TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
 
[[File:Strona tytułowa czasopisma naukowego Towarzystwa Przyrodniczego, 1741 .JPG|thumb|Strona tytułowa czasopisma naukowego Towarzystwa Przyrodniczego, 1741]]
 
[[File:Strona tytułowa czasopisma naukowego Towarzystwa Przyrodniczego, 1741 .JPG|thumb|Strona tytułowa czasopisma naukowego Towarzystwa Przyrodniczego, 1741]]
−
'''TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE''' (Societas Physicae Exprementalis, od 1753 Die Naturforschende Gesellschaft). Powstało 7 XI 1742 z inicjatywy q Daniela Gralatha. Pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się 2 I 1743. Założyciele: q Christoph Michael Hanow, q Heinrich Kühn, q Jacob Theodor Klein, q Paul Świetlicki, Heinrich Rosenberg, Friedrich Zorn; pierwszym prezesem (dyrektorem) został David Kade. Sympatyzowały z nim liczne polskie rodziny arystokratyczne, jak Czapscy, Sierakowscy, Sanguszkowie oraz Załuscy. Działalnością TP interesował się król polski Stanisław August Poniatowski, który 2 razy przesłał do Gdańska hojne podarunki wspierające jego rozwój. Środki na utrzymanie pochodziły z darów, składek członków oraz zapisów pośmiertnych. Pierwszy statut ogłoszono 2 I 1743, kolejne w latach: 1786, 1818, 1834, 1865, 1875, 1897 i 1921. Godłem była rycina przedstawiająca ogród z szeregiem owocujących drzew, zaś mottem: ''Tempora et cultura''. Kierownictwo składało się z dyrektora, wicedyrektora, skarbnika i sekretarza; w 1786 wprowadzono urząd bibliotekarza. Stosowano podział na członków zwyczajnych, wolnych i honorowych, rekrutujących się z kraju i zagranicy. W latach 1743–1793 należało do niego 91 osób, w 1813 tylko 16, 1822–1887 (z Gdańska tylko 17, reszta była członkami honorowymi), w 1873 – 330, w 1880 – ponad 400 (z tego 267 z Gdańska), w 1920 było ich ponad 600. W 1746 roku otrzymało siedzibę w wydzierżawionych od miasta pomieszczeniach Bramy Zielonej (sala nad przejazdem – magazyn zbiorów i aparatury, 2 pokoje na biuro i miejsce spotkań). W 1845 ostateczną siedzibą została kamienica przy ul. Mariackiej 25 (zwana q Domem Przyrodników, obecna siedziba q Muzeum Archeologicznego), zakupiona za 24 tysiące talarów z fundacji q Mathiasa Nathanaela Wolffa, zwiększana o sąsiednie kamienice, stopniowo wykupywane. Początek XIX wieku aż do lat 60. XIX wieku to okres czasowego upadku TP. W 1781 roku powstało, dzięki fundacji M. N. Wolffa, obserwatorium astronomiczne w jednym z bastionów q Biskupiej Górki (q Julius August Koch). Uszkodzone w czasie oblężenia Gdańska przez Francuzów w 1807 i zniszczone w czasie walk o Gdańsk w roku 1813, odtworzone zostało w Domu Przyrodników (q Ernst Friedrich Kayser). Zbiory biblioteczne, na podstawie umowy z q Senatem II Wolnego Miasta Gdańska, przekazano w okresie 1922–1923 q THD (zniszczone podczas II wojny światowej, zachowały się jedynie 284 woluminy). Bogate zbiory przyrodnicze przekazano w 1880 jako depozyt na część ekspozycji q Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej. Towarzystwo zajmowało się także działalnością wydawniczą. W latach 1875–1914 było dotowane finansowo (najhojniej ze wszystkich towarzystw) przez władze prowincji i władze miejskie. 