RONCZEWSKI RYSZARD, aktor

Aktualna wersja na dzień 10:33, 21 gru 2022

Ryszard Ronczewski

Ryszard Ronczewski (w środku), Joanna Bogacka i Stanisław Igar w Teatrze Wybrzeże

RYSZARD RONCZEWSKI (27 VI 1930 Puszkarnia koło Wilna – 17 X 2020 Sopot), aktor teatralny i filmowy, śpiewak, reżyser, pisarz, poeta, scenarzysta. Syn Włodzimierza (23 VI 1900 Warszawa – 8 VIII 1965 Władysławowo), od 1946 właściciela warsztatu naprawy samochodów w Sopocie, od 1949 pracownika branży turystycznej: najpierw organizatora oddziału Biura Podróży „Orbis” w Olsztynie, potem kierownika Domu Wczasowego PTTK w Wilkasach, i Olgi z domu Gwóźdź (28 III 1903 Przemyśl – 1 I 1987 Sopot), nauczycielki. Brat bliźniak (młodszy) pisarki i scenografki Aliny Afanasjew. W latach 1930–1936 mieszkał z rodziną w Wilnie. Bratanek Marii (zm. 15 I 1987), malarki, absolwentki Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Wileńskiego, żony aktora Ziemowita Karpińskiego i scenografki Teatrów Miejskich na Pohulance w Wilnie, dzięki której za kulisy tego teatru zabierał go sam Stefan Jaracz. W latach 1936–1943 mieszkał we Lwowie, następnie – w Jaktorowie pod Warszawą. Wraz z ojcem brał udział w powstaniu warszawskim (III pluton 1. Kompanii „Warszawianka” I batalionu „Lecha Żelaznego” zgrupowania „Chrobry II” I Obwodu AK „Radwan” (Śródmieście)), jako łącznik wydostał się z okrążenia na pl. Wilsona i ewakuował z Warszawy w pierwszych dniach powstania, ciężko ranny 14 sierpnia ojciec stracił nogę.

Od 6 XII 1945 mieszkał w Sopocie przy ul. Pułaskiego 4, następnie przy ul. Dzierżyńskiego 31 (ul. 3 Maja). Od 3 I 1946 uczeń Gimnazjum (obecnie I LO) przy ul. Książąt Pomorskich w Sopocie, od 1 IX 1946 Gimnazjum Jezuitów w Gdyni-Orłowie, od 1 IX 1948 Gimnazjum dla Dorosłych (ten sam budynek I LO) w Sopocie. Po zdaniu matury w 1949 bez powodzenia próbował zdawać egzamin wstępny na Wydział Okrętowy Politechniki Gdańskiej. Po wakacjach z ojcem w Olsztynie, gdzie pracował dorywczo w Okręgowej Radzie Związków Zawodowych, zadebiutował jako aktor 30 X 1949 w sztuce radzieckiej Eugeniusza Ryssa i Leonida Rachmanowa Okno w lesie, na scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Wielokrotnie statystował amatorsko, dzięki dyrektorowi artystycznemu Stanisławowi Milskiemu skierowany został na studia. W latach 1952–1956 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Łodzi, otrzymał dyplom aktora dramatu. W latach 1955–1959 był reżyserem w Studenckim Teatrze Satyry „Pstrąg”. Pierwszym spektaklem, który wyreżyserował, był Kraj na Ziemi, następnym Panowie, świat jest zielony, tekst napisał wspólnie z Janem Skotnickim. Z STS „Pstrąg” wyjechał w 1955 do Francji, gdzie jego sztuka Panowie, świat jest zielony zdobyła główną nagrodę na festiwalu teatrów studenckich w Tuluzie. Pozostał w Paryżu na letnim kursie pantomimy u Marcela Marceau (1923–2007).

Po dyplomie w 1956 został zaangażowany przez Kazimierza Dejmka do Teatru Nowego w Łodzi, gdzie pracował jako aktor w latach 1956–1957. Od 1958 do 1959 był asystentem reżysera Operetki Warszawskiej, od 1960 do 1969 – Estrady Sopockiej. W latach 1966–1974 aktor Teatru Wybrzeże w Gdańsku i równolegle (1970–1974) – kierownik artystyczny Estrady Sopockiej oraz Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. W okresie 1974–1979 reżyser w Teatrze Muzycznym w Gdyni, występował też w tym teatrze jako aktor. Od początku istnienia Teatru Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie (1989) był członkiem zespołu oraz reżyserem.

Od 1984 ponownie związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku. W Operze Bałtyckiej wyreżyserował kilka spektakli, zagrał także w Ariadnie na Naxos (2009). W 2005 prowadził warsztaty z pantomimy na Międzynarodowych Targach Sztuki „Art Caucasus” w Tbilisi (Gruzja).

Zagrał w ponad stu trzydziestu filmach, między innymi: Faraonie, Krzyżakach, Szatanie z siódmej klasy, O dwóch takich, co ukradli Księżyc, Zezowatym szczęściu, Wilczych echach, Panu Wołodyjowskim, Starej baśni, Ubu Królu, Am Ende kommen Touristen (A na koniec przyjdą turyści, reżyseria Robert Thalheim) – za kreację głównej postaci otrzymał nominację do nagrody na Festiwalu Filmowym w Cannes 2007.

Od 1991 związany z Duszpasterstwem Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej, długo był lektorem liturgicznym i wyreżyserował wiele wydarzeń artystycznych o charakterze religijnym, np. amerykański musical Świadek (Witness) wg J.C. Owens (2002), Księga śpiewów żałobliwych św. Grzegorza z Nareku (2010). Członek Rady Fundacji „Pro Arte Sacra” (od 1991). Od początku (1992) współpracował także z Radiem Plus w Gdańsku, czytając codziennie ewangelie na antenie tej rozgłośni. Nagrał według własnego wyboru cztery płyty CD zatytułowane Śladami Chrystusa (Soliton, 2010).

Laureat wielu nagród za osiągnięcia artystyczne, między innymi Chińskiego Oskara na 21. China Golden Rooster and Hundred Flowers Film Festival w Szanghaju za film Kaddisch für einen Freund (Kadysz za przyjaciela, reżyseria Leo Khasin, nagroda publiczności dla najlepszego aktora zagranicznego, 2013). Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1978), wyróżniony Nagrodą Wojewody gdańskiego za epizodyczną rolę Kataryniarza w Woyzecku Georga Büchnera, w Teatrze Wybrzeże (1996), zdobywca Nagrody Prezydenta Miasta Sopotu „Sopocka Muza” (1999), Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (2005, 2010, 2015), Nagrody Teatralnej Miasta Gdańska za całokształt twórczości (2007), Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (2008), Nagrody Marszałka Województwa Pomorskiego za całokształt twórczości (2010), Nagrody Specjalnej prezydenta Sopotu (2016).

Autor wierszy, opowiadań i nowel, monodramów (między innymi Biblioteka w Sanato, 2010, Dworek Sierakowskich w Sopocie), sztuk scenicznych (na przykład Torturowanie, czyli jak gonić w piętkę, 2015, niewystawiona; Za zakrętem, 2015, Teatr Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie) oraz librett musicalowych (między innymi Bursztynowa legenda, 2015, Teatr Muzyczny w Gdyni) czy operowych (na przykład Latający wiatrak, 1998, Państwowa Opera Bałtycka w Gdańsku). Autor i współautor scenariuszy wielu wydarzeń artystycznych, między innymi Cyrk Rodziny Afanasjeff BIS – Akcja CYRK (2004).

W czasie półrocznego pobytu w Bucharze, w okresie realizacji Faraona (1965), wykonał ponad 3000 fotografii. Powstała z nich Podróż sentymentalna – Buchara – Faraon, która była prezentowana na 40-lecie produkcji filmu podczas XXX. Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni (14 IX 2005).

30 VII 1960 zawarł związek małżeński z Jolantą z domu Horno-Popławską, muzykiem, pedagogiem, w latach 1991-2001 dyrektorką Sopockiej Szkoły Muzycznej I stopnia (mieszczącej się w jej byłym domu rodzinnym), córką Stanisława Horno-Popławskiego. Od 1978 mieszkali w Sopocie przy ul. Bitwy pod Płowcami, od 2012 przy ul. Mieszka I. Ojciec Grzegorza (ur. 5 III 1962), absolwenta gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych (ukończył malarstwo, architekturę wnętrz i grafikę), mieszkającego na wyspie Bowen pod Vancouver, w Kolumbii Brytyjskiej (Kanada), grafika komputerowego. Pochowany na Cmentarzu Katolickim w Sopocie. JANSZ







Bibliografia:
Borzyszkowski Józef, Ryszard Ronczewski (27.06.1930 – 17.10.2020) – aktor teatralny i filmowy, reżyser, dramatopisarz – wspaniały człowiek, „Acta Cassubiana”, 23, 2020, s. 516-523.
Plewińska Gabriela, Za kurtyną czasu. Ryszard Ronczewski w rozmowie z Gabrielą Plewińską, Muzeum Sopotu, 2020.