ZŁOTA KAMIENICZKA
| Linia 8: | Linia 8: | ||
[[File:Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki.jpg|thumb|Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki]] | [[File:Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki.jpg|thumb|Płaskorzeźba z fasady Złotej Kamieniczki]] | ||
| − | '''ZŁOTA KAMIENICZKA''' (Dom Steffensów, Dom Speimanna), Długi Targ 41. Posesja w 2. połowie XIV wieku była własnością ławnika i rajcy Meinharda Steina, do 1411 ławnika, rajcy i burmistrza Arnolda Hechta, od 1443 jego spadkobiercy, ławnika i rajcy Johanna | + | '''ZŁOTA KAMIENICZKA''' (Dom Steffensów, Dom Speimanna), Długi Targ 41. Posesja w 2. połowie XIV wieku była własnością [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] (od 1367) i [[RADA MIEJSKA | rajcy]] (od 1372) Meinharda Steina (zm. po 1397), do 1411 ławnika, rajcy i burmistrza [[HECHT ARNOLD, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Arnolda Hechta]], od 1443 jego spadkobiercy, ławnika (od 1424) i rajcy (od 1426) Johanna Bilera (zm. 28 IV 1434). Najpewniej w końcu XV wieku wzniesiono jednopiętrową kamienicę (widoczną na obrazie z 1601 [[MÖLLER ANTON, malarz, rysownik, grafik | Antona Möllera]] ''Grosz czynszowy''). Pod koniec XVI wieku kilkakrotnie wchodziła w skład pomieszczeń rezydencji króla polskiego Zygmunta III Wazy podczas jego pobytu w Gdańsku.<br/><br/> |
Od 1601 własność [[SPEIMANN JOHANN, burmistrz Gdańska | Johanna Speimanna]]. W 1609 polecił on wzniesienie nowej kamienicy, według projektu [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocka]], z kamienną manierystyczną fasadą o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, ukończonej w 1618, fragmentarycznie przypisywanej Hansowi Voigtowi z Roztoku (Rostock). Kamieniczka jeszcze za życia Johanna Speimanna pełniła funkcję muzeum osobliwości, z kolekcją obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, minizbrojownią z mediolańskimi zbrojami i biblioteką. Po kamieniczce-muzeum raz w tygodniu oprowadzał zainteresowanych gości specjalnie wynajęty do tego celu i przeszkolony kustosz. W XVIII wieku w sień wbudowano kantorek i antresolę. <br/><br/> | Od 1601 własność [[SPEIMANN JOHANN, burmistrz Gdańska | Johanna Speimanna]]. W 1609 polecił on wzniesienie nowej kamienicy, według projektu [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocka]], z kamienną manierystyczną fasadą o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, ukończonej w 1618, fragmentarycznie przypisywanej Hansowi Voigtowi z Roztoku (Rostock). Kamieniczka jeszcze za życia Johanna Speimanna pełniła funkcję muzeum osobliwości, z kolekcją obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, minizbrojownią z mediolańskimi zbrojami i biblioteką. Po kamieniczce-muzeum raz w tygodniu oprowadzał zainteresowanych gości specjalnie wynajęty do tego celu i przeszkolony kustosz. W XVIII wieku w sień wbudowano kantorek i antresolę. <br/><br/> | ||