1 V 1872 wyodrębniono sekcję antropologii i etnografii, której przewodniczącym został dr medycyny q Abraham Lissauer (po 1892 kierowana przez dr. med. J.G. Oelschlägera). Do jej członków należał archeolog Heinrich Schliemann – odkrywca Troi, Myken i Tirynsu, który odwiedził Gdańsk w sierpniu 1875. Sekcja medyczna, pod kierunkiem dr. medycyny q Georga Abegga, powstała 19 XII 1876. W 1890 weszła w skład Towarzystwa Lekarskiego Prus Zachodnich (Verein der Ärzte Westpreußens). 29 XII 1876 powstała sekcja fizyki i chemii, którą kierował dr filozofii Hermann Lamp. Od 1781 roku TP zgłaszało konieczność utworzenia szkoły położnych (otwarta 1 XII 1804 q położnictwo). 14 IX 1869 na zjeździe poświęconym wybitnemu przyrodnikowi, geografowi i podróżnikowi Aleksandrowi Humboldtowi ustanowiono q stypendium Humboldta. W 1936 zaprzestało działalności; jako datę rozwiązania przyjmuje się w 1945, wraz z końcem II wojny światowej. Tradycje TP są kontynuowane w Niemczech przez środowisko dawnych gdańszczan, utrzymujących kontakt z q Gdańskim Towarzystwem Naukowym. {{author: PP}}<br /><br />
+
'''TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE''' (Societas Physicae Exprementalis, od 1753 Die Naturforschende Gesellschaft). Powstało 7 XI 1742 z inicjatywy [[GRALATH DANIEL I | Daniela Gralatha]]. Pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się 2 I 1743. Założyciele: [[HANOW MICHAEL CHRISTOPH | Christoph Michael Hanow]], [[KÜHN HEINRICH | Heinrich Kühn]], [[KLEIN JACOB THEODOR | Jacob Theodor Klein]], [[ŚWIETLICKI PAUL | Paul Świetlicki]], Heinrich Rosenberg, Friedrich Zorn; pierwszym prezesem (dyrektorem) został David Kade. Sympatyzowały z nim liczne polskie rodziny arystokratyczne, jak Czapscy, Sierakowscy, Sanguszkowie oraz Załuscy. Działalnością TP interesował się król polski Stanisław August Poniatowski, który 2 razy przesłał do Gdańska hojne podarunki wspierające jego rozwój. Środki na utrzymanie pochodziły z darów, składek członków oraz zapisów pośmiertnych. Pierwszy statut ogłoszono 2 I 1743, kolejne w latach: 1786, 1818, 1834, 1865, 1875, 1897 i 1921. Godłem była rycina przedstawiająca ogród z szeregiem owocujących drzew, zaś mottem: ''Tempora et cultura''. Kierownictwo składało się z dyrektora, wicedyrektora, skarbnika i sekretarza; w 1786 wprowadzono urząd bibliotekarza. Stosowano podział na członków zwyczajnych, wolnych i honorowych, rekrutujących się z kraju i zagranicy. W latach 1743–1793 należało do niego 91 osób, w 1813 tylko 16, 1822–1887 (z Gdańska tylko 17, reszta była członkami honorowymi), w 1873 – 330, w 1880 – ponad 400 (z tego 267 z Gdańska), w 1920 było