WEŁNIAK JÓZEF, pedagog

Wersja z 09:43, 3 sty 2023

Józef Wełniak

Józef Wełniak i uczennice Gimnazjum Polskiego na wycieczce do Orłowa, 1934–1935

Józef Wełniak (w środku) jako opiekun koła modelarskiego Gimnazjum Polskiego, 1933–1939

Zawody modeli, ze stoperem Józef Wełniak, 1933–1939

Uniwersyteckie Studium Przygotowawcze, uroczystość zakończenia roku szkolnego 1949–1950, od prawej Stanisław Sołdek, Urszula Wełniakowa, Józef Wełniak

Bal karnawałowy w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, w lutym 1959, od lewej Józef Wełniak, historyk Franciszek Trnka, fizyk Janusz Sułocki

JÓZEF WEŁNIAK (12 III 1907 Pałuczyna, powiat Mogilno – 15 IV 1969 Gdańsk), nauczyciel Gimnazjum Polskiego, dyrektor Conradinum, pracownik gdańskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP). Syn Władysława i Salomei z domu Malińskiej. W 1926 absolwent Państwowego Gimnazjum Gnieźnieńskiego (Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego), w 1930 ukończył Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Poznańskiego jako magister filozofii w zakresie matematyki. W roku szkolnym 1930–1931 nauczyciel w Gimnazjum Państwowym w Nakle, 1931–1932 w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie. W 1932 został bezrobotny w wyniku reformy oświaty.

Z rekomendacji Uniwersytetu Poznańskiego w 1933 podjął pracę w Gdańsku – nauczał fizyki, matematyki i przysposobienia wojskowego w Gimnazjum Polskim. Był sekretarzem Rady Pedagogicznej, a także opiekunem koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz koła modelarskiego.

W ramach działalności społecznej w Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku prowadził na kursach repolonizacyjnych naukę języka polskiego. Od maja 1939 należał do Tajnej Organizacji Wojskowej w WMG i do Walki Zbrojnej z Niemcami na terenie WMG, a w czerwcu zlecono mu zorganizowanie w Gimnazjum grupy młodzieży w ramach tej organizacji. Zobowiązany do zgłoszenia się w Gdańsku w dniu rozpoczęcia wojny pozostał w mieście, wobec trudności w nawiązaniu kontaktu z ośrodkiem dyspozycyjnym akcji zbrojnej zabezpieczył broń i amunicję, a młodzież doprowadził do granicy polsko-gdańskiej, sam zostając na terenie Gdańska. Po 1 września ukrywał się we Wrzeszczu, u koleżanki z gimnazjum, nauczycielki Heleny Rakowskiej. 7 X 1939 wyjechał (przez Gdynię) do rodzinnego domu w Gnieźnie. Przebywał tam do 1942, pracował jako powiatowy doradca hodowlany. Zagrożony aresztowaniem wyjechał do Częstochowy, gdzie pod zmienionym nazwiskiem (Józef Kwaśnicki) pracował w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej (1942–1945).

Do Gdańska przybył ponownie 8 IV 1945 jako członek Grupy Operacyjnej Ministerstwa Oświaty. Był współorganizatorem I Gimnazjum i Liceum ( I Liceum Ogólnokształcące) oraz II Gimnazjum i Liceum ( II Liceum Ogólnokształcące) i w obu tych szkołach był członkiem pierwszego grona nauczycielskiego. W latach 1945–1947 uczył matematyki w I Gimnazjum i Liceum. W latach 1947–1951 był pracownikiem Państwowego Liceum Budownictwa Okrętowego Conradinum, kolejno jako inspektor nauk, wicedyrektor do spraw pedagogicznych, nauczyciel, a od 1949 dyrektor. Od grudnia 1946 pełnił funkcję konsultanta metodycznego matematyki w Kuratorium Okręgu Szkolnego Gdańskiego. We wrześniu 1951 odszedł ze stanowiska na własną prośbę, nie mogąc się pogodzić z coraz większą ingerencją czynników politycznych w życie szkoły. Od stycznia do września 1951 był też wykładowcą matematyki Uniwersyteckiego Studium Przygotowawczego (USP). W latach 1952–1969 pracował w gdańskiej WSP, jako wykładowca na stanowisku zastępcy profesora, a później starszego wykładowcy. Był kierownikiem Zakładu Matematyki i Katedry Geometrii na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii oraz kierownikiem Studium dla Pracujących. Brał między innymi udział w komisjach uczelnianych, był członkiem Senatu, Rady Wydziału, Komisji Rzeczoznawców Programów Studiów dla Pracujących. Nakładem wydawnictwa WSP ukazał się jego skrypt Geometria analityczna (1960).

Członek Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku (1933–1939), Związku Nauczycielstwa Polskiego (1933–1969), Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (1933–1939, 1945–1952), Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), odznaką „Za Zasługi dla Gdańska” (1960), „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1965), Złotą Odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego, pośmiertnie zaś Medalem 200-lecia „Conradinum” (1994).

Był żonaty z Urszulą z domu Raczyńską (3 II 1920 Folwarki, obecnie Radomsko – 23 VII 2002 Gdańsk), ojciec Ewy (ur. 1946) i Katarzyny (ur. 1949), absolwentki I LO i Studium Nauczycielskiego w Gdańsku, od 1968 do emerytury w 2003 nauczycielka prac ręcznych w Szkole Podstawowej nr 50 w Gdańsku, tamże również drużynowa i szczepowa ZHP oraz przewodnicząca Szkolnego Koła PTTK.

Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. WP EWJ

Bibliografia:
Źródła:
Materiały rodzinne Ewy Wełniak-Jamróż.
Literatura:
Gdańska Jedynka. 50 lat I Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, Gdańsk 1995, s. 26, 33, 73.
Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku (1922–1939). Księga pamiątkowa w 50-lecie założenia Gimnazjum, red. Bernard Janik, Gdańsk 1976, s. 201.
Guściora Henryk, Józef Wełniak (1907–1969). Wspomnienie, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (Matematyka, Fizyka, Chemia) 10, 5, 1970, s. 5-7.
Henke Aleksander, Conradinum, Stowarzyszenie Oświatowe „Conradinum”, Gdańsk 1994, s. 51.
Rocznik Państwowego Liceum Budownictwa Okrętowego w Gdańsku, Gdańsk 1948, s. 41.
Wielka Księga Chrobrzaków, Biogramy Absolwentów I LO w Gnieźnie, Gniezno 2013, s. 183.
Żurawiński Jarosław, Jarosz Hanna, Na gruzach powstała. Publikacja jubileuszowa z okazji 50-lecia powstania Szkoły Podstawowej nr 50 im. Emilii Plater, Gdańsk 2009, s.111-114.