| − | Po śmierci Johanna Speimanna właścicielami zostali jego zięciowie, następnie | + | Po śmierci Johanna Speimanna właścicielami zostali jego zięciowie Reinhold Cölmer i Peter Henrichs, następnie Matthaus Krause. W 1786 właścicielem został [[STEFFENS CARL GOTTLIEB, kupiec | Carl Gottlieb Steffens]], w rękach tej rodziny pozostawała do 1918, następnie przeszła na własność miasta. W 1924 przebudowana i połączona z sąsiednimi kamienicami nr 40 i 42 stanowiła siedzibę Sparkasse der Stadt Danzig. W latach 1924–1925 poddana konserwacji według projektu [[FISCHER FRIEDRICH, profesor Technische Hochschule Danzig | Friedricha Fischera]] (wymiana uszkodzonych kamieni, wymiana ram okiennych, zastąpienie popiersia Regulusa kopią popiersia Katona). W 1938 na parter przeniesiono zbiory (głównie przyrodnicze i bursztynu) [[MUZEUM PROWINCJI ZACHODNIOPRUSKIEJ | Państwowego Muzeum Przyrodniczego i Prehistorii]], zaginione z końcem II wojny światowej. Zniszczona w 1945, ocalała fasada. Odbudowana według projektu Mariana Bajdo, elementy rzeźbiarskie częściowo (po prawej) wykonał [[ŁOSOWSKI ALFONS, rzeźbiarz, malarz, rysownik | Alfons Łosowski]]. <br/><br/> |
| − | Trójosiowa, czterokondygnacyjna fasada o podziałach pilastrowych ma bogatą, złoconą kamienną dekorację. Program zawarty w wyobrażeniach jest gloryfikacją cnót obywatelskich. W przyziemiu pilastry toskańskie zostały ozdobione przepaskami z płaskorzeźbionych motywów panoplii, w drugiej i trzeciej kondygnacji jońskie i korynckie udekorowane motywem winnej latorośli, w czwartej hermowe z symbolami cnót kardynalnych (głowy jelenia, lwa, baranka i wołu). Portal zaznaczony jedynie głęboką archiwoltą – tu w przyłuczach płaskorzeźbione alegorie Wiary i Nadziei, nad wejściem pełnoplastyczna rzeźba alegorii Miłosierdzia i sentencje łacińskie: „Cnotę kochaj, to cię uszczęśliwi, zechcesz prześladować, to obali”, „Czyń słusznie, nikogo się nie lękaj”. W szerokich fryzach pod oknami płaskorzeźbione sceny prezentujące czyny bohaterów historycznych i mitologicznych, ich popiersia opatrzone podpisami – w I kondygnacji od lewej: Wawrzyniec Medyceusz, król Zygmunt III Waza, cesarz Henryk IV (lub Henryk IV król Francji), Scypion Afrykański Młodszy Numatyjski; na płycinach: Juda Machabeusz, Horacjusz Kokles, Kamilliusz; w II kondygnacji: Marek Katon Młodszy, cesarz Otton III, król Władysław Jagiełło, Fabrycjusz; na płycinach: Brutusowie, herby – własny Speimanna, także Rawicz – jego małżonki, Horacjusze i Kuracjusze; w III kondygnacji: Solon, Attiliusz Regulus, Scypion Afrykański Starszy, Katon Starszy; na płycinach: Temistokles, albański bohater narodowy Gjergj Skanderberg (Jerzy Kastriota, 1405–1468), Janos Hunyady i Mucjusz Scewola. Fasadę wieńczy attyka w formie tralkowej balustrady, rozdzielonej słupkami, na których płaskorzeźbione popiersia: nieokreślonej postaci, Regulusa, Scypiona Młodszego i Scypiona Starszego, nad nimi rzeźby – od lewej: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Umiarkowanie; na cokole data 1609. Za nimi taras i cofnięty szczyt naczółkowy, szczyt dachu wieńczy cokół z posągiem alegorii Fortuny (wykonany w 1991 | + | Trójosiowa, czterokondygnacyjna fasada o podziałach pilastrowych ma bogatą, złoconą kamienną dekorację. Program zawarty w wyobrażeniach jest gloryfikacją cnót obywatelskich. W przyziemiu pilastry toskańskie zostały ozdobione przepaskami z płaskorzeźbionych motywów panoplii, w drugiej i trzeciej kondygnacji jońskie i korynckie udekorowane motywem winnej latorośli, w czwartej hermowe z symbolami cnót kardynalnych (głowy jelenia, lwa, baranka i wołu). Portal zaznaczony jedynie głęboką archiwoltą – tu w przyłuczach płaskorzeźbione alegorie Wiary i Nadziei, nad wejściem pełnoplastyczna rzeźba alegorii Miłosierdzia i sentencje łacińskie: „Cnotę kochaj, to