ŻABIANKA

Wersja z 14:37, 28 maj 2021

Dzielnica Żabianka–Wejhera–Jelitkowo–Tysiąclecia na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska

Przebieg granicy dzielnicy Żabianka–Wejhera–Jelitkowo–Tysiąclecia według statutu dzielnicy z 2014

Potok Oliwski na planie z 1739 (fragment): przy ujściu potoku do Zatoki Gdańskiej obecne Jelitkowo, po prawej (w górę) obecne Przymorze, po lewej (w dół) obecna Żabianka

Od lewej: Osiedle Tysiąclecia, falowiec przy ul. Piastowskiej 90 na Przymorzu, w tle kościół św. Apostołów Piotra i Pawła w Jelitkowie, widok od strony zachodniej, 1968

Żabianka

Żabianka, kościół Matki Bożej Fatimskiej, 2021

Żabianka, deptak, 2021

Żabianka, 2021

ŻABIANKA (Poggenkrug, obecna nazwa od 1945), osiedle Wejhera i Tysiąclecia, część dzielnicy Gdańsk Żabianka – Wejhera – Jelitkowo – Tysiąclecia ( administracyjny podział). Według statutu dzielnicy z 24 IV 2014: „granicę północną stanowi linia brzegowa Zatoki Gdańskiej. Od strony północno-zachodniej granicę stanowi granica administracyjna miast Gdańska i Sopotu biegnąca w kierunku torów kolejowych, następnie wzdłuż torów w kierunku południowym do skrzyżowania z ul. Pomorską. Dalej w kierunku północno- wschodnim wzdłuż Potoku Oliwskiego do skrzyżowania z ul. Chłopską i następnie wzdłuż tej ulicy w kierunku południowym do skrzyżowania z ul. Piastowską. Dalej ul. Piastowską biegnie w kierunku północno-wschodnim i za Parkiem R. Reagana skręca w kierunku południowo-wschodnim do lasu, a dalej w kierunku północnym do Zatoki Gdańskiej”.

Od XII wieku do roku 1773 obszar w posiadaniu opactwa cystersów w Oliwie. W XIX (XVIII?) wieku istniała przy drodze do Sopotu (późniejszy Poggenkrugerweg, od 1945 ul. Gospody), w pobliżu osiedla Konradshammer ( Przymorze) karczma Poggenkrug (Żabia Karczma, nazwa związana z nieistniejącym stawem, spolszczana: Żabianka, Żabionka). Na przełomie XIX–XX wieku przy Poggenkrugerweg znajdowało się kilka budynków. Na początku XX wieku powstała luźna zabudowa wzdłuż traktów Elsassweg (Alzacka, od 1945 ul. Gdyńska) i Lothringenweg (Lotaryńska, od 1945 ul. Rybacka, przy czym trakt Lothringenweg odpowiada wschodniej części obecnej ul. Szyprów). Istniała niezabudowana droga do Hochwasser (Stawowie, obecnie ul. Polna w Sopocie). Do II wojny światowej powstała zabudowa wzdłuż Hussitenweg (Husytów, obecnie nie istnieje, trakt ul. Husytów położony jest bardziej na północy między Grenzmarkweg (Marchii Granicznej, od roku 1945 ul. Jakuba Wejhera) a Seestraße (Morska, 1945 ul. Pomorska). Wytyczony został trakt Memellandweg (Kłajpedzka, 1945 ul. Helska). W obecnych granicach Żabianki powstała też zabudowa wzdłuż traktu Fliederstraße (od 1945 Pelplińska) i zabudowa wzdłuż Seestraße na wysokości Guenthershof ( Wojnowo) m.in. przytułek dla ubogich. W miejscu obecnego placu Kardynała Stefana Wyszyńskiego był duży plac zabaw.

W 1945 roku nazwę Poggenkrug spolszczono na Żabianka. W 1973 roku „Studio Bałtyk” Polskiego Radia, redakcja „Głosu Wybrzeża” i władze „Osiedla Młodych” zdecydowały się rozpisać konkurs na inną nazwę, inicjatywę zatrzymała prasowa interwencja prof. Huberta Górnowicza.

1 IX 1960 na Osiedlu Tysiąclecia otwarto Szkołę Podstawową nr 60 (ul. Chłopska 64), pierwszą w Gdańsku wzniesioną w ramach akcji „Tysiąc Szkół na Tysiąclecie”. W 1966 Osiedle Tysiąclecia otrzymało żłobek (przy ul. Tysiąclecia) i przedszkole. W grudniu 1969 przy ul. Wejhera otwarto pawilon Warzywa-Owoce. W latach 1966–1970 Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Młodych zbudowała między granicą z Sopotem-Karlikowem a ul. Gospody, Pomorską, Orłowską, na obszarze około 11 ha osiedle im. Jakuba Wejhera (kamień węgielny pod pierwszy blok położono 30 I 1966), składające się z pięcio- i jedenastokondygnacyjnych bloków mieszkalnych z wielkiej płyty (projekt Roman Horodyński, Andrzej Dąbrowski, Stefan Grochowski, Jerzy Figura, Janusz Morek). W 1969 roku oddano do użytku Szkołę Podstawową nr 77 (ul. Orłowska 13, obecny Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 7), w 1971 przychodnię zdrowia (ul. Gospody 7).

