AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU

Wersja z 16:05, 4 gru 2022

Pierwsi wykładowcy Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie w 1947 na wycieczce w Gdyni. Od lewej: Juliusz Studnicki, Krystyna Łada-Studnicka, głęboko w tle: słabo widoczny Adam Smolana, Marian Wnuk, Eugenia Różańska, Artur Nacht-Samborski, Jacek Żuławski, Hanna Żuławska, Aleksander Kobzdej

Rada Wydziału Malarstwa gdańskiej PWSSP, od lewej: Kazimierz Śramkiewicz, Adam Smolana, Stanisław Borysowski, Władysława Jackiewicza, Maksymilian Kasprowicz, lata 70. XX wieku

Wykładowcy 1980, od lewej: Kazimierz Śramkiewicz, Władysław Jackiewicz, Jerzy Zabłocki, Włodzimierz Łajming, Bohdan Borowski, Roman Usarewicz

Zabudowa obecnej ul. Tkackiej przed 1945 rokiem

Zabudowy ul. Tkackiej po zniszczeniach w 1945 (widok w stronę ul. Piwnej)

Siedziba Akademii Sztuk Pięknych: Wielka Zbrojownia i skrzydło dobudowane w 1968 wzdłuż ulicy Tkackiej

Siedziba Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych i Dom Studenta przy ul. Chlebnickiej

Zajęcia w Katedrze Wzornictwa Przemysłowego ASP

Pracownia malarska ASP

AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU (ASP), wielokierunkowa uczelnia artystyczna, powstała z przekształcenia Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (PWSSP), pod obecną nazwą od 4 VII 1996.

Okres sopocki 1945–1950. Poprzedzony był rozpoznaniem przeprowadzonym na Wybrzeżu przez delegata Związku Polskich Artystów Plastyków Janusza Strzałeckiego i przyjazdem do Sopotu między innymi malarzy Krystyny Łady-Studnickiej, Juliusza Studnickiego, Józefy Wnukowej, Jacka Żuławskiego, Hanny Żuławskiej oraz rzeźbiarza Mariana Wnuka. 15 X 1945 zainaugurowano rok akademicki Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie, przy ul. Obrońców Westerplatte, przekształconego 1 XII 1945 w PWSSP.

Uczelnia rozbudowywała się wokół zasadniczej struktury trzech wydziałów: Malarstwa, Architektury Wnętrz (połączonych w latach 1947–1949 w jeden wydział) oraz Rzeźby. Pracownie dominującego w uczelni malarstwa obsadzali założyciele i zapraszani profesorowie ( Artur Nacht-Samborski, Jan Wodyński); po odejściu Mariana Wnuka na stanowisko rektora ASP w Warszawie, rzeźby nauczali Stanisław Horno-Popławski i Adam Smolana; projektowanie architektoniczne prowadzili Stefan Listowski i Adam Haupt. W programie studiów istotne były przedmioty wstępne: tzw. rysunek wieczorny, kompozycja brył i płaszczyzn, oraz specjalizacyjne: ceramika, tkanina i techniki monumentalne. Dynamika nowego środowiska przejawia się między innymi udziałem w ogólnopolskich salonach plastyki, a następnie w pierwszych socrealistycznych wystawach, organizowaniu corocznych Festiwali Sztuk Plastycznych w Sopocie, podejmowaniu realizacji sztuki monumentalnej także poza Trójmiastem.

Okres sopocki 1951–1954. Objęcie funkcji rektora przez Stanisława Teisseyre’a zbiegło się z socrealistyczną reformą edukacji - między innymi zlikwidowano Wydział Rzeźby; dokonano podziału nauczania według lat studiów; przedmiot kompozycja płaska i przestrzenna został zastąpiony przez przedmiot kształtowanie form użytkowych. Uczelnię tworzyły dwa wydziały: Malarstwa (1949/1950) i Projektowania Dekoracyjnego oraz Architektury Wnętrz (od 1951 – Architektury i Studium Rzeźby), na którym powstała nowa specjalizacja – sprzętarstwo ( Włodzimierz Padlewski). W ramach uczelni powstały Warsztaty Artystyczno-Naukowe (ceramiki i tkaniny). Był to okres sukcesów tzw. szkoły sopockiej, a także pracy artystów przy renowacji Drogi Królewskiej w Gdańsku, uwieńczony w maju 1954 przeniesieniem uczelni do Wielkiej Zbrojowni przy Targu Węglowym (w Sopocie pozostały pracownie rzeźby).

Okres stabilizacji 1954–1971. Odejście od socrealistycznego systemu nauczania przejawiało się reaktywowaniem systemu pracowni indywidualnych, od roku 1955 – przywróceniem nauczania kompozycji płaskiej i przestrzennej (Stanisław Wójcik i Ryszard Semka), wśród pedagogów pojawiają się między innymi malarze Stanisław Borysowski i Jan Cybis, następnie Piotr Potworowski (1958–1962) oraz architekt Jerzy Hryniewiecki (1954–1956).

Przywrócenie Wydziału Rzeźby w roku 1956 na długo ustaliło model uczelni trzywydziałowej; zmiany poszerzające specjalizacje następowały tylko w obrębie wydziałów, nie podważając zasadniczej struktury. W roku 1957 na Wydziale Malarstwa powstała pracownia grafiki (kierownik Zygmunt Karolak); w 1965 wydział składał się z czterech katedr: Malarstwa; Rysunku; Malarstwa Architektonicznego; Grafiki. W 1968 połączono Katedrę Malarstwa i Katedrę Rysunku, powstała zaś odrębna Katedra Tkaniny Dekoracyjnej. W tym czasie Wydział Rzeźby tworzyły trzy katedry: Rzeźby; Ceramiki Artystycznej; Projektowania Rzeźbiarsko-Architektonicznego. W latach 1958–1959 Wydział Architektury Wnętrz otworzył kolejno dwie pracownie projektowania: wnętrz okrętowych i form przemysłowych oraz mebli przemysłowych. W 1965 wydział ten tworzyły trzy katedry: Projektowania Architektonicznego; Architektury Wnętrz; Architektury Okrętów i Form Przemysłowych, w 1968 powstała czwarta: Katedra Mebla Przemysłowego.

W 1968 siedziba uczelni powiększyła się o skrzydło dobudowane do Zbrojowni wzdłuż ul. Tkackiej, według projektu profesora uczelni Ryszarda Semki. Okres wychodzenia z socrealizmu ku nowoczesności przejawiał się w działalności uczelni poprzez wystawę w Arsenale i sopockie festiwale z konfrontacjami młodej sztuki, działalności teatrów studenckich, ważnego udziału Piotra Potworowskiego w profesorskim gronie, nowoczesnych obiektów w gdańskiej architekturze. Na lata 60. XX wieku przypadały spektakle teatru Galeria Jerzego Krechowicza, ważne festiwalowe wystawy: Młoda generacja 1960–1966, Trzy pokolenia, pierwsze ogólnopolskie Porównania.

