MERTINS ELLA MARGARETHA, pianistka, kompozytorka

Wersja z 14:40, 29 sie 2017

Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk

Partner redakcji

ELLA MARGARETHA MERTINS (Mertins-Kloss; 20 I 1894 Gdańsk – po 1988 Niemcy), pianistka koncertująca, kompozytorka, nauczycielka fortepianu. Córka kupca Paula Karla Heinricha Mertinsa i Idy Marii Johanny z domu Kratz. Muzyki uczyła się początkowo w Westpreußisches Konservatorium (fortepian u Fritza Bindera), w latach 1911–1915 kontynuowała naukę w Staatliche Hochschule für Musik (Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna) w Berlinie. Od 1915 roku w Gdańsku udzielała lekcji gry na fortepianie w mieszkaniu ojca przy Ferberweg 6 (ul. Miszewskiego) we Wrzeszczu oraz przez pewien czas (brak dokładnych informacji) w konserwatorium Ludwiga Heidingsfelda.

Występowała od wczesnej młodości, między innymi w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki) na koncertach dawanych przez dyrygenta Carla Theila: 27 II 1908 grała Koncert fortepianowy D-dur op. 61a Ludwiga van Beethovena, 25 II 1909 – wspólnie z Fritzem Binderem – Koncert na dwa fortepiany Es-dur KV 365 Wolfganga Amadeusza Mozarta. 4 I 1911 na koncercie zorganizowanym przez Orchesterverein (Towarzystwo Orkiestrowe; Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok) akompaniowała sławnemu skrzypkowi Fritzowi Kreislerowi. 12 IV 1910 w Elblągu podczas występu tamtejszego Chóru Filharmonicznego wykonała Koncert fortepianowy g-moll op. 25 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego.

W latach 1916–1945 wystąpiła na ponad 150 koncertach w Gdańsku, między innymi 9 II 1921 w sali loży Eugenia pod Ukoronowanym Lwem ( wolnomularstwo) przy Neugarten 18 (ul. Nowe Ogrody), przed zorganizowanym przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuki odczytem Paula Abramowskiego wykonała Fantazję op. 17 Roberta Schumanna, 9 III 1924 w refektarzu Muzeum Miejskiego zagrała po raz pierwszy w Gdańsku Sonatę fortepianową Fis-dur op. 53 Aleksandra Skriabina, 21 I 1939 w nadanej przez Danziger Rundfunk ( Radio Gdańsk. Do 1945) audycji muzycznej grała utwory Roberta Schumanna, Carla Marii von Webera i Franza Schuberta. Występowała również na koncertach symfonicznych, między innymi 8 V 1927 na koncercie połączonych orkiestr Teatru Miejskiego i Musikerverband (Związek Muzyków) wykonała Koncert fortepianowy a-moll Edwarda Griega (dyrygował Otto Selberg ( Radio Gdańsk)), 11 XII 1931 w auli Realgymnasium (Gimnazjum Realne) w Sopocie (obecnie Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego przy ul. Armii Krajowej 101) na koncercie orkiestry kameralnej dyrygowanej przez Karla Groscha zagrała Koncert fortepianowy D-dur Josepha Haydna, 4 III 1932 w trakcie transmitowanego przez Danziger Rundfunk występu orkiestry Teatru Miejskiego zaprezentowała Koncert fortepianowy a-moll Roberta Schumanna (dyrygował Otto Selberg), 7 XI 1935 na koncercie danym przez Danziger Landesorchester ( Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok) – „koronacyjny” Koncert fortepianowy D-dur Wolfganga Amadeusza Mozarta (dyrygował Ernst Kallipke).

Głównym obszarem jej aktywności koncertowej była muzyka kameralna. Przy wykonywaniu sonat instrumentalnych partnerowali jej skrzypkowie: Henry Prins, Richard Kroemer, Max Wolfsthal, Louis Conradi, Edith von Voigtländer, August Hewers, Hans Bassermann, Rene Valesco, Hermann Spatz, wiolonczeliści: Karl Knochenhauer (syn aptekarza Hermanna Knochenhauera) i Karl Grosch, flecista Karl Schröder, klarnecista Josef Kräupl.