cię uszczęśliwi, zechcesz prześladować, to obali”, „Czyń słusznie, nikogo się nie lękaj”. W szerokich fryzach pod oknami płaskorzeźbione sceny prezentujące czyny bohaterów historycznych i mitologicznych, ich popiersia opatrzone podpisami – w I kondygnacji od lewej: Wawrzyniec Medyceusz, król Zygmunt III Waza, cesarz Henryk IV (lub Henryk IV król Francji), Scypion Afrykański Młodszy Numatyjski; na płycinach: Juda Machabeusz, Horacjusz Kokles, Kamilliusz; w II kondygnacji: Marek Katon Młodszy, cesarz Otton III, król Władysław Jagiełło, Fabrycjusz; na płycinach: Brutusowie, herby – własny Speimanna, także Rawicz – jego małżonki, Horacjusze i Kuracjusze; w III kondygnacji: Solon, Attiliusz Regulus, Scypion Afrykański Starszy, Katon Starszy; na płycinach: Temistokles, albański bohater narodowy Gjergj Skanderberg (Jerzy Kastriota, 1405–1468), Janos Hunyady i Mucjusz Scewola. Fasadę wieńczy attyka w formie tralkowej balustrady, rozdzielonej słupkami, na których płaskorzeźbione popiersia: nieokreślonej postaci, Regulusa, Scypiona Młodszego i Scypiona Starszego, nad nimi rzeźby – od lewej: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Umiarkowanie; na cokole data 1609. Za nimi taras i cofnięty szczyt naczółkowy, szczyt dachu wieńczy cokół z posągiem alegorii Fortuny (wykonany w 1991 według modelu [[FILIPSKA-FREJER KRYSTYNA, artystka rzeźbiarka | Krystyny Filipskiej–Frejer]].<br/><br/> |
Zniszczone w 1945 przedproże zrekonstruowano z użyciem oryginalnych elementów, konserwowanych w 1990. W 1995 zabezpieczono także elewacje i wyremontowano dach, renowacja fasady w latach 1999–2001. Od 1952 siedziba [[INSTYTUT MORSKI| Instytut Morskiego]]. {{author: TD}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | Zniszczone w 1945 przedproże zrekonstruowano z użyciem oryginalnych elementów, konserwowanych w 1990. W 1995 zabezpieczono także elewacje i wyremontowano dach, renowacja fasady w latach 1999–2001. Od 1952 siedziba [[INSTYTUT MORSKI| Instytut Morskiego]]. {{author: TD}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Wersja z 14:29, 5 sie 2023
ZŁOTA KAMIENICZKA (Dom Steffensów, Dom Speimanna), Długi Targ 41. Posesja w 2. połowie XIV wieku była własnością ławnika (od 1367) i rajcy (od 1372) Meinharda Steina (zm. po 1397), do 1411 ławnika, rajcy i burmistrza Arnolda Hechta, od 1443 jego spadkobiercy, ławnika (od 1424) i rajcy (od 1426) Johanna Bilera (zm. 28 IV 1434). Najpewniej w końcu XV wieku wzniesiono jednopiętrową kamienicę (widoczną na obrazie z 1601 Antona Möllera Grosz czynszowy). Pod koniec XVI wieku kilkakrotnie wchodziła w skład pomieszczeń rezydencji króla polskiego Zygmunta III Wazy podczas jego pobytu w Gdańsku.
Od 1601 własność Johanna Speimanna. W 1609 polecił on wzniesienie nowej kamienicy, według projektu Abrahama van den Blocka, z kamienną manierystyczną fasadą o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, ukończonej w 1618, fragmentarycznie przypisywanej Hansowi Voigtowi z Roztoku (Rostock). Kamieniczka jeszcze za życia Johanna Speimanna pełniła funkcję muzeum osobliwości, z kolekcją obrazów, rzeźb, wyrobów rzemiosła artystycznego, minizbrojownią z mediolańskimi zbrojami i biblioteką. Po kamieniczce-muzeum raz w tygodniu oprowadzał zainteresowanych gości specjalnie wynajęty do tego celu i przeszkolony kustosz. W XVIII wieku w sień wbudowano kantorek i antresolę.
Po śmierci Johanna Speimanna właścicielami zostali jego zięciowie Reinhold Cölmer i Peter Henrichs, następnie Matthaus Krause. W 1786 właścicielem został Carl Gottlieb Steffens, w rękach tej rodziny pozostawała do 1918, następnie przeszła na własność miasta. W 1924 przebudowana i połączona z sąsiednimi kamienicami nr 40 i 42 stanowiła siedzibę Sparkasse der Stadt Danzig. W latach 1924–1925 poddana konserwacji według projektu Friedricha Fischera (wymiana uszkodzonych kamieni, wymiana ram okiennych, zastąpienie popiersia Regulusa kopią popiersia Katona). W 1938 na parter przeniesiono zbiory (głównie przyrodnicze i bursztynu) Państwowego Muzeum Przyrodniczego i Prehistorii, zaginione z końcem II wojny światowej. Zniszczona w 1945, ocalała fasada. Odbudowana według projektu Mariana Bajdo, elementy rzeźbiarskie częściowo (po prawej) wykonał Alfons Łosowski.
Trójosiowa, czterokondygnacyjna fasada o podziałach pilastrowych ma bogatą, złoconą kamienną dekorację. Program zawarty w wyobrażeniach jest gloryfikacją cnót obywatelskich. W przyziemiu pilastry toskańskie zostały ozdobione przepaskami z płaskorzeźbionych motywów panoplii, w drugiej i trzeciej kondygnacji jońskie i korynckie udekorowane motywem winnej latorośli, w czwartej hermowe z symbolami cnót kardynalnych (głowy jelenia, lwa, baranka i wołu). Portal zaznaczony jedynie głęboką archiwoltą – tu w przyłuczach płaskorzeźbione alegorie Wiary i Nadziei, nad wejściem pełnoplastyczna rzeźba alegorii Miłosierdzia i sentencje łacińskie: „Cnotę kochaj, to cię uszczęśliwi, zechcesz prześladować, to obali”, „Czyń słusznie, nikogo się nie lękaj”. W szerokich fryzach pod oknami płaskorzeźbione sceny prezentujące czyny bohaterów historycznych i mitologicznych, ich popiersia opatrzone podpisami – w I kondygnacji od lewej: Wawrzyniec Medyceusz, król Zygmunt III Waza, cesarz Henryk IV (lub Henryk IV król Francji), Scypion Afrykański Młodszy Numatyjski; na płycinach: Juda Machabeusz, Horacjusz Kokles, Kamilliusz; w II kondygnacji: Marek Katon Młodszy, cesarz Otton III, król Władysław Jagiełło, Fabrycjusz; na płycinach: Brutusowie, herby – własny Speimanna, także Rawicz – jego małżonki, Horacjusze i Kuracjusze; w III kondygnacji: Solon, Attiliusz Regulus, Scypion Afrykański Starszy, Katon Starszy; na płycinach: Temistokles, albański bohater narodowy Gjergj Skanderberg (Jerzy Kastriota, 1405–1468), Janos Hunyady i Mucjusz Scewola. Fasadę wieńczy attyka w formie tralkowej balustrady, rozdzielonej słupkami, na których płaskorzeźbione popiersia: nieokreślonej postaci, Regulusa, Scypiona Młodszego i Scypiona Starszego, nad nimi rzeźby – od lewej: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Umiarkowanie; na cokole data 1609. Za nimi taras i cofnięty szczyt naczółkowy, szczyt dachu wieńczy cokół z posągiem alegorii Fortuny (wykonany w 1991 według modelu Krystyny Filipskiej–Frejer.
Zniszczone w 1945 przedproże zrekonstruowano z użyciem oryginalnych elementów, konserwowanych w 1990. W 1995 zabezpieczono także elewacje i wyremontowano dach, renowacja fasady w latach 1999–2001. Od 1952 siedziba Instytut Morskiego.