ich ponad 600. W 1746 roku otrzymało siedzibę w wydzierżawionych od miasta pomieszczeniach Bramy Zielonej (sala nad przejazdem – magazyn zbiorów i aparatury, 2 pokoje na biuro i miejsce spotkań). W 1845 ostateczną siedzibą została kamienica przy ul. Mariackiej 25 (zwana [[DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO | Domem Przyrodników]], obecna siedziba [[MUZEUM ARCHEOLOGICZNE | Muzeum Archeologicznego]]), zakupiona za 24 tysiące talarów z fundacji [[WOLFF MATHIAS NATHANAEL | Mathiasa Nathanaela Wolffa]], zwiększana o sąsiednie kamienice, stopniowo wykupywane. Początek XIX wieku aż do lat 60. XIX wieku to okres czasowego upadku TP. W 1781 roku powstało, dzięki fundacji M. N. Wolffa, obserwatorium astronomiczne w jednym z bastionów [[BISKUPIA GÓRKA | Biskupiej Górki]] ([[KOCH JULIUS AUGUST | Julius August Koch]]). Uszkodzone w czasie oblężenia Gdańska przez Francuzów w 1807 i zniszczone w czasie walk o Gdańsk w roku 1813, odtworzone zostało w Domu Przyrodników ([[KAYSER FRIEDRICH ERNST | Ernst Friedrich Kayser]]). Zbiory biblioteczne, na podstawie umowy z [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatem II Wolnego Miasta Gdańska]], przekazano w okresie 1922–1923 [[THD | THD]] (zniszczone podczas II wojny światowej, zachowały się jedynie 284 woluminy). Bogate zbiory przyrodnicze przekazano w 1880 jako depozyt na część ekspozycji [[MUZEUM PROWINCJI ZACHODNIOPRUSKIEJ | Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej]]. Towarzystwo zajmowało się także działalnością wydawniczą. W latach 1875–1914 było dotowane finansowo (najhojniej ze wszystkich towarzystw) przez władze prowincji i władze miejskie. 1 V 1872 wyodrębniono sekcję antropologii i etnografii, której przewodniczącym został dr medycyny [[LISSAUER ABRAHAM | Abraham Lissauer]] (po 1892 kierowana przez dr. med. J.G. Oelschlägera). Do jej członków należał archeolog Heinrich Schliemann – odkrywca Troi, Myken i Tirynsu, który odwiedził Gdańsk w sierpniu 1875. Sekcja medyczna, pod kierunkiem dr. medycyny [[ABEGG GEORG FRIEDRICH HEINRICH | Georga Abegga]], powstała 19 XII 1876. W 1890 weszła w skład Towarzystwa Lekarskiego Prus Zachodnich (Verein der Ärzte Westpreußens). 29 XII 1876 powstała sekcja fizyki i chemii, którą kierował dr filozofii Hermann Lamp. Od 1781 roku TP zgłaszało konieczność utworzenia szkoły położnych (otwarta 1 XII 1804 [[POŁOŻNICTWO | położnictwo]]). 14 IX 1869 na zjeździe poświęconym wybitnemu przyrodnikowi, geografowi i podróżnikowi Aleksandrowi Humboldtowi ustanowiono [[STYPENDIUM HUMBOLDTA | stypendium Humboldta]]. W 1936 zaprzestało działalności; jako datę rozwiązania przyjmuje się w 1945, wraz z końcem II wojny światowej. Tradycje TP są kontynuowane w Niemczech przez środowisko dawnych gdańszczan, utrzymujących kontakt z [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE | Gdańskim Towarzystwem Naukowym]]. {{author: PP}}<br /><br />
 