W 1921 roku założyła Danziger Trio (Gdańskie Trio Fortepianowe), które występowało w zmiennym składzie (w latach 1921–1922 skrzypek Louis Conradi i wiolonczelista Max Müller-Roda, 1923–1924 i 1933–1940 odpowiednio Max Dowideit i Johannes Hannemann, 1927–1928 Max Wolfsthal i Karl Grosch, 1941–1944 Max Brettschneider i Johanes Hannemann). Między innymi 26 IX 1921 roku w auli Oberrealschule zu St. Petri und Pauli ( szkoła św. Piotra i Pawła) zespół zagrał Trio fortepianowe d-moll Antona Areńskiego i – po raz pierwszy w Gdańsku – Trio fortepianowe A-dur Toivo Kuuli, 9 XI 1924 w auli Technische Hochschule Danzig Trio fortepianowe F-dur op. 8 Hansa Pfitznera i Sonatę skrzypcową c-moll op. 139 Maxa Regera, a 4 I 1934 w sali hotelu Danziger Hof – Trio fortepianowe D-dur op. 70 Ludwiga van Beethovena i Kwartet fortepianowy A-dur op. 26 Johannesa Brahmsa (partię altówki wykonał Oskar Brendel).

26 XI 1932 w sali Ratusza Starego Miasta na zorganizowanym przez Deutscher Frauenverein (Związek Kobiet Niemieckich) koncercie charytatywnym na rzecz Czerwonego Krzyża Mertins wykonała dwa utwory Johannesa Brahmsa: cykl pieśni Piękna Magelona ze śpiewakiem Teatru Miejskiego Maxem Begemannem i Trio fortepianowe H-dur op. 8 ze skrzypkiem Fritzem Görlachem i wiolonczelistą Johannesem Hannemannem.

Wykonywała własne utwory, między innymi 11 XI 1937 w Dworze Artusa na koncercie laureatów nagrody kompozytorskiej II Wolnego Miasta Gdańska zagrała z Erichem Kindscherem Sonatę w starym stylu oraz partię fortepianową w Suicie koncertowej Johannesa Hannemanna (utwory pozostałych laureatów: Kwartet smyczkowy Alfreda Waldemara Paetscha i Kwartet smyczkowy Wernera Schramma), 18 VI 1942 w sali muzycznej Pałacu Opatów na zorganizowanym przez Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte ( Muzeum Krajowe Historii Gdańska) koncercie była współwykonawczynią swego Kwartetu na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian.

Brała udział w występach Prins-Quartett (kwartet smyczkowy założony w 1917 roku przez Henry’ego Prinsa), między innymi 18 X 1926 w Kwintecie fortepianowym Es-dur op. 44 Roberta Schumanna. Sporadycznie występowała w Wielkiej Synagodze na koncertach organizowanych przez zarząd Gminy Synagogalnej, między innymi 13 XII 1931 na koncercie charytatywnym na rzecz pomocy zimowej (Winterhilfswerk) akompaniowała tenorowi Eugenowi Transky’emu z Berlina.

W latach 1915–1935 mieszkała we Wrzeszczu przy Ferberweg 6, 1935–1945 przy Brunshofer Weg 40 (ul. Waryńskiego). Po 1945 roku przeniosła się do Rostoku, pracowała w tamtejszym Volkstheater (Teatr Ludowy) jako korepetytorka solistów, nadal występowała też na koncertach i udzielała się społecznie, między innymi była współzałożycielką Gesellschaft der Freunde des Zoologischen Gartens (Towarzystwo Przyjaciół Ogrodu Zoologicznego). Po odejściu na emeryturę mieszkała w Feierabendheim Friedrich Wolf (Dom Spokojnej Starości im. Friedricha Wolfa) w Evershagen, dzielnicy Rostoku. Brak informacji o dacie zawarcia przez nią małżeństwa z Klossem (imię nieznane). JMM