GNIECH KLEMENS, dyrektor Stoczni Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 18:04, 25 paź 2024

Uczniowie „Conradinum”: Klemens Gniech (z lewej), Zygmunt Tyska (z prawej), 1952

Klemens Gniech, 1958

Klemens Gniech, początek lat 80. XX wieku

Strajk w Stoczni Gdańskiej, sierpień 1980: w centrum Klemens Gniech (najwyższy), po jego lewej wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski, między nimi w drugim rzędzie Zdzisław Kobyliński, pierwszy z prawej Zenon Kwoka, z lewej Lech Wałęsa

Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk

Partner redakcji

KLEMENS GNIECH (14 XII 1933 Wejherowo – 27 IV 2007 Monachium Niemcy)), stoczniowiec, dyrektor Stoczni Gdańskiej. Syn robotnika Pawła (1902–1958) i Anny (ur. 1908) z domu Kuperschmidt, zatrudnionej w spółdzielni krawieckiej. Miał czworo rodzeństwa: brata Brunona (ur. 1932) i siostry Magdalenę (ur. 1935), Stefanię (ur. 1939) i Krystynę (ur. 1951).

Ukończył szkołę podstawową i gimnazjum w Wejherowie. W latach 1950–1952 uczęszczał do Liceum Budowy Okrętów „Conradinum” w Gdańsku w Gdańsku. W 1952, na mocy dyplomu „Przodownika Nauki”, został przyjęty na studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej (PG) (do 1956 na kursie inżynierskim), które ukończył w 1958 (1956–1958 kurs magisterski). Dyplom ukończenia studiów otrzymał 31 XII 1958. W czasie studiów odbył półroczne praktyki w stoczniach w Gdyni, Gdańsku i Szczecinie. W 1954 wyjechał na pół roku na praktyki w Stoczni Deutsche Werft AG w Hamburgu, w 1955 odbył trzymiesięczną praktykę na jednostce pływającej PLO. Nie odbywał zasadniczej służby wojskowej, ukończył studia w stopniu podporucznika rezerwy.

18 IV 1958 zatrudniony został w Stoczni Gdańskiej na stanowisku mistrza na pochylni Wydziału K–3. 1 VII 1959 został kierownikiem Wydziału K–1 Obróbki Kadłubów Oddziału Blachowni. 1 IX 1961 awansował na stanowisko zastępcy kierownika ds. postępu technicznego na Wydziