ZIÓŁKOWSKI TADEUSZ BONIFACY, kapitan żeglugi wielkiej

Wersja z 08:21, 5 lip 2024

Tadeusz Ziółkowski podczas służby na pancerniku „Pommern”, 1910-1911

Kapitan Tadeusz Ziółkowski

Pomnik Tadeusza Ziółkowskiego na Targu Rybnym, proj. Stanisław Szwechowicz

Drobnicowiec m/s „Kapitan Ziółkowski”, w służbie PŻM i PLO do 1983

Znaczek wydany przez Pocztę Polską z Tadeuszem Ziółkowskim

TADEUSZ BONIFACY ZIÓŁKOWSKI (5 VI 1886 Wiskitno koło Koronowa, Pomorze – 22 III 1940 Stutthof), kapitan żeglugi wielkiej. W 1902 przerwał naukę w III klasie gimnazjum w Bydgoszczy, w Hamburgu zamustrował na szkolny żaglowiec, następnie marynarz na niemieckich statkach. W latach 1905–1906 pobierał naukę w szkole marynarki handlowej w Hamburgu, pływał jako III i II oficer, 7 II 1910 uzyskał stopień kapitana żeglugi wielkiej. W 1910–1911 odbył służbę wojskową na pancerniku „Pommern”, powrócił do marynarki handlowej. W 1914 otrzymał uprawnienia radiotelegrafisty II klasy. Przyjęty do korpusu oficerskiego pływał na linii żeglugowej Hamburg – Ameryka Południowa jako II oficer na pasażerskim parowcu i w służbie argentyńskich linii żeglugowych z Buenos Aires. Jako obywatel cesarstwa niemieckiego podczas I wojny światowej wcielony do służby na niemieckim krążowniku pomocniczym „Kronprinz Wilhelm”, wiosną 1915 internowany wraz z załogą w Newport-Nawes (Wirginia, USA).

W Polsce od października 1919, 27 X 1920 powołany do służby w Marynarce Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej, w 1921 zweryfikowany w stopniu porucznika marynarki. Od 4 IX 1921 komendant żaglowca szkolnego „Lwów” (cumującego w Gdańsku), w 1922 przeszedł do rezerwy i nadal jako kapitan „Lwowa” podlegał resortowi przemysłu i handlu (w 1923 dowodził żaglowcem w jego pierwszym dalekomorskim rejsie do Brazylii). Od 10 III 1924 z rekomendacji departamentu spraw morskich Ministerstwa Przemysłu i Handlu Rzeczypospolitej Polskiej podjął pracę w Radzie Portu i Dróg Wodnych w II Wolnym Mieście Gdańsku, początkowo jako zastępca komandora Urzędu Pilotów, od stycznia 1929 jego komandor. Mieszkał w Nowym Porcie przy Olivaer Straße 38 (ul. Oliwska).

Brał udział w życiu gdańskiej Polonii, przyczynił się do powstania w Nowym Porcie polskiego Domu Marynarza, zainicjował działalność w Gdańsku akademickiego Klubu Morskiego (w 1932 doprowadził do jego połączenia z Klubem Polskim i do powstania Polskiego Klubu Morskiego), był inicjatorem budowy (1933) i pierwszym dowódcą jachtu „Korsarz” (1934). Jako komandor Urzędu Pilotów sprzeciwił się wprowadzeniu do portu gdańskiego pancernika „Schleswig-Holstein”, za co został 25 VIII 1939 na kilka godzin aresztowany przez gdańską policję. Ponownie aresztowany 1 IX 1939, więziony w Victoriaschule (przejściowy obóz dla jeńców cywilnych), obozie dla Polaków w Nowym Porcie, następnie w obozie Stutthof, rozstrzelany. Szczątki ekshumowano jesienią 1946 i pogrzebano na cmentarzu na Zaspie 4 IV 1947. Żonaty z Ludmiłą z domu Żakowską (1903–1996), ich córka Danuta Ziółkowska-Dancewicz (1927–2011) była m.in. matką chrzestną jachtu „Danuta”. BŚ

Od 19 VI 1965 imię kpt. Tadeusza Ziółkowskiego nosiła Szkoła Podstawowa nr 67 w Gdańsku, mieszcząca się przy ul. Żabi Kruk 5. Był jednym z patronów Zespołu Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 6 w Gdańsku im. Zasłużonych Ludzi Morza. Poza Gdańskiem jego imię nosiły Szkoła Podstawowa nr 39 w Bydgoszczy (zlikwidowana w 2012), a od 15 VI 2012 Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum Zespołu Szkół w Wierzchucinie Królewskim (od 31 VIII 2019, w związku z wygaszeniem gimnazjum, nosi je już tylko Szkoła Podstawowa). Ponadto 1 IX 1967 otrzymało je nabrzeże Portu Gdańsk (w Nowym Porcie, dawne Nabrzeże Postojowe) i w 1963 roku drobnicowiec Polskiej Żeglugi Morskiej m/s „Kapitan Ziółkowski”, zbudowany w stoczni w Gdyni (podniesienie bandery w porcie gdańskim miało miejsce 2 X 1963 w obecności Ludmiły i Danuty Ziółkowskich). Od edycji z 2016 regaty organizowane na Zalewie Koronowskim odbywają się pod nazwą: Regaty Żeglarskie im. kpt. Tadeusza Ziółkowskiego o Puchar Burmistrza Koronowa.

Jego nazwisko umieszczono na tablicy na Domu Harcerza (zob. Dwór Miejski), odsłoniętej 10 X 1981 i upamiętniającej gdańskich harcerzy poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej. Od 1989 na Targu Rybnym stoi poświęcony mu pomnik, w 1998 odsłonięto tablicę pamiątkową ku jego czci na budynku Kapitanatu Portu Gdańskiego („W hołdzie Wielkiemu Polakowi”), a w 2006 obelisk na nabrzeżu jego imienia w Nowym Porcie. Upamiętniono go także w Bydgoszczy, gdzie w 1969 na domu przy ulicy Grunwaldzkiej 103, w którym mieszkał w latach 1896–1927, zawieszono poświęconą mu tablicę. 5 VI 2010 w rodzinnym Wiskitnie, miejscu jego narodzin, odsłonięto obelisk z tablicą. 9 VII 2011 otrzymał gwiazdę w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza w Rewie. Na tablicy pamiątkowej umieszczonej na budynku Yacht Klubu Polski w Gdyni wymieniono go pośród innych członków Klubu, którzy ponieśli śmierć w czasie II wojny światowej. 25 VI 2022 odsłonięto poświęconą mu tablicę w Alei Żeglarstwa Polskiego w Gdyni.

Na skalę ogólnopolską uhonorowany przez Pocztę Polską, która w 1980 wydała serię znaczków pocztowych Z tradycji szkolnictwa morskiego – jeden z nich przedstawia Tadeusza Ziółkowskiego oraz statek szkolny „Lwów”. WZ















Bibliografia:
Dancewiczowie Danuta i Antoni, Oddany morzu, wierny Polsce: kpt. ż. w. Tadeusz Ziółkowski. Wspomnienia i dokumenty, Warszawa 2004