W okresie 1969–1972 powstało osiedle 4 jedenastokondygnacyjnych bloków między Potokiem Oliwskim a ul. Pomorską, w sąsiedztwie Młyna IV (Guenthershof / Wojnowo). 2 V 1972 otwarto bar mleczny przy ul. Pomorskiej, lipcu przy tej samej ulicy urząd pocztowy. W 1972-1975 poszerzono o dwa pasy ul. Pomorską (po dłuższej dyskusji decydując się na pozostawienie między starym a nowym pasem alei starych drzew, tworząc między obu jezdniami szeroką promenadę). 1 XII 1975 uruchomiono połączenie autobusowe (linia nr 161) od pętli przy przystanku SKM Gdańsk-Zaspa, przez Rokossowskiego, Chłopską i Gospody do przystanku SKM Gdańsk-Żabianka. W grudniu 1975 uruchomiono połączenie autobusowe (linia nr 161) od pętli przy przystanku SKM Gdańsk-Zaspa, przez Rokossowskiego, Chłopską i Gospody do przystanku SKM Gdańsk-Żabianka.

W 1972–1976 między ulicami Gospody, Rybacką, Subisława, Pomorską powstało osiedle Żabianka, liczące blisko 4 tysięcy lokali dla 14 tysięcy mieszkańców. Powstało 17 budynków jedenastokondygnacyjnych i 16 pięciokondygnacyjnych z wielkiej płyty, a pomiędzy nimi gęsta sieć dróg wewnętrznych i szeroki trakt pieszy (tzw. deptak), prowadzący od zbudowanego w 1975 roku przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM) Żabianka (od 2010 Żabianka-AWFiS) do skrzyżowania ulic Pomorskiej i Gospody. Między blokami utworzono liczne place zabaw z oryginalnymi instalacjami (między innymi miasteczko indiańskie, robinsonada) według projektu zagospodarowania terenu opracowanego przez Jacka Krenza, Marię Kuczyńską, Edwarda Roguszczaka i Swietłanę Zerling. Wzdłuż deptaka powstały punkty usługowo-handlowe; najstarsze: sklep spożywczy Grosz (ul. Sztormowa 3) i hala targowa Gulden (ul. Subisława 30). W 1974 oddano do użytku Szkołę Podstawową nr 89 (ul. Szyprów 3, później Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 8), w 1980 Szkołę Podstawową nr 93 (ul. Subisława 22; od 1990 XII Liceum, następnie Zespół Szkół Sportowych i Ogólnokształcących. Między ul. Subisława a torami SKM powstały korty tenisowe i boisko.

W roku 1981 utworzona została parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny na Żabiance (zob. parafie Kościoła katolickiego w Gdańsku). W 1981 powstała kaplica polowa, tzw. Betlejemka (przebudowana po pożarach, istniała do 2002), w 1981–1982 przy ul. Gdyńskiej 8 zbudowana została kaplica Chrystusa Odkupiciela. Zgodę na budowę uzyskano pod warunkiem rozebrania kaplicy lub przeznaczenia na inne cele po postawieniu kościoła, którego budowę rozpoczęto w roku 1986. W 1996 abp Tadeusz Gocłowski podzielił parafię na Żabiance. Powstały parafie z siedzibami w kościele Matki Bożej Fatimskiej i Chrystusa Odkupiciela (dotychczasowa kaplica).

W latach 1989–1992 Spółdzielnia Mieszkaniowa (SM) Osiedle Młodych ( Siódmy Dwór) wybudowała 3 bloki na Osiedlu Wejhera i blok przy ul. Pomorskiej, w miejscu wcześniejszej fabryki lamp Polam. W 1999 roku otwarta została Wyższa Szkoła Zarządzania w Gdańsku (ul. Pelplińska 7). 31 XII 2001 ze SM Osiedle Młodych wyodrębniła się SM Żabianka, obejmująca osiedle Żabianka. W 2010 między ul. Subisława a torami SKM otwarto pasaż handlowy, likwidując pobliski bazar. W roku 2010 na pograniczu Osiedla Wejhera i Sopotu-Karlikowa otwarta została Hala Widowiskowo-Sportowa Ergo Arena. U zbiegu ulic Chłopskiej i Pomorskiej zbudowano jedenastokondygnacyjny blok Wieża Leszka Białego (projekt DOMUS Studio Projektowe SC Sieniawski & Sieniawski). AK