KLATT JOHANN ERDMANN, rektor szkoły św. Jana
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[File: Johann_Erdmann_Klatt.jpg |thumb| Strona tytułowa rozprawy Johanna Erdmana Klatta, którą kończył studia w Rostocku, 1757]] | [[File: Johann_Erdmann_Klatt.jpg |thumb| Strona tytułowa rozprawy Johanna Erdmana Klatta, którą kończył studia w Rostocku, 1757]] | ||
'''JOHANN ERDMANN KLATT''' (Kladt) (8 XII 1730 – 12 XII / 19 I 1798 Gdańsk), rektor [[SZKOŁA ŚW. JANA| szkoły św. Jana]], pastor w Przebrnie. Syn Erdmanna (ur. Lesischke bei Putzig (Leśniewo koło Pucka)), od 18 X 1721 posiadającego kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako Festbäcker (piekarz chleba twardego/warzonego). <br/><br/> | '''JOHANN ERDMANN KLATT''' (Kladt) (8 XII 1730 – 12 XII / 19 I 1798 Gdańsk), rektor [[SZKOŁA ŚW. JANA| szkoły św. Jana]], pastor w Przebrnie. Syn Erdmanna (ur. Lesischke bei Putzig (Leśniewo koło Pucka)), od 18 X 1721 posiadającego kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako Festbäcker (piekarz chleba twardego/warzonego). <br/><br/> | ||
| − | 2 VIII 1748 zapisany został do początkowej (piątej) klasy gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], m.in. 15 V 1753 jako oponent (wraz z m.in. [[GUZOWIUS JOHANN GOTTFRIED, lektor języka polskiego | Johannem Gottfriedem Guzowiusem]], Johannem Danielem Steffenem, ojcem [[STEFFEN JOHANN GOTTFRIED, kaznodzieja kościoła Bożego Ciała, radny | Johanna Gottfrieda]], Christianem Bernhardem Bücherem juniorem (synem pastora [[BÜCHER CHRISTIAN BERNHARD, pastor | Christiana Bernharda seniora]]) brał udział w dyspucie ''Fabvlarem historiam de Baccho ex Mosaica confictam havd esse, contra Hvetivm aliosqve dispvtant'', prowadzonej przez Jacoba Ernsta Roehra z Gdańska pod kierunkiem [[WERNSDORFF GOTTLIEB, profesor Gimnazjum Akademickiego | Gottlieba Wernsdorffa]]. Od 1 IX 1755 | + | 2 VIII 1748 zapisany został do początkowej (piątej) klasy gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], m.in. 15 V 1753 jako oponent (wraz z m.in. [[GUZOWIUS JOHANN GOTTFRIED, lektor języka polskiego | Johannem Gottfriedem Guzowiusem]], Johannem Danielem Steffenem, ojcem [[STEFFEN JOHANN GOTTFRIED, kaznodzieja kościoła Bożego Ciała, radny | Johanna Gottfrieda]], Christianem Bernhardem Bücherem juniorem (synem pastora [[BÜCHER CHRISTIAN BERNHARD, pastor | Christiana Bernharda seniora]]) brał udział w dyspucie ''Fabvlarem historiam de Baccho ex Mosaica confictam havd esse, contra Hvetivm aliosqve dispvtant'', prowadzonej przez Jacoba Ernsta Roehra z Gdańska pod kierunkiem [[WERNSDORFF GOTTLIEB, profesor Gimnazjum Akademickiego | Gottlieba Wernsdorffa]]. Od 1 IX 1755 student teologii na uniwersytecie w Rostocku, od 1757 tamże magister w oparciu o dysertację o argumentach filozoficznych, na podstawie których można wykazać nieśmiertelność duszy. Od 1760 kandydat gdańskiego [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]] na kaznodzieję. W nagłym trybie powołany 4 VII 1761 na stanowisko konrektora szkoły św. Jana (jego poprzednik, Karl Gottlieb Kienitz, tuż przed egzaminami końcowymi roku szkolnego 1760/1761 bez powiadomienia rektora wyjechał do rodzinnego Hamburga i już do Gdańska nie wrócił). Oceniany bardzo pozytywnie na tym stanowisku, w 1774 został rektorem i był nim do 1790. <br/><br/> |
