INSTYTUT KASZUBSKI

Aktualna wersja na dzień 06:56, 22 lis 2022

INSTYTUT KASZUBSKI (IK), z siedzibą w Gdańsku, utworzony 20 XI 1996, zarejestrowany 22 I 1997. Organizuje badania kaszuboznawcze, popularyzuje ich efekty, stawia sobie za cel wzbogacanie i rozwijanie regionalnego ruchu kaszubsko-pomorskiego, integrowanie kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz podejmowanie działań na rzecz jego rozwoju.

Idea powołania podmiotu koncentrującego się na badaniach kaszuboznawczych pojawiała się kilkakrotnie po II wojnie światowej, początkowo w kręgu twórców „Zrzesze Kaszëbskji”, później w gronie redaktorów „Kaszëb”. W 1995 powołanie IK uznano za jedną z najpilniejszych spraw w uchwale XIII Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 24 I 1996 zorganizowano spotkanie dyskusyjne nad koncepcją IK.

IK skupia osoby reprezentujące różne dyscypliny i obszary nauki. W 2016 najliczniejszą grupę stanowili historycy różnych specjalności (56 osób), oprócz nich w IK zasiadają: etnolodzy (5), archeolodzy (3), kulturoznawcy (2) i bibliotekoznawcy (3), językoznawcy (17), literaturoznawcy (14), w tym 4 germanistów i 3 slawistów, socjolodzy (5), politolodzy (4), pedagodzy (3), ekonomiści. Wśród członków Instytutu są również przedstawiciele dyscyplin artystycznych (muzykologia – 4, sztuki plastyczne – 1, fotografia – 1), nauk ścisłych (2), przyrodniczych (4), medycznych (1), technicznych (7), teologii (3) i kilku innych. Jest to grono reprezentujące – poza Trójmiastem – wiele ośrodków akademickich w Polsce (Słupsk, Toruń, Warszawa, Kraków, Poznań, Szczecin, Olsztyn, Bydgoszcz itd.), IK tworzą również osoby pracujące naukowo w różnych krajach: Czechy, Dania, Estonia, Kanada, Niemcy, czy nawet Japonia.

Działalność badawcza IK obejmuje projekty zarówno indywidualne, jak i zbiorowe, dotyczące różnych dyscyplin (historii, historii i geografii, literatury, językoznawstwa, antropologii socjologii itd.). Między innymi zrealizowano kilkuletni projekt Śladami żydowskimi po Kaszubach / Jüdische Spuren in der Kaschubei, wraz z Akademią Baltica z Lubeki (osobami koordynującymi i nadzorującymi projekt od strony naukowej byli dr Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk oraz dr Christian Pletzing). Dzięki grantowi Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH) wydano trzy tomy Historii Kaszubów w dziejach Pomorza, obejmujące okres 1815–2015 (t. III i IV autor Józef Borzyszkowski, t. V autor Cezary Obracht-Prondzyński). Jest to kontynuacja tomu I autorstwa Gerarda Labudy, wyd. w 2006 r. Drugi grant NPRH pozwolił na wydanie w 2020 Gniazda gryfa. Słownika kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury.

Od 1997 do 2018 IK wydał, samodzielnie bądź we współpracy z innymi podmiotami, ponad 290 publikacji: monografii naukowych, biografii, prac pokonferencyjnych, edycji źródłowych, bibliografii i innych. Wyróżnić można ukazującą się od 2007 serię „Biblioteka Pisarzy Kaszubskich”, której pomysłodawcą był prof. Zbigniew Zielonka, a formułę wydawania wypracował zespół, któremu przez wiele lat przewodził prof. Jerzy Treder. Jej celem jest udostępnianie klasycznych tekstów w języku kaszubskim w opracowaniu naukowym. Od 1999 wydawany jest rocznik naukowy „Acta Cassubiana”. Prowadzona jest seria „Pro memoria”, poświęcona osobom, które zapisały się w historii i kulturze Kaszub i Pomorza. Ponadto monografie miejscowości, prace zbiorowe, tłumaczenia tekstów o Kaszubach i ich kulturze, albumy, książki literackie (w tym tłumaczenia literatury kaszubskiej na inne języki), wspomnieniowe (między innymi w ramach serii „Stegnami pomorskiego pogranicza”).

IK organizuje konferencje, sympozja i seminaria naukowe, od lokalnych do międzynarodowych, niektóre miały kilka bądź nawet kilkanaście edycji, między innymi: Z dziejów kultury Pomorza XIX i XX wieku, Buczkowskie Konferencje Naukowe w Buczku Wielkim (organizatorka: prof. Jowita Kęcińska), Konferencje kaszuboznawcze, przygotowywane wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy: prof. Daniel Kalinowski) oraz Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie, czy też Wielkie Pomorze, realizowane również wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy prof. Daniel Kalinowski, niekiedy we współpracy z prof. Adelą Kuik-Kalinowską). Ważnym i prestiżowym zadaniem w sferze nauki jest przyznawanie od 2012 co trzy lata Nagrody im. Gerarda Labudy.

IK realizuje także, samodzielnie lub we współpracy, między innymi projekty animacyjne i naukowe dotyczące kultury (Pomorskie poszerzenie pola kultury, Tradycja dla rozwoju, Bytowskie Forum Animatorów Kultury, Pomorska Debata o Kulturze i in.), organizuje różnego rodzaju działania upamiętniające, promocje książek, przygotowuje wystawy, rozwija współpracę międzynarodową, uczestniczy w debatach publicznych.

Liczba członków IK wzrosła z początkowej 25 osób, które były założycielami, do ponad 150 osób w 2019. Do grona członków honorowych należeli i należą: prof. Friedhelm Hinze (Berlin); prof. Elżbieta Zawacka (Toruń); prof. Gerard Labuda (Poznań); prof. Hanna Popowska-Taborska (Warszawa); dr hab. Andrzej Zbierski; abp Tadeusz Gocłowski prof. Kazimierz Kozłowski (Szczecin); prof. Eugeniusz Stanisław Kruszewski (Kopenhaga); prof. Janusz Jasiński (Olsztyn); ks. dr Mieczysław Józefczyk (Elbląg), ks. abp prof. Henryk Muszyński (Gniezno), prof. Stanisław Salmonowicz (Toruń); prof. Anna Wolff-Powęska (Poznań) oraz prof. Hubert Orłowski (Poznań). COB