Okres transformacji 1971–1981. Ten etap w historii uczelni rozpoczęła reorganizacja, w której wyniku uczelnię tworzyły dwa wydziały: Malarstwa i Rzeźby (katedry: Kształcenia Podstawowego; Malarstwa i Rysunku; Rzeźby i Rysunku; Projektowania Malarstwa i Rzeźby) oraz Projektowania Plastycznego (katedry: Projektowania Wstępnego; Projektowania Wnętrz; Projektowania Form Przemysłowych). W roku 1978, w efekcie kolejnej restrukturyzacji, powstał Wydział Malarstwa, Grafiki i Rzeźby z katedrami: Kształcenia Ogólnoplastycznego; Malarstwa i Rysunku (odrębne pracownie dla studentów malarstwa i architektury); Specjalizacji Dodatkowych (tkanina, ceramika, grafika warsztatowa i artystyczna, warsztat litografii i linorytu, warsztat technik metalowych); Projektowania Grafiki. Drugi wydział przekształcił się w Wydział Architektury Wnętrz i Wzornictwa Przemysłowego, w 1979 rozbudowany i składający się z katedr: Projektowania Wstępnego; Projektowania Wnętrz; Podstaw i Metodyki Projektowania Wzornictwa Przemysłowego; Wzornictwa Przemysłowego. Nastąpiło ożywienie twórczości graficznej (cykliczne konkursy grafiki i plakatu), odbywały się międzynarodowe plenery i wystawy ceramiczne (np. Kadyny, Oliwa), plastycy nawiązali współpracę z zakładami przemysłowymi i budowniczymi Portu Północnego. Kolejne Porównania i Biennale Sztuki Gdańskiej, kontakty uczelni chociażby z krajami nadbałtyckimi (między innymi plenery Fart), udział i nagrody młodych twórców w pokazach krajowych i zagranicznych (między innymi Teresa Miszkin, Czesław Tumielewicz, Maciej Świeszewski, Jerzy Ostrogórski) dawały poczucie otwarcia i dynamiki środowiska uczelni. Powstały Galeria Out Witosława Czerwonki i Adama Harasa oraz Galeria Fotografii GN.

Okres specjalizacji 1981–1996. Cezurę początkową wyznaczał powrót do trzywydziałowej struktury. Wydział Malarstwa i Grafiki obejmował początkowo cztery katedry: Malarstwa i Rysunku; Specjalności Dodatkowych (tkanina, grafika warsztatowa i artystyczna); Projektowania Plastycznego; Projektowania Graficznego. W 1983 połączono projektowanie plastyczne i specjalizację w Katedrę Podstaw Projektowania i Specjalności Dodatkowych. W 1988 wyodrębniono Katedrę Grafiki Warsztatowej, w 1991 przekształcono pion podstaw projektowania plastycznego i specjalizacji, powstała Katedra Specjalizacji Artystycznych (pracownie: tkaniny artystycznej, malarstwa ściennego i witraży, intermedialna) oraz kolejna – Katedra Kształcenia Podstawowego. Po wyodrębnieniu w 1994 w ramach wydziału osobnych kierunków nauczania została ona włączona do struktury kierunku malarstwo (katedry: Kształcenia Podstawowego; Malarstwa i Rysunku; Specjalizacji Artystycznej); kierunek grafika obejmował dwie katedry: Grafiki Warsztatowej i Projektowania Graficznego. Reaktywowany Wydział Rzeźby składał się z dwóch katedr: Rzeźby i Rysunku oraz Specjalizacji (pracownie: projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego, ceramiki, małych form rzeźbiarskich). Wydział Architektury i Wzornictwa pozostał początkowo w poprzedniej strukturze, jednak ze znacznie powiększoną liczbą (do czterech) pracowni malarstwa i rysunku (w Katedrze Projektowania Wstępnego) oraz architektury wnętrz (cztery pracownie w Katedrze Architektury Wnętrz). W 1983 jedną z nich zastąpiła nowo utworzona pracownia kształtowania przestrzeni, powstała też piąta katedra: Malarstwa, Rysunku i Rzeźby. Po połączeniu Katedr Podstaw i Metodyki Projektowania, Architektury Wnętrz oraz Wzornictwa Przemysłowego we wspólną jednostkę (z odrębnymi zakładami) wydział tworzyły ponownie cztery katedry. W 1987 Katedra Wzornictwa Przemysłowego uruchomiła nową pracownię: projektowania architektury okrętów.

