MORCINEK ROCH, dyrektor Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 17:32, 10 kwi 2024

Roch Morcinek (stoi w mundurze), siedzi Maria Sławoszewska i Marcin Dragan, 1947

Gdańscy archiwiści w 1952, od lewej: Czesław Stodolny, Józef Rumiński, Kazimiera Jeż (Jeżowa), Roch Morcinek, Marcin Dragan, Teresa Węsierska, Wanda Klesińska, Stanisław Gierszewski, Maria Truka, Elżbieta Morcinek, Czesław Biernat

ROCH JAN MORCINEK (14 VIII 1903 Małachów-Wierzbiczany, pow. gnieźnieński – 23 VI 1968 Gdańsk), podpułkownik Wojska Polskiego, dyrektor Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Gdańsku. Syn Franciszka i Jadwigi z domu Sylla. W 1926 zdał maturę w Państwowym Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle. W latach 1926–1927 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Śremie, od stycznia 1930 podporucznik.

Od 1928 do 1932 studiował historię na Uniwersytecie Poznańskim, magister filozofii w zakresie historii. W latach 1932–1934 w Poznaniu był nauczycielem historii w Gimnazjum Państwowym im. Karola Marcinkowskiego i w Prywatnym Gimnazjum dr Czajkowskiego. W 1934 ukończył kurs historii wojskowości w Wojskowym Biurze Historycznym w Warszawie i od marca 1935 do sierpnia 1939 pracował w Archiwum Wojskowym na stanowisku archiwisty. Od 1937 doktor (promotor: prof. Adam Skałkowski, przewód na Uniwersytecie Poznańskim). Od 1939 porucznik piechoty. Po wybuchu II wojny światowej uczestniczył w ewakuacji zbiorów z Warszawskiego Archiwum Państwowego do ambasady polskiej w Bukareszcie (Rumunia). Internowany przez władze rumuńskie, uciekł z obozu w Bals, w grudniu 1939 wstąpił we Francji do I Pułku Grenadierów Warszawy w Armii Polskiej (służył w 4. Kompanii CKM 1. Batalionu Grenadierów). Podczas walk o Lotaryngię dostał się do niewoli, od czerwca 1940 do stycznia 1945 przebywał w Oflagu II C w Woldenbergu (Dobiegniew). W obozie prowadził wykłady z historii wojskowości.

Po powrocie do Polski od kwietnia 1945 do stycznia 1950 w służył w Wojsku Polskim. W październiku 1945, w stopniu kapitana, mianowany został zastępcą kierownika placówki archiwalnej, później Centralnego Archiwum Wojskowego (CAW) w Gdańsku-Oliwie, od 1946 major, od stycznia 1948 do stycznia 1950 był kierownikiem tejże placówki. Po przeniesieniu CAW do Wesołej pod Warszawą przeszedł do rezerwy w stopniu podpułkownika.

Od 1 IV 1950 do czerwca 1968 pracował jako kustosz w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Gdańsku. Porządkował akta miasta Elbląga i organizował powiatowe archiwa. Był zastępcą dyrektora i kierownikiem Oddziału I (akta władz państwowych przed 1945), od 1 X 1961 do śmierci dyrektorem tegoż archiwum. 1 VII 1964 mianowany został adiunktem, od grudnia tego roku samodzielnym pracownikiem naukowo-badawczym. Od 21 II 1965 do śmierci zasiadał w Radzie Archiwalnej w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie. Autor artykułów w „Encyklopedii Wojskowej”, biogramów w „Polskim Słowniku Biograficznym”, monografii Gdynia (w serii: „Monografie Miast Morskich Związku Gospodarczego Miast Morskich”, Szczecin 1946), artykułów Uczestnicy powstania listopadowego 1831 r. w Elblągu i na Powiślu („Rocznik Elbląski”, t. 2, 1963), Pamiętnik Karola Glogera z pobytu na Żuławach w 1831 r. („Rocznik Elbląski”, t. 3, 1966). Wspólnie z Marcinem Draganem i Marią Sławoszewską przygotował Archiwalny Biuletyn Informacyjny WAP w Gdańsku, Warszawa 1954, wspólnie z Włodzimierzem Dzwonkowskim i Emilem Kipą opublikował Akty powstania Kościuszki (t. 3, Wrocław−Kraków, 1955),

Należał do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, był wiceprzewodniczącym Wydziału I, a także do Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1945), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945, Złotym Krzyżem Zasługi (1946, 1955), Medalem X-lecia Polski Ludowej (1955).

Żonaty był z Elżbietą (13 X 1913 Lwów – 12 VI 1984 Gdańsk), archiwistką, córką profesora Adama Skałkowskiego i malarki Antoniny z domu Przesmyckiej. Ojciec Krystyny Chojnowskiej (ur. 1937 Warszawa), lekarki radiolożki. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Gdańsku-Oliwie. WP