PŁONIA WIELKA

{{paper}}

{{paper}}

'''PŁONIA WIELKA''' (Groß Plehnendorf), obecnie część pomocniczej jednostki administracyjnej Gdańska [[RUDNIKI | Rudniki]], położona na lewym brzegu Martwej Wisły ([[WISŁA | Wisła]]) naprzeciw [[GÓRKI ZACHODNIE | Górek Zachodnich]], na polderze zwanym Płonia, którego zachodnią część zajmuje [[PŁONIA MAŁA | Płonia Mała]]; granicę pomiędzy Płonią Małą a Płonią Wielką stanowiła grobla, biegnąca od miejsca, gdzie [[KANAŁ DOLNY POWODZIOWIEC | kanał Dolny Powodziowiec]] łączy się z [[CZARNA ŁACHA | Czarną Łachą]] (tj. przy drodze Gdańsk–Elbląg) w kierunku północno-wschodnim ku Wiśle. Centrum dawnej wsi znajdowało się w rejonie skrzyżowania obecnej ul. Benzynowej i Naftowej; część Płoni Wielkiej za zbudowanym w 1. połowie XIV wieku wiślanym wałem przeciwpowodziowym i biegnącą po nim drogą (obecnie ul. Płońska) określana była jako Aussendeich (Zagroble – obecna nazwa leżącej tam ulicy); północny kraniec tego terenu, położony najbliżej Górek Zachodnich, nosił nazwę Dornbusch (Ciernie); w południowej części Płoni Wielkiej, przy obecnej ul. Naftowej, bliżej Łachy Wiślińskiej znajdowała się osada Weißes Haus (Biały Dom); karczma o podobnej nazwie (Weißkrug – Biała Karczma) leżała na wale wiślanym już na terenie Wiślinki. Po powstaniu Wisły Śmiałej (1840) odcinek Wisły poniżej nowego ujścia zamknięto wałem ziemnym z zaliczaną do Płoni śluzą, oddaną do użytku już w połowie marca 1840 (Plehnendorfer Schleuse), umożliwiającą ruch statków, rozebraną w roku 1895 po wykonaniu [[PRZEKOP WISŁY | Przekopu Wisły]] i śluzy w [[PRZEGALINA | Przegalinie]]. Obok śluzy w połowie XIX wieku zbudowano Fort Neufähr (polski Fort Płonia lub Fort Płoni Wielkiej, różny od [[REDUTA PŁOŃSKA | Reduty Płońskiej]]) wyposażony w cztery armaty polowe kalibru 90 mm, rozebrany w latach 70. XX wieku. Fort ten był najdalej na wschód wysuniętym elementem ukończonego w roku 1900 systemu obrony Gdańska, od strony morza obejmującego łącznie 13 baterii – stanowił Baterię nr 1, której zadaniem była obrona ujścia Wisły Śmiałej. W 1888 roku w pobliżu śluzy zlokalizowano zaliczaną również do Płoni niewielką stocznię remontową dla mniejszych jednostek pływających po Wiśle ([[STOCZNIA WISŁA | Stocznia „Wisła”]]). W roku 1951 wieś sołecka w powiecie gdańskim, w 1954 włączona do Gdańska. Obecnie niewielkie osiedle z przystanią rybacką; większą część terenu Płoni Wielkiej zajmuje [[OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW „WSCHÓD” | Oczyszczalnia Ścieków „Wschód”]] oraz ogrody działkowe. {{author: ZdK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]

'''PŁONIA WIELKA''' (Groß Plehnendorf), obecnie część pomocniczej jednostki administracyjnej Gdańska [[RUDNIKI | Rudniki]], położona na lewym brzegu Martwej Wisły ([[WISŁA | Wisła]]) naprzeciw [[GÓRKI ZACHODNIE | Górek Zachodnich]], na polderze zwanym Płonia, którego zachodnią część zajmuje [[PŁONIA MAŁA | Płonia Mała]]; granicę pomiędzy Płonią Małą a Płonią Wielką stanowiła grobla, biegnąca od miejsca, gdzie [[KANAŁ DOLNY POWODZIOWIEC | kanał Dolny Powodziowiec]] łączy się z [[CZARNA ŁACHA | Czarną Łachą]] (tj. przy drodze Gdańsk–Elbląg) w kierunku północno-wschodnim ku Wiśle. Centrum dawnej wsi znajdowało się w rejonie skrzyżowania obecnej ul. Benzynowej i Naftowej; część Płoni Wielkiej za zbudowanym w 1. połowie XIV wieku wiślanym wałem przeciwpowodziowym i biegnącą po nim drogą (obecnie ul. Płońska) określana była jako Aussendeich (Zagroble – obecna nazwa leżącej tam ulicy); północny kraniec tego terenu, położony najbliżej Górek Zachodnich, nosił nazwę Dornbusch (Ciernie); w południowej części Płoni Wielkiej, przy obecnej ul. Naftowej, bliżej Łachy Wiślińskiej znajdowała się osada Weißes Haus (Biały Dom); karczma o podobnej nazwie (Weißkrug – Biała Karczma) leżała na wale wiślanym już na terenie Wiślinki. Po powstaniu Wisły Śmiałej (1840) odcinek Wisły poniżej nowego ujścia zamknięto wałem ziemnym z zaliczaną do Płoni śluzą, oddaną do użytku już w połowie marca 1840 (Plehnendorfer Schleuse), umożliwiającą ruch statków, rozebraną w roku 1895 po wykonaniu [[PRZEKOP WISŁY | Przekopu Wisły]] i śluzy w [[PRZEGALINA | Przegalinie]]. Obok śluzy w połowie XIX wieku zbudowano Fort Neufähr (polski Fort Płonia lub Fort Płoni Wielkiej, różny od [[REDUTA PŁOŃSKA | Reduty Płońskiej]]) wyposażony w cztery armaty polowe kalibru 90 mm, rozebrany w latach 70. XX wieku. Fort ten był najdalej na wschód wysuniętym elementem ukończonego w roku 1900 systemu obrony Gdańska, od strony morza obejmującego łącznie 13 baterii – stanowił Baterię nr 1, której zadaniem była obrona ujścia Wisły Śmiałej. W 1888 roku w pobliżu śluzy zlokalizowano zaliczaną również do Płoni niewielką stocznię remontową dla mniejszych jednostek pływających po Wiśle ([[STOCZNIA WISŁA | Stocznia „Wisła”]]). W roku 1951 wieś sołecka w powiecie gdańskim, w 1954 włączona do Gdańska. Obecnie niewielkie osiedle z przystanią rybacką; większą część terenu Płoni Wielkiej zajmuje [[OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW „WSCHÓD” | Oczyszczalnia Ścieków „Wschód”]] oraz ogrody działkowe. {{author: ZdK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]