W czasach swojego rektorowania miał za konrektorów: w latach 1774–1785 pochodzącego z Pomorza Martina Friedricha Rahna, który odszedł na urząd pastora [[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. OLAFA | kościoła św. Olafa]] w Wisłoujściu, w latach 1786–1788 [[PLAGA JOHANN JACOB, pastor | Johanna Jacoba Plagę]], oraz gdańszczanina Friedricha Konstantina Prückelmeyera, konrektora w latach 1788–1801. Kantorem za jego kadencji był (w latach 1772–1793) [[HINGELBERG GOTTFRIED, muzyk | Gottfried Hingelberg]], zaś nauczycielami (Kollege): pochodzący z Güstrow (Meklemburgia–Pomorze Przednie) Karl Gottfried Krüger (1758–1778, potem pastor w Rębielczu), gdańszczanin Christian Gottlieb Schelwin (Schellwin, 1759–1802) oraz Johann Chtistian Milau (Mühlau) z Lyck (Ełk; 1766–1809), zaś klasę dla ubogich (Pauperklasse) prowadzili Ephraim Schöller (1757–1777), Johann Christoph Neumann (1777–1786) i Johann Friedrich de la Roy (1786–1807). <br/><br/> | W czasach swojego rektorowania miał za konrektorów: w latach 1774–1785 pochodzącego z Pomorza Martina Friedricha Rahna, który odszedł na urząd pastora [[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. OLAFA | kościoła św. Olafa]] w Wisłoujściu, w latach 1786–1788 [[PLAGA JOHANN JACOB, pastor | Johanna Jacoba Plagę]], oraz gdańszczanina Friedricha Konstantina Prückelmeyera, konrektora w latach 1788–1801. Kantorem za jego kadencji był (w latach 1772–1793) [[HINGELBERG GOTTFRIED, muzyk | Gottfried Hingelberg]], zaś nauczycielami (Kollege): pochodzący z Güstrow (Meklemburgia–Pomorze Przednie) Karl Gottfried Krüger (1758–1778, potem pastor w Rębielczu), gdańszczanin Christian Gottlieb Schelwin (Schellwin, 1759–1802) oraz Johann Chtistian Milau (Mühlau) z Lyck (Ełk; 1766–1809), zaś klasę dla ubogich (Pauperklasse) prowadzili Ephraim Schöller (1757–1777), Johann Christoph Neumann (1777–1786) i Johann Friedrich de la Roy (1786–1807). <br/><br/> | ||
Mimo jego wysiłków za jego kadencji szkoła powoli traciła na znaczeniu. Odbyta 1 X 1765 wizytacja komisji Rady Miejskiej wykazała m.in. gorszą w porównaniu z innymi szkołami realizację programów szkolnych, słabą jakość kadry (poza konrektorem) i skrócenie przez nauczycieli wyższych klas obowiązkowych godzin nauczania na rzecz przeniesienia ich do płatnych godzin dodatkowych – przy największej w porównaniu z innymi szkołami liczbie uczniów. W 1779 szkoła straciła trzy klasy, od 1786 pozostawała jako tzw. szkoła łacińska, funkcjonowała poza nowym systemem szkół niemieckich/obywatelskich (szkoły [[SZKOŁA ŚW. BARBARY | św. Barbary]] i [[SZKOŁA ŚW. BARTŁOMIEJA | św. Bartłomieja]]) oraz od 1791 niemiecko-łacińskiej ([[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]]), w 1792 uczęszczało do niej tylko 25 uczniów. <br/><br/> | Mimo jego wysiłków za jego kadencji szkoła powoli traciła na znaczeniu. Odbyta 1 X 1765 wizytacja komisji Rady Miejskiej wykazała m.in. gorszą w porównaniu z innymi szkołami realizację programów szkolnych, słabą jakość kadry (poza konrektorem) i skrócenie przez nauczycieli wyższych klas obowiązkowych godzin nauczania na rzecz przeniesienia ich do płatnych godzin dodatkowych – przy największej w porównaniu z innymi szkołami liczbie uczniów. W 1779 szkoła straciła trzy klasy, od 1786 pozostawała jako tzw. szkoła łacińska, funkcjonowała poza nowym systemem szkół niemieckich/obywatelskich (szkoły [[SZKOŁA ŚW. BARBARY | św. Barbary]] i [[SZKOŁA ŚW. BARTŁOMIEJA | św. Bartłomieja]]) oraz od 1791 niemiecko-łacińskiej ([[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]]), w 1792 uczęszczało do niej tylko 25 uczniów. <br/><br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 19:44, 16 gru 2024
JOHANN ERDMANN KLATT (Kladt) (8 XII 1730 – 12 XII / 19 I 1798 Gdańsk), rektor szkoły św. Jana, pastor w Przebrnie. Syn Erdmanna (ur. Lesischke bei Putzig (Leśniewo koło Pucka)), od 18 X 1721 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska jako Festbäcker (piekarz chleba twardego/warzonego).