W początku lat 80. XX wieku środowisko włączyło się w ruch demokratyzacji. Bieżące wydarzenia, takie jak stan wojenny, rozwiązanie Związku Polskich Artystów Plastyków (1983) i powołanie Związku Polskich Artystów Malarzy i Grafików (ZPAMiG, 1984), spolaryzowały twórczość na sferę oficjalną i nurt kultury niezależnej. W drugiej połowie lat 80. XX wieku wielu artystów uczelni uczestniczyło w ruchu młodej sztuki, tzw. ekspresji lat 80. ( Grzegorz Klaman, Janusz Akermann, Sławomir Witkowski, Marek Model i inni), na Spichlerzach, wokół plenerowej pracowni rzeźby PWSSP (G. Klaman), a następnie Galerii Wyspa, działa jedna z alternatywnych grup twórczych, z których wyłoniła się tzw. nowa szkoła gdańska. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku powstała też Galeria Promocyjna w Pałacu Opatów w Oliwie, miejsce oficjalnych debiutów wielu młodych twórców.

Okres wczesny Akademii 1996–2007. 4 VII 1996 PWSSP w Gdańsku otrzymała nazwę Akademii Sztuk Pięknych. W strukturze uczelni Wydział Malarstwa i Grafiki został początkowo podzielony tak jak poprzednio na pięć katedr; w obrębie kierunku malarstwo były to katedry: Kształcenia Podstawowego; Malarstwa i Rysunku; Specjalizacji Artystycznych, w obrębie grafiki – katedry: Grafiki Warsztatowej oraz Projektowania Graficznego.

Od 2004 poprzez wyodrębnienie dla malarstwa i rysunku samodzielnych jednostek wydział podzielono na sześć katedr. Wydział Rzeźby funkcjonował początkowo w poprzednim układzie, w 2002 nastąpił podział na odrębne katedry: Rzeźby oraz Rysunku, Specjalizacji (pracownie: ceramiki artystycznej, medalierstwa i małych form rzeźbiarskich, intermediów, projektowania i organizacji przestrzeni, rekonstrukcji rzeźby). Wydział Architektury i Wzornictwa tworzyły, jak poprzednio, cztery katedry: Podstaw i Metodyki Projektowania; Architektury Wnętrz; Wzornictwa Przemysłowego; Rysunku, Malarstwa i Rzeźby; w 1999 z pracowni mebla (w Katedrze Architektury Wnętrz) powołano piątą – Katedrę Mebla. W 1996 uczelnia otrzymała Małą Zbrojownię na pl. Wałowym, dokąd przeniesiono Wydział Rzeźby, w 1998 powstała galeria rysunku ASP „Nowa Oficyna”.

Okres drugi Akademii, od 2007. Uchwałą Senatu ASP z 21 II 2007 powstał odrębny Wydział Grafiki, złożony z katedr: Grafiki Warsztatowej (linoryt, litografia, wklęsłodruk, serigrafia, techniki cyfrowe); Grafiki Projektowej (design, ilustracja, liternictwo i typografia, edytorstwo); Mediów (fotografia, grafika multimedialna). Wydział Architektury i Wzornictwa składa się obecnie z katedr: Architektury Wnętrz (projektowanie wnętrz miejskich, mebli, scenografii, wystawiennictwa); Wzornictwa Przemysłowego (projektowanie produktów autorskich, użytkowych i biżuterii, mebli seryjnych, architektury okrętów); Wystawiennictwa; Metodyki Projektowania oraz Zakładu Technik Projektowych. Prowadzi nauczanie w kierunkach: Architektura Wnętrz i Wzornictwo. Wydział Rzeźby tworzą obecnie katedry: Rzeźby; Rysunku; Specjalizacji (ceramika artystyczna, medalierstwo i małe formy rzeźbiarskie, projektowanie i organizacja przestrzeni); Intermediów. Wydział Malarstwa obejmuje katedry: Kształcenia Podstawowego; Malarstwa; Rysunku; Specjalizacji Artystycznych (sztuka włókna, malarstwo ścienne i witraż). Uczelnia posiada także międzywydziałowy Instytut Nauk o Sztuce. EKA