ŻABIANKA

Aktualna wersja na dzień 13:00, 18 maj 2024

Dzielnica Żabianka–Wejhera–Jelitkowo–Tysiąclecia na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska

Przebieg granicy dzielnicy Żabianka–Wejhera–Jelitkowo–Tysiąclecia według statutu dzielnicy z 2014

Potok Oliwski na planie z 1739 (fragment): przy ujściu potoku do Zatoki Gdańskiej obecne Jelitkowo, po prawej (w górę) obecne Przymorze, po lewej (w dół) obecna Żabianka

Od lewej: Osiedle Tysiąclecia, falowiec przy ul. Piastowskiej 90 na Przymorzu, w tle kościół św. Apostołów Piotra i Pawła w Jelitkowie, widok od strony zachodniej, 1968

Żabianka, ul. Pomorska, 1972

Żabianka, budowa osiedla Pomorska II, 1972

Żabianka, 2010

Żabianka, kościół Matki Bożej Fatimskiej, 2021

Żabianka, deptak, 2021

Żabianka, 2021

ŻABIANKA (Poggenkrug, obecna nazwa od 1945), część dzielnicy Gdańsk Żabianka – Wejhera – Jelitkowo – Tysiąclecia ( administracyjny podział). Według statutu dzielnicy z 24 IV 2014: „granicę północną stanowi linia brzegowa Zatoki Gdańskiej. Od strony północno-zachodniej granicę stanowi granica administracyjna miast Gdańska i Sopotu biegnąca w kierunku torów kolejowych, następnie wzdłuż torów w kierunku południowym do skrzyżowania z ul. Pomorską. Dalej w kierunku północno- wschodnim wzdłuż Potoku Oliwskiego do skrzyżowania z ul. Chłopską i następnie wzdłuż tej ulicy w kierunku południowym do skrzyżowania z ul. Piastowską. Dalej ul. Piastowską biegnie w kierunku północno-wschodnim i za Parkiem R. Reagana skręca w kierunku południowo-wschodnim do lasu, a dalej w kierunku północnym do Zatoki Gdańskiej”.

Od XII wieku do 1773 obszar w posiadaniu opactwa cystersów w Oliwie. W XIX (XVIII?) wieku istniała przy drodze do Sopotu (późniejszy Poggenkrugerweg, od 1945 ul. Gospody), w pobliżu osiedla Konradshammer ( Przymorze) karczma Poggenkrug (Żabia Karczma, nazwa związana z nieistniejącym stawem, spolszczana: Żabianka, Żabionka). Na przełomie XIX–XX wieku przy Poggenkrugerweg znajdowało się kilka budynków. Na początku XX wieku powstała luźna zabudowa wzdłuż traktów Elsassweg (Alzacka, od 1945 ul. Gdyńska) i Lothringenweg (Lotaryńska, od 1945 ul. Rybacka, przy czym trakt Lothringenweg odpowiada wschodniej części obecnej ul. Szyprów). Istniała niezabudowana droga do Hochwasser (Stawowie, obecnie ul. Polna w Sopocie). Do II wojny światowej powstała zabudowa wzdłuż Hussitenweg (Husytów, obecnie nie istnieje, trakt ul. Husytów położony jest bardziej na północy między Grenzmarkweg (Marchii Granicznej, od 1945 ul. Jakuba Wejhera) a Seestraße (Morska, 1945 ul. Pomorska). Wytyczony został trakt Memellandweg (Kłajpedzka, 1945 ul. Helska). W obecnych granicach Żabianki powstała też zabudowa wzdłuż traktu Fliederstraße (od 1945 Pelplińska) i zabudowa wzdłuż Seestraße na wysokości Guenthershof ( Wojnowo) m.in. przytułek dla ubogich. W miejscu obecnego placu Kardynała Stefana Wyszyńskiego był duży plac zabaw.

W 1945 nazwę Poggenkrug spolszczono na Żabianka. W 1973 „Studio Bałtyk” Polskiego Radia, redakcja „Głosu Wybrzeża” i władze „Osiedla Młodych” zdecydowały się rozpisać konkurs na inną nazwę, inicjatywę zatrzymała prasowa interwencja prof. Huberta Górnowicza.

1 IX 1960 na Osiedlu Tysiąclecia otwarto Szkołę Podstawową nr 60 (ul. Chłopska 64), pierwszą w Gdańsku wzniesioną w ramach akcji „Tysiąc Szkół na Tysiąclecie”. W 1966 Osiedle Tysiąclecia otrzymało żłobek (przy ul. Tysiąclecia) i przedszkole. W grudniu 1969 przy ul. Wejhera otwarto pawilon Warzywa-Owoce. W latach 1966–1970 Spółdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Młodych zbudowała między granicą z Sopotem-Karlikowem a ul. Gospody, Pomorską, Orłowską, na obszarze około 11 ha osiedle im. Jakuba Wejhera (kamień węgielny pod pierwszy blok położono 30 I 1966), składające się z pięcio- i jedenastokondygnacyjnych bloków mieszkalnych z wielkiej płyty (projekt Roman Horodyński, Andrzej Dąbrowski, Stefan Grochowski, Jerzy Figura, Janusz Morek). W 1969 oddano do użytku Szkołę Podstawową nr 77 (ul. Orłowska 13), w 1971 przychodnię zdrowia (ul. Gospody 7).