{| class="tableGda"
 
{| class="tableGda"
 
|-  
 
|-  
Linia 13: Linia 13:
 
|-  
 
|-  
 
| 1747
 
| 1747
−
| q Jacob Theodor Klein
+
| [[KLEIN JACOB THEODOR | Jacob Theodor Klein]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1748
 
| 1748
−
| q Heinrich Kühn
+
| [[KÜHN HEINRICH | Heinrich Kühn]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1749
 
| 1749
Linia 31: Linia 31:
 
|-  
 
|-  
 
| 1753
 
| 1753
−
| q Gottfried Reyger
+
| [[REYGER GOTTFRIED | Gottfried Reyger]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1754
 
| 1754
Linia 37: Linia 37:
 
|-  
 
|-  
 
| 1755–1756
 
| 1755–1756
−
| q Daniel Gralath Starszy
+
| [[GRALATH DANIEL I | Daniel Gralath Starszy]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1757
 
| 1757
Linia 43: Linia 43:
 
|-  
 
|-  
 
| 1758–1759
 
| 1758–1759
−
| q Christian Sendel
+
| [[SENDEL CHRISTIAN | Christian Sendel]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1760
 
| 1760
−
| q Gottfried Reyger
+
| [[REYGER GOTTFRIED | Gottfried Reyger]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1761
 
| 1761
Linia 58: Linia 58:
 
|-  
 
|-  
 
| 1764
 
| 1764
−
| q Christian Sendel
+
| [[SENDEL CHRISTIAN | Christian Sendel]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1765–1766
 
| 1765–1766
Linia 70: Linia 70:
 
|-  
 
|-  
 
| 1769–1771
 
| 1769–1771
−
| q Gabriel Joachim Weickhmann  
+
| Gabriel Joachim Weickhmann]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1772
 
| 1772
−
| q Christian Sendel
+
| Christian Sendel
 
|-  
 
|-  
 
| 1773–1774
 
| 1773–1774
Linia 85: Linia 85:
 
|-  
 
|-  
 
| 1779–1780
 
| 1779–1780
−
| q Christian Sendel
+
| Christian Sendel
 
|-  
 
|-  
 
| 1781–1783
 
| 1781–1783
Linia 91: Linia 91:
 
|-  
 
|-  
 
| 1784
 
| 1784
−
| q Daniel Gottfried Zernecke
+
| Daniel Gottfried Zernecke
 
|-  
 
|-  
 
| 1785
 
| 1785
Linia 97: Linia 97:
 
|-  
 
|-  
 
| 1786
 
| 1786
−
| q Philipp Lampe
+
| [[LAMPE PHILIPP ADOLPH | Philipp Lampe]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1787–1788
 
| 1787–1788
−
| q Nathanael Behrendt
+
| Nathanael Behrendt
 
|-  
 
|-  
 
| 1789–1790
 
| 1789–1790
Linia 109: Linia 109:
 
|-  
 
|-  
 
| 1793
 
| 1793
−
| q Ephraim Philipp Blech
+
| Ephraim Philipp Blech
 
|-  
 
|-  
 
| 1794–1796
 
| 1794–1796
Linia 118: Linia 118:
 
|-  
 
|-  
 
| 1799–1803
 
| 1799–1803
−
| q Johann Gottfried Kleefeld
+
| [[KLEEFELD JOHANN GOTTFRIED | Johann Gottfried Kleefeld]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1804
 
| 1804
−
| q Gottfried Goetz
+
| Gottfried Goetz
 
|-  
 
|-  
 
| 1805–1808
 
| 1805–1808
Linia 130: Linia 130:
 
|-  
 
|-  
 
| 1810–1812
 
| 1810–1812
−
| q Johann Gottfried Kleefeld
+
| Johann Gottfried Kleefeld
 
|-  
 
|-  
 
| 1813–1831
 
| 1813–1831
Linia 139: Linia 139:
 
|-  
 
|-  
 
| 1836–1845
 
| 1836–1845
−
| q Georg Karl Berendt
+
| [[BERENDT GEORG KARL | Georg Karl Berendt]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1846
 
| 1846
Linia 148: Linia 148:
 
|-  
 
|-  
 
| 1856–1860
 
| 1856–1860
−
| q Albert Karol Ludwig Liévin
+
| [[LIÉVIN ALBERT KAROL LUDWIG | Albert Karol Ludwig Liévin]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1861–1862
 
| 1861–1862
Linia 154: Linia 154:
 
|-  
 
|-  
 
| 1862–1864
 
| 1862–1864
−
| q Albert Karol Ludwig Liévin
+
| Albert Karol Ludwig Liévin
 
|-  
 
|-  
 
| 1865–1893
 
| 1865–1893
−
| q Theodor Karl Bail
+
| [[BAIL THEODOR KARL | Theodor Karl Bail]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1894–1909
 
| 1894–1909
−
| q Albert Momber
+
| [[MOMBER ALBERT | Albert Momber]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1909–1921
 
| 1909–1921
−
| q Konrad Lakowitz
+
| [[LAKOWITZ KONRAD | Konrad Lakowitz]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1922–1925
 
| 1922–1925
Linia 172: Linia 172:
 
|-  
 
|-  
 
| 1929–1933
 
| 1929–1933
−
| q Wolfgang La Baume  
+
| [[BAUME WOLFGANG LA | Wolfgang La Baume]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1933–1945?
 
| 1933–1945?

Wersja z 20:41, 21 maj 2014

Strona tytułowa czasopisma naukowego Towarzystwa Przyrodniczego, 1741

TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE (Societas Physicae Exprementalis, od 1753 Die Naturforschende Gesellschaft). Powstało 7 XI 1742 z inicjatywy Daniela Gralatha. Pierwsze oficjalne spotkanie odbyło się 2 I 1743. Założyciele: Christoph Michael Hanow, Heinrich Kühn, Jacob Theodor Klein, Paul Świetlicki, Heinrich Rosenberg, Friedrich Zorn; pierwszym prezesem (dyrektorem) został David Kade. Sympatyzowały z nim liczne polskie rodziny arystokratyczne, jak Czapscy, Sierakowscy, Sanguszkowie oraz Załuscy. Działalnością TP interesował się król polski Stanisław August Poniatowski, który 2 razy przesłał do Gdańska hojne podarunki wspierające jego rozwój. Środki na utrzymanie pochodziły z darów, składek członków oraz zapisów pośmiertnych. Pierwszy statut ogłoszono 2 I 1743, kolejne w latach: 1786, 1818, 1834, 1865, 1875, 1897 i 1921. Godłem była rycina przedstawiająca ogród z szeregiem owocujących drzew, zaś mottem: Tempora et cultura. Kierownictwo składało się z dyrektora, wicedyrektora, skarbnika i sekretarza; w 1786 wprowadzono urząd bibliotekarza. Stosowano podział na członków zwyczajnych, wolnych i honorowych, rekrutujących się z kraju i zagranicy. W latach 1743–1793 należało do niego 91 osób, w 1813 tylko 16, 1822–1887 (z Gdańska tylko 17, reszta była członkami honorowymi), w 1873 – 330, w 1880 – ponad 400 (z tego 267 z Gdańska), w 1920 było ich ponad 600. W 1746 roku otrzymało siedzibę w wydzierżawionych od miasta pomieszczeniach Bramy Zielonej (sala nad przejazdem – magazyn zbiorów i aparatury, 2 pokoje na biuro i miejsce spotkań). W 1845 ostateczną siedzibą została kamienica przy ul. Mariackiej 25 (zwana Domem Przyrodników, obecna siedziba Muzeum Archeologicznego), zakupiona za 24 tysiące talarów z fundacji Mathiasa Nathanaela Wolffa, zwiększana o sąsiednie kamienice, stopniowo wykupywane. Początek XIX wieku aż do lat 60. XIX wieku to okres czasowego upadku TP. W 1781 roku powstało, dzięki fundacji M. N. Wolffa, obserwatorium astronomiczne w jednym z bastionów Biskupiej Górki ( Julius August Koch). Uszkodzone w czasie oblężenia Gdańska przez Francuzów w 1807 i zniszczone w czasie walk o Gdańsk w roku 1813, odtworzone zostało w Domu Przyrodników ( Ernst Friedrich Kayser). Zbiory biblioteczne, na podstawie umowy z Senatem II Wolnego Miasta Gdańska, przekazano w okresie 1922–1923 THD (zniszczone podczas II wojny światowej, zachowały się jedynie 284 woluminy). Bogate zbiory przyrodnicze przekazano w 1880 jako depozyt na część ekspozycji Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej. Towarzystwo zajmowało się także działalnością wydawniczą. W latach 1875–1914 było dotowane finansowo (najhojniej ze wszystkich towarzystw) przez władze prowincji i władze miejskie. 1 V 1872 wyodrębniono sekcję antropologii i etnografii, której przewodniczącym został dr medycyny Abraham Lissauer (po 1892 kierowana przez dr. med. J.G. Oelschlägera). Do jej członków należał archeolog Heinrich Schliemann – odkrywca Troi, Myken i Tirynsu, który odwiedził Gdańsk w sierpniu 1875. Sekcja medyczna, pod kierunkiem dr. medycyny Georga Abegga, powstała 19 XII 1876. W 1890 weszła w skład Towarzystwa Lekarskiego Prus Zachodnich (Verein der Ärzte Westpreußens). 29 XII 1876 powstała sekcja fizyki i chemii, którą kierował dr filozofii Hermann Lamp. Od 1781 roku TP zgłaszało konieczność utworzenia szkoły położnych (otwarta 1 XII 1804 położnictwo). 14 IX 1869 na zjeździe poświęconym wybitnemu przyrodnikowi, geografowi i podróżnikowi Aleksandrowi Humboldtowi ustanowiono stypendium Humboldta. W 1936 zaprzestało działalności; jako datę rozwiązania przyjmuje się w 1945, wraz z końcem II wojny światowej. Tradycje TP są kontynuowane w Niemczech przez środowisko dawnych gdańszczan, utrzymujących kontakt z Gdańskim Towarzystwem Naukowym. PP

