polski, w 1639, korzystając z pomocy gdańskiej Rady Miejskiej, ukończył Gimnazjum Akademickie. Również dzięki stypendium Rady Miejskiej od 1642 studiował na uniwersytecie w Greifswaldzie (Gryfii), gdzie dorabiał udzielaniem korepetycji dzieciom pastora Battusa i uzyskał tytuł magistra filozofii. Od 1644 studiował teologię w Rostocku (napisaną tu rozprawkę zadedykował gdańskim rajcom), od 1645 w Królewcu, gdzie ponownie zmuszony był dorabiać korepetycjami. Z powodu braku funduszy pod koniec 1645 wrócił do Gdańska, udało mu się uzyskać trzyletnie stypendium Rady Miejskiej, od 1646 studiował w Wittenberdze, w 1649 w Lipsku.
Odbył kilkumiesięczną podróż naukową, odwiedzając ośrodki w Jenie, Norymberdze (Nürnberg), Altdorfie, Ingolstadt, Monachium (München), Augsburgu, Ulm, Tybindze (Tübingen), Strasburgu, Wormacji (Worms), Spirze (Speyer), Moguncji (Mainz), Kilonii (Kiel), Delft, Hadze (‘n Haag), Lejdzie (Leyden) i Amsterdamie. Otrzymał stanowisko adiunkta na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lipskiego, zdobył prawo wygłaszania kazań, w Wittenberdze proponowano mu urząd kaznodziei. Propozycje zmuszony był odrzucić po otrzymaniu z Gdańska polecenia powrotu, do czego był zobowiązany jako miejski stypendysta.
W Gdańsku ponownie od 1650. Od 9 II 1651 pierwszy diakon w kościele św. Trójcy. Wspierał Johanna Maukischa, który po sporze (1650–1651) między kalwinistami a luteranami z ramienia tych drugich został rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy. Występował przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. Samuel Weissatius). W latach 1660–1662 pastor kościoła św. Jana, od 1674 do śmierci drugi pastora kościoła NMP.
Autor wierszy i mów; między innymi w 1650 żegnał odchodzącego na uniwersytet w Wittenberdze rektora Abrahama Calowa, w 1654 uczcił pamięć Dorothei, córki burmistrza Valentina Bodecka, żony Albrechta Rosenberga, w 1655 opublikowano epitafium jego autorstwa upamiętniające profesora Petera Oelhafa, w tym samym roku uczcił zawarcie małżeństwa późniejszego burmistrza Johanna Ernsta Schmiedena z Adelgunde Hoffmann i ślub Albrechta Rosenberga z Adelgundą z domu Wieder (wdową po zmarłym w 1654 rajcy Gabrielu Schumanie). Już jako pastor kościoła św. Jana żegnał w 1661 mową zmarłego pastora tczewskiego Tobiasa Seilera, w 1674 kolejnym utworem pastora kościoła Najświętszej Marii Panny Johanna Botsacka, w 1676 burmistrza Nicolausa Bodecka. Mów takich zachowało się znacznie więcej.
Od 10 IX 1651 mąż poślubionej w kościele NMP Cathariny (zm. 3 IV 1684 Gdańsk), córki Daniela Preußa (ochrzczony 13 I 1583 w kościele NMP), wdowy po Christofie Schefflerze (chrzest 24 VIII 1607 w kośćiele NMP – pochowany 13 V 1644 w NMP pod płytą nagrobną nr 341). Miał z nią troje dzieci, z czego dwójka zmarła w dzieciństwie. Syn Ernst Gottfried (6 III 1657 – pochowany 1 IX 1692 w kościele św. Jana) od 1669 studiował w Królewcu, od 1678 w Lipsku, w 1680 w Lejdzie promowany jako lekarz, w 1682 w Montpellier doktor medycyny. Od 1683 był lekarzem w Gdańsku, od 22 I 1688 (introdukcja) profesor medycyny i fizyki w Gimnazjum Akademickim. Mąż poślubionej 12 X 1687 w NMP Virginii Renaty (ochrzczona 2 XI 1666 – pochowana 5 X 1709 w NMP), córki doktora medycyny promowanego w 1649 w Montpellier (Francja), od 1660 w Gdańsku przy Jopengasse Johanna Schmidta (1 XII 1623 – pochowany 15 II 1690 w kościele NMP pod płytą nagrobna nr 182) i jego drugiej (od 1659) żony Anny Marii Reich, małżeństwo było bezdzietne.
W 1662 polecił wykonać dla siebie płytę nagrobną w kościele św. Jana (nr 173). Został pochowany w tym kościele 31 VII 1680, mowę pogrzebową wygłosił diakon kościoła NMP Benedykt Figk, korzystając z niegdyś własnoręcznie spisanego przez zmarłego życiorysu. Wspomniał go w swoim wierszu Johann Peter Titius, profesor retoryki Gimnazjum Akademickiego, jego portret wisiał do 1945 w zakrystii kościoła NMP.
Bibliografia:
Frisch Gregorius, Der Sankt Marien Pfarrkirchen In Danzig inwendige Abriss, oprac. Katarzyna Cieślak, Gdańsk 1999.
Bielak Jacek, Rekonstruowanie nekropolii. Posadzkowe płyty nagrobne kościoła św. Jana w Gdańsku, w: Kościół św. Jana w Gdańsku. W kręgu kultury sepulkralnej, red. Jakub Szczepański, Gdańsk 2012.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Gdańsk 1993 (przez indeks).
Kotarski Edmund, Kaznodzieje kościoła św. Jana wśród twórców XVII-wiecznej gdańskiej prozy biograficznej, w: Kościół św. Jana w Gdańsku. W kręgu kultury sepulkralnej, red. Jakub Szczepański, Gdańsk 2012.
Nadolski Bronisław, Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Rocznik Gdański”, t. 24, 1965, s. 207.
Schmidt Paul Theodor, Der Streit über den Besitz der Danziger Trinitatiskirche im Jahre 1650, Altpreußische Monatsschrift NF, Bd. 41, Königsberg 1904.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd.1, 438; 2, 394; 3, 458; 4, 181.