2 VIII 1748 zapisany został do początkowej (piątej) klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, m.in. 15 V 1753 jako oponent (wraz z m.in. Johannem Gottfriedem Guzowiusem, Johannem Danielem Steffenem, ojcem Johanna Gottfrieda, Christianem Bernhardem Bücherem juniorem (synem pastora Christiana Bernharda seniora) brał udział w dyspucie Fabvlarem historiam de Baccho ex Mosaica confictam havd esse, contra Hvetivm aliosqve dispvtant, prowadzonej przez Jacoba Ernsta Roehra z Gdańska pod kierunkiem Gottlieba Wernsdorffa. Od 1 IX 1755 student teologii na uniwersytecie w Rostocku, od 1757 tamże magister w oparciu o dysertację o argumentach filozoficznych, na podstawie których można wykazać nieśmiertelność duszy. Od 1760 kandydat gdańskiego Ministerium Duchownego na kaznodzieję. W nagłym trybie powołany 4 VII 1761 na stanowisko konrektora szkoły św. Jana (jego poprzednik, Karl Gottlieb Kienitz, tuż przed egzaminami końcowymi roku szkolnego 1760/1761 bez powiadomienia rektora wyjechał do rodzinnego Hamburga i już do Gdańska nie wrócił). Oceniany bardzo pozytywnie na tym stanowisku, w 1774 został rektorem i był nim do 1790.
W czasach swojego rektorowania miał za konrektorów: w latach 1774–1785 pochodzącego z Pomorza Martina Friedricha Rahna, który odszedł na urząd pastora kościoła św. Olafa w Wisłoujściu, w latach 1786–1788 Johanna Jacoba Plagę, oraz gdańszczanina Friedricha Konstantina Prückelmeyera, konrektora w latach 1788–1801. Kantorem za jego kadencji był (w latach 1772–1793) Gottfried Hingelberg, zaś nauczycielami (Kollege): pochodzący z Güstrow (Meklemburgia–Pomorze Przednie) Karl Gottfried Krüger (1758–1778, potem pastor w Rębielczu), gdańszczanin Christian Gottlieb Schelwin (Schellwin, 1759–1802) oraz Johann Chtistian Milau (Mühlau) z Lyck (Ełk; 1766–1809), zaś klasę dla ubogich (Pauperklasse) prowadzili Ephraim Schöller (1757–1777), Johann Christoph Neumann (1777–1786) i Johann Friedrich de la Roy (1786–1807).
Mimo jego wysiłków za jego kadencji szkoła powoli traciła na znaczeniu. Odbyta 1 X 1765 wizytacja komisji Rady Miejskiej wykazała m.in. gorszą w porównaniu z innymi szkołami realizację programów szkolnych, słabą jakość kadry (poza konrektorem) i skrócenie przez nauczycieli wyższych klas obowiązkowych godzin nauczania na rzecz przeniesienia ich do płatnych godzin dodatkowych – przy największej w porównaniu z innymi szkołami liczbie uczniów. W 1779 szkoła straciła trzy klasy, od 1786 pozostawała jako tzw. szkoła łacińska, funkcjonowała poza nowym systemem szkół niemieckich/obywatelskich (szkoły św. Barbary i św. Bartłomieja) oraz od 1791 niemiecko-łacińskiej ( szkoły św. Katarzyny), w 1792 uczęszczało do niej tylko 25 uczniów.
Kandydatem gdańskiego Ministerium Duchownego na kaznodzieję był jeszcze w 1780. W 1790 został prowizorem (opiekunem) kościoła św. Jana, od listopada 1791 do śmierci był pastorem w Przebrnie (Pröbbernau).
Ojciec Johanna Erdmanna II (27 V 1765 Gdańsk – 7 VIII 1824 Kobbelgrube (Stegna)), 13 VIII 1780 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, w latach 1787–1790, dzięki stypendium fundacji Johanna Gotffrieda Diesseldorfa, studenta teologii w Jenie, 4 X 1791 zweryfikowanego przez Ministerium Duchowne, od 1796 starszego nauczyciela (Oberlehrer) w szkole św. Katarzyny, w latach 1796–1807 rektora tej szkoły, od listopada 1807 pastora i superintendenta w Stegnie.
Bibliografia:
Das jetzte-lebende Dantzig, Dantzig 1760, s. 75; 1780, s. 75, 81.
Die Matrikel der Universität Rostock, hrsg. Adolph Hofmeister, Rostock 1901/1904, s. 282.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, t. VII, Gdańsk 2019, s. 152.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 335, 363.
Faber Walther, Die Johannisschule in Danzig vom Mittelalter bis zum Jahre 1824, Danzig 1925, s. 59–60, 75–78, 113–114.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 57, 66, 96, 100.
Prätorius Ephraim, Athenae Gedanenses sive commentarius historico-chronologicus succinctus originem et constitutionem Gymnasii Dantisci..., Leipzig, 1713.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 91, 93.
Rühle Siegfried, Die Stipendiaten des Diesseldorfichen Stipendiums, „Danziger Familiengeschichtliche Beiträge“ Bd. 1, Danzig 1929, s. 61.
Schnaase Eduard, Die Schule in Danzig und ihr Verhältniss zur Kirche ..., Danzig 1859, s. 59, 61.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 3, 85.
