LINDE JOHANN ERNST von der, burmistrz Gdańska

Wersja z 12:14, 21 sie 2019

JOHANN ERNST von der LINDE (25 X 1651 Gdańsk – 24 XII 1721 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Był wnukiem Nicolausa, brata burmistrza Johanna Lindego. Syn Valentina von der Linde (3 II 1618 Gdańsk – 18 VII 1696 Elbląg) ławnika Głównego Miasta (od 1650), rajcy (od 1659), zwolnionego i kamlarza królewskiego (od 1666) oraz Cathariny, córki Johanna Koeniga, kupca pochodzącego z Rewalu.

W młodości wysłany został przez rodziców do Poznania, Krakowa i Warszawy w celu nauki języka polskiego. Od kwietnia 1665 uczył się w Gimnazjum Akademickiego, następnie studiował na uniwersytetach w Królewcu w 1672 i 1676, gdzie odbył studia w zakresie prawa i filozofii, oraz w 1678 w Lejdzie.

Po zakończeniu edukacji i powrocie do Gdańska działał od 1679 jako adwokat i radca prawny. Przebieg jego kariery urzędniczej należy uznać na dość nietypowy i odbiegający od utartych torów przewidzianych dla młodych przedstawicieli gdańskich elit. Działalność publiczną rozpoczął osiągnąwszy wiek dojrzały (dokładnie w wieku 40 lat) obejmując dopiero w 1691 stanowisko sekretarza Rady Miejskiej Gdańska. Od 1697 do 1712 był syndykiem miejskim. Zatrzymał ten urząd, co również było niezwykłe, nawet gdy w 1705 został rajcą Głównego Miasta, będąc jednocześnie w 1708 sędzią. Dodatkowo, co też było nietypowe, urząd rajcy sprawował z pominięciem funkcji członka Ławy Miejskiej. Ze stanowiska syndyka miejskiego zrezygnował dopiero w momencie powierzenia mu wiosną 1712 godności burmistrza. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1713, 1716 i 1719, drugiego w 1712, 1715, 1718 i 1721, czwartego w 1714, 1717 i 1720. W 1720 był burgrabią królewskim w Gdańsku.

Witał 25 III 1698 przybyłego do Gdańska króla polskiego Augusta II uroczystą mową wygłoszoną po łacinie na schodach Ratusza Głównego Miasta. W 1703 został wysłany (jako syndyk miejski) wraz z Gabrielem von Bömelnem do okupowanego przez wojska szwedzkie Torunia na pertraktacje w sprawie zabezpieczenia Gdańska przed atakiem Szwedów i wobec wysuniętej przez nich groźby nałożenia na miasto wysokiej kontrybucji. Pod koniec 1704 był członkiem delegacji gdańskiej (wraz z burmistrzem Joachimem Hoppem i syndykiem Albrechtem Rosenbergiem) wysłanej do Malborka na pertraktacje z królem Augustem II w związku z dwukrólewiem i uprzednim poparciem Gdańska dla Stanisława Leszczyńskiego. W okresie wojny północnej (1701–1721) brał udział, jako wysłannik Gdańska, w rozmowach z dyplomatami Prus, Szwecji, Anglii i Niderlandów. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli nowych elit rządzących w Gdańsku, tak zwanych „uczonych” (Gelehrte), kształconych specjalnie z myślą o sprawowaniu władzy i wykorzystujących swoje wykształcenie w praktyce rządzenia.

Napisał u schyłku XVII wieku nie ogłoszoną ostatecznie drukiem rozprawę Ius publicum civitatis Gedanensis, w której zawarł wykład gdańskiego prawa i ustroju oraz statusu prawnego Gdańska w ramach Rzeczpospolitej w interpretacji zgodnej ze stanowiskiem Rady Miejskiej. Prezentował w niej między innymi gruntownie podbudowaną argumentami prawnymi i historycznymi tezę, że Gdańsk podlega bezpośrednio jedynie królom polskim, w związku z czym jest niezależny od władzy sejmowej. Traktat ten stanowił niejako stadium pośrednie między podobnymi dziełami Eliasa Constantina Schrödera (1675) i Gottfrieda Lengnicha (1769). W latach 1691–1710 (w okresie gdy był syndykiem) prowadził bardzo obszerny, szczegółowy i skrupulatny faktograficznie diariusz bieżących wydarzeń politycznych oparty na obserwacjach własnych oraz oficjalnych dokumentach miejskich zatytułowany roboczo Diarium Lindianum. Poruszał w nim bardzo szerokie spektrum tematyczne, między innymi współczesne mu kwestie międzynarodowe, relacje Gdańska z obcymi mocarstwami, działalność dyplomacji gdańskiej, kwestie polityczne związane z Rzeczpospolitą, udział przedstawicieli Gdańska w obradach sejmu koronnego i sejmiku pruskiego, a ponadto omawiał bieżące sprawy gospodarcze, kwestie ustrojowe i prawne, sytuację wyznaniową na terenie miasta, opisywał również architekturę, kolekcje obrazów i księgozbiory prywatne gdańskich elit. Był również autorem relacji z bezkrólewia po śmierci króla polskiego Jana III Sobieskiego w 1696 i okoliczności elekcji Augusta II w 1697, powstałych zapewne na zlecenie Rady Miasta i mieszczących także analizę polityczną tych wydarzeń, w tym przede wszystkim ocenę ich skutków dla Gdańska.

W okresie pełnienia funkcji syndyka miejskiego zajmował się niejako na uboczu działalności publicznej także pisaniem rozprawek na tematy prawne, poświęconych konkretnym zagadnieniom dotyczącym bądź to szczegółowych przepisów (na przykład prawa składu), bądź zawierających interpretację gdańskiego prawa w kontekście ówczesnych uniwersyteckich teorii prawniczych, odnosząc się między innymi do koncepcji saskich jurystów, w tym zwłaszcza Samuela Strykiusa, a także gdańskich znawców prawa Vincentiusa Fabriciusa i Johanna Schultza (tu zwłaszcza traktat o dziedziczeniu majątku przez wdowy). Pisma, redagowane w latach 1693–1705, nie zostały nigdy ogłoszone drukiem, co pozwala się domyślać, że miały być przeznaczone do użytku wewnętrznego władz miejskich Gdańska.

Zajmował się również zbieraniem źródeł historycznych dotyczących dziejów Gdańska, które zapewne miał zamiar opracowywać; miedzy innymi pisał komentarze do kroniki pruskiej Caspara Schütza. Kolekcjonował książki, posiadał bogaty księgozbiór. Był właścicielem kilku dóbr ziemskich, między innymi Przywidza, w 1711 wszedł w posiadanie kilku włości w okolicach Chwaszczyna (przykładowo wsi Chwarzno).

Ożenił się 4 III 1685 z Sophie Elisabeth córką Constatnina Stammer. Miał czworo dzieci: synów Constantina i Hansa Adriana, którzy nie odegrali większej roli w życiu publicznym Gdańska, oraz córki Dorotheę Concordię i Sophie Elisabeth. Ta ostatnia była żoną historyka i rajcy Christiana Daberhudta, który odziedziczył też spuściznę burmistrza, a także jego księgozbiór.

Pochowany 11 I 1722 w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. DK