DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Dom Towarzystwa Przyrodniczego, Johann Carl Schultz, 1847
Dom Towarzystwa Przyrodniczego, Julius Gotthard Beniamin Greth, 1854
Dom Towarzystwa Przyrodniczego, jeszcze z hełmem na wieżyczce, 1863, fot. Rudolf Theodor Kuhn
Dom Towarzystwa Przyrodniczego, z obrotowa kopułą na wieżyczce, widok od strony Motławy, początek XX wieku
Domu Towarzystwa Przyrodniczego widziany ul. Mydlarskiej, lata 20. XX wieku
Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, 1945
Zgliszcza Domu Towarzystwa Przyrodniczego, po 1945, widok od Motławy
Odbudowa Domu Towarzystwa Przyrodniczego, około 1958
Dom Towarzystwa Przyrodniczego, około 1962
Brama Mariacka i była siedziba Towarzystwa Przyrodniczego (Muzeum Archeologiczne), widok ze Spichlerzy, 2019

DOM TOWARZYSTWA PRZYRODNICZEGO, Dom Przyrodników, przy ul. Mariackiej 26, obok Bramy Mariackiej, z fasadą od Długiego Pobrzeża, od 1958 siedziba Muzeum Archeologicznego. Wybudowany, prawdopodobnie według projektu Antoniego van Obberghena, w latach 1597–1599 (na miejscu kamienicy gotyckiej) przez kupca Hansa Köpego. Po jego śmierci (1627) odziedziczył go syn Peter (zm. 1637), następnie dom w posiadaniu rodziny Königów, w latach 1771–1839 własność Efraima Sonntaga (właściciela sąsiedniej posesji, obecny nr 25), następnie Johanna Philipsa Maertera i kupca Lemkego.

W 1845 dom nabyło Towarzystwo Przyrodnicze, pozostające jego właścicielem do 1945. W przekształconym wnętrzu budynku urządzono w 1869 wystawę zbiorów przyrodniczych i archeologicznych (przejętą i firmowaną przez Muzeum Prowincji Zachodniopruskiej), w końcu XIX wieku otwarto ogólnodostępną czytelnię naukową z 20-tysięcznym księgozbiorem Towarzystwa (przekazanym w okresie II Wolnego Miasta Gdańska Technische Hochschule Danzig).

Masywny, sześciokondygnacyjny (wysokość 30 m do kalenicy), ceglany budynek z elewacjami od ul. Mariackiej i Długiego Pobrzeża. Fasada od ul. Mariackiej czteroosiowa, z przylegającą do Bramy Mariackiej wieżyczką klatki schodowej, zwieńczoną manierystycznym hełmem. Elewacja od strony Motławy niesymetryczna, wieloosiowa, ożywiona kilkukondygnacyjnym wykuszem, pierwotnie na kamiennych konsolach, zwieńczonym zdwojonym szczytem. Szczyty kamienicy z bogatą dekoracją manierystyczną. Dach o nieznacznie wygiętych połaciach z kilkoma lukarnami od strony Motławy (pierwotnie z bardzo interesującą konstrukcją więźby dachowej).

W latach 1866–1867 zwieńczenie wieżyczki przebudowano, by urządzić tam obserwatorium astronomiczne, hełm zastąpiono obrotową kopułą (zob. Friedrich Ernst Kayser). W 1898 wprowadzono w budynku instalację elektryczną. Wnętrza zdobiły portrety uczonych, między innymi Mikołaja Kopernika, Nathanaela Matthaeusa Wolfa, Daniela Gralatha, oraz popiersie Jana Heweliusza, otrzymane w darze od króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. W piwnicy mieściła się restauracja Zum Grünen Gewölbe (Pod Zielonym Sklepieniem). Kamienica zniszczona w marcu 1945 (ocalała frontowa fasada wraz z wieżą), odbudowana według projektu (z 1952) Kazimierza Macura (przy konsultacjach Józefa Chrzanowicza, z konstrukcją wedle planu Wacława Witkiewicza) w latach 1956–1961 w formie zbliżonej do pierwotnej; układu wewnętrznego nie odtworzono. W latach 2021–2023 wyłączony z użytkowania, poddany generalnemu remontowi wnętrz i dachu. EBSZ

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania