ENGELCKE FRIEDRICH GOTTLIEB, burmistrz Gdańska

Wersja z 09:51, 10 gru 2024

Portret Benjamina Engelcke burgrabiego gdańskiego, ojca Friedricha Gottlieba, miedzioryt Johanna von Munnichnysena według Andreasa Stecha

Portret Friedricha Gottlieba Engelckego, według Andreasa Stecha, 1686

Zaginiony w 1945 portret Anny Cathariny Koopmann (lub jednej z jej córek), według Andreasa Stecha, 1685

FRIEDRICH GOTTLIEB ENGELCKE (6 XII 1658 Gdańsk – 23 II 1716 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Benjamina (16 X 1610 Gdańsk – 24 IV 1680 Gdańsk), rajcy (1662), burgrabiego królewskiego w Gdańsku (1667) i protobibliotekarza Biblioteki Rady Miejskiej (1662–1665 i 1677–1680), m.in. jednego z autorów, którzy zamieścili swoje pochwalne utwory w części wstępnej Selenographii Jana Heweliusza, od 1654 trzymającego od klasztoru oliwskiego w dzierżawie posiadłość zwaną Dworem I w Sopocie (obecnie okolice Placu Konstytucji), z prawem polowania, połowu ryb i zbierania bursztynu, i poślubionej 23 II 1641 Anne Marie, córki rajcy (od 1640) Johanna Rossaua. Dwoje jego starszych braci, Johann Beniamin i Adrian, zmarli w dzieciństwie tego samego dnia, 24 II 1646 (odpowiednio w wieku dwóch i pół lat i w wieku dziewięciu miesięcy, żegnał ich odą Georg Engelhart).

W lutym 1672 zapisany został (jako Friedrich Gottfried) do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, gdzie uczył się do 1675. Studiował na uniwersytetach w Królewcu (zapisany 12 VI 1676), Lipsku (1678) i Tybindze (Tübingen; 1679). W 1687 wszedł w skład Trzeciego Ordynku jako przedstawiciel Kwartału Kogi, od 1689 kwatermistrz. W latach 1692–1697 ławnik, od 1698 rajca, od 1702 sędzia. Od 1707 burmistrz (gratulował mu okolicznościowym wierszem profesor Gimnazjum Akademickiego Christoph Behr). Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1708, 1712 i 1715/1716, drugiego w 1707, 1711 i 1714, trzeciego w 1710, czwartego w 1709 i 1713. W 1709 był burgrabią królewskim w Gdańsku. Na początku XVIII wieku administrował także posiadłościami wiejskimi miasta na Mierzei Wiślanej.

Zajmował się działalnością kupiecką, lokując kapitały w handel morski. Dzięki swoim staraniom i rozległym koneksjom otrzymał 2 II 1700 tytuł szlachecki od cesarza Leopolda I Habsburga. Zgodnie z uzyskanym przy tej okazji dyplomem nobilitacyjnym miał prawo do posługiwania się przydomkiem von Bildekau. Napisał ogłoszoną w 1696 historyczno-prawną rozprawkę Ex manuscripti Stanislai Bornbachi notatu digniora intra spatium trimestre excerpti, opartą na materiałach źródłowych zebranych przez kronikarza Stenzla Bornbacha, w której analizował ustrój Gdańska w kontekście historycznym jak i na tle ówczesnych dużych miast europejskich. Jako administrator Mierzei Wiślanej zredagował memoriał Kurtze Anweisung, wie der Nehringsche Wald verbessert und in gutem Stande erhalten werden könne. Dotyczył on stanu lasów w tej części gdańskich posiadłości i sposobów poprawy w kontekście wykorzystywania drewna w wytwórczości rzemieślniczej i przemyśle okrętowym. Pisał także w latach 90. XVII wieku opinie i ekspertyzy prawne na zlecenie władz miejskich. Był także (już jako rajca) autorem przedłożonego Radzie Miejskiej w listopadzie 1701 krótkiego memoriału zawierającego postulaty w sprawie uniknięcia przez miasta pruskie kontrybucji nakładanych przez operujące na terenie Prus Królewskich – w ramach toczącej się wówczas wojny północnej – wojska szwedzkie.

Był właścicielem kamienicy przy Langgasse 77 (ul. Długa), dworku w Sopocie (Dwór I) nabytego jeszcze przez jego ojca w 1654. Był również właścicielem wsi Jankowo na Żuławach, znajdującej się od 1666 w rękach rodziny. Posiadał bogatą kolekcję numizmatów.

Ożenił się 12 V 1686 z wywodzącą się z kręgów kupiectwa Anną Cathariną (1666 – pochowana 21 XI 1743, jak i pozostali członkowie rodziny w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP)), córką Henirnicha Koopmanna. Ojciec zmarłych w niemowlęctwie lub dzieciństwie Dorothy Renaty (chrzest 25 VIII 1687 – pogrzeb 17 IX 1693), Honoraty Benigny (chrzest 30 X 1691 – pogrzeb 20 XI 1692), Carla Wilhelma (chrzest 21 XI 1695 – pogrzeb 12 XII 1695), Daniela (około 1697 – około 1707), Eleonory Renaty (chrzest 30 IX 1701 – pogrzeb 30 VI 1702), Pełnoletności dożyli Friedrich Gottlieb, Johann Benjamin (28 VI 1689 Gdańsk – 3 IX 1749 Gdańsk), w czerwcu 1703 zapisany do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, kończący nauki w 1708 pod kierunkiem Gabriela Groddecka rozprawą o kwestiach wyboru słusznej broni, od 12 VIII 1717 posiadający obywatelstwo Gdańska, ławnik (od 1723) i rajca (od 1730); Johann Gottlieb (ur. około 1699), od 1728 żonaty i Christin Reinhold, w 1723 studiujący w Halle.

Pochowany w kościele NMP, w odziedziczonej po przodkach, bogato dekorowanej obrazami emblematycznymi kaplicy św. Barbary. Jego wyjątkowo pompatyczny i pełen przepychu pogrzeb (w którym podobno uczestniczyło około 500 osób, głównie kupców), obserwował przebywający wówczas w Gdańsku car rosyjski Piotr I Wielki. DK









Bibliografia:
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Georg Ehler, Bd. 2, Leipzig 1911/1912, s. 94.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VII, s. 433.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 223, 277.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 151.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 74–76.