W okresie 1969–1972 powstało osiedle czterech jedenastokondygnacyjnych bloków między Potokiem Oliwskim a ul. Pomorską, w sąsiedztwie Młyna IV (Guenthershof / Wojnowo). 2 V 1972 otwarto bar mleczny przy ul. Pomorskiej, w lipcu przy tej samej ulicy urząd pocztowy. W 1972-1975 poszerzono o dwa pasy ul. Pomorską (po dłuższej dyskusji decydując się na pozostawienie między starym a nowym pasem alei starych drzew, tworząc między obu jezdniami szeroką promenadę). 1 XII 1975 uruchomiono połączenie autobusowe (linia nr 161) od pętli przy przystanku SKM Gdańsk-Zaspa, przez Rokossowskiego, Chłopską i Gospody do przystanku SKM Gdańsk-Żabianka.

W 1972–1976 między ulicami Gospody, Rybacką, Subisława, Pomorską powstało osiedle Żabianka, liczące blisko 4000 lokali dla 14 000 mieszkańców. Powstało 17 budynków jedenastokondygnacyjnych i 16 pięciokondygnacyjnych z wielkiej płyty, a pomiędzy nimi gęsta sieć dróg wewnętrznych i szeroki trakt pieszy (tzw. deptak), prowadzący od zbudowanego w 1975 przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej (SKM) Żabianka (od 2010 Żabianka-AWFiS) do skrzyżowania ulic Pomorskiej i Gospody. Między blokami utworzono liczne place zabaw z oryginalnymi instalacjami (m.in. miasteczko indiańskie, robinsonada) według projektu zagospodarowania terenu opracowanego przez Jacka Krenza, Marię Kuczyńską, Edwarda Roguszczaka (był twórcą ceramicznej rzeźby Ziemia, pomyślanej jako element fontanny na deptaku) i Swietłanę Zerling. Wzdłuż deptaka powstały punkty usługowo-handlowe; najstarsze: sklep spożywczy Grosz (ul. Sztormowa 3) i hala targowa Gulden (ul. Subisława 30). W 1974 oddano do użytku Szkołę Podstawową nr 89 (ul. Szyprów 3, później Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 8), w 1980 Szkołę Podstawową nr 93 (ul. Subisława 22; od 1990 XII Liceum, następnie Zespół Szkół Sportowych i Ogólnokształcących. Między ul. Subisława a torami SKM powstały korty tenisowe i boisko.

W 1981 utworzona została parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny na Żabiance (zob. parafie Kościoła katolickiego w Gdańsku). W 1981 powstała kaplica polowa, tzw. Betlejemka (przebudowana po pożarach, istniała do 2002), w 1981–1982 przy ul. Gdyńskiej 8 zbudowana została kaplica Chrystusa Odkupiciela. Zgodę na budowę uzyskano pod warunkiem rozebrania kaplicy lub przeznaczenia na inne cele po postawieniu kościoła, którego budowę rozpoczęto w 1986. W 1996 abp Tadeusz Gocłowski podzielił parafię na Żabiance. Powstały parafie z siedzibami w kościele Matki Bożej Fatimskiej i Chrystusa Odkupiciela (dotychczasowa kaplica).

W latach 1989–1992 Spółdzielnia Mieszkaniowa (SM) Osiedle Młodych ( Siódmy Dwór) wybudowała trzy bloki na Osiedlu Wejhera i blok przy ul. Pomorskiej, w miejscu wcześniejszej fabryki lamp Polam. W 1999 otwarta została Wyższa Szkoła Zarządzania w Gdańsku (ul. Pelplińska 7). 31 XII 2001 ze SM Osiedle Młodych wyodrębniła się SM Żabianka, obejmująca osiedle Żabianka. W 2010 między ul. Subisława a torami SKM otwarto pasaż handlowy, likwidując pobliski bazar. W 2010 na pograniczu Osiedla Wejhera i Sopotu-Karlikowa otwarta została Hala Widowiskowo-Sportowa Ergo Arena. U zbiegu ulic Chłopskiej i Pomorskiej zbudowano jedenastokondygnacyjny blok Wieża Leszka Białego (projekt DOMUS Studio Projektowe SC Sieniawski & Sieniawski). AK