Dyrektorzy Towarzystwa Przyrodniczego
1743 David Kade
1744–1746 Adrian Gottlieb Söhner
1747 Jacob Theodor Klein
1748 Heinrich Kühn
1749 Heinrich Wilhelm von Rosenberg
1750 Adrian Gottlieb Söhner
1751 Johann Eilhard Reinick
1752 Adrian Gottlieb Söhner
1753 Gottfried Reyger
1754 Heinrich Jacob De La Motte
1755–1756 Daniel Gralath Starszy
1757 Benjamin Gottlieb von Schröder
1758–1759 Christian Sendel
1760 Gottfried Reyger
1761 Benjamin Gottlieb von Schröder
1762 Johann Eilhard Reinick
1763 Heinrich Jacob De La Motte
1764 Christian Sendel
1765–1766 Heinrich Wilhelm von Rosenberg
1767 Johann Samuel Ferber
1768 Johann Eilhard Reinick
1769–1771 Gabriel Joachim Weickhmann]]
1772 Christian Sendel
1773–1774 Benjamin Gottlieb von Schröder
1775–1776 Ephraim Krüger
1777–1778 Joachim Wilhelm Weickhmann
1779–1780 Christian Sendel
1781–1783 Ephraim Krüger
1784 Daniel Gottfried Zernecke
1785 Daniel Gottfried Weickhmann
1786 Philipp Lampe
1787–1788 Nathanael Behrendt
1789–1790 Nathanael Dauter
1791–1792 Heinrich Eduard Hoechster
1793 Ephraim Philipp Blech
1794–1796 Samuel Benedict Flander
1797–1798 Nathanael Dauter
1799–1803 Johann Gottfried Kleefeld
1804 Gottfried Goetz
1805–1808 Samuel Otto Blume
1809 Philipp Lampe
1810–1812 Johann Gottfried Kleefeld
1813–1831 Michael Christoph Schmidt
1832–1836 Wilhelm August Förstermann
1836–1845 Georg Karl Berendt
1846 Karl Wilhelm Schaper
1847–1855 Karl Theodor Anger
1856–1860 Albert Karol Ludwig Liévin
1861–1862 Hermann Robert Giesswald
1862–1864 Albert Karol Ludwig Liévin
1865–1893 Theodor Karl Bail
1894–1909 Albert Momber
1909–1921 Konrad Lakowitz
1922–1925 Hermann Stremme
1926–1928 Erwin Liek
1929–1933 Wolfgang La Baume
1933–1945? Hermann Weber
PP
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=TOWARZYSTWO_PRZYRODNICZE&oldid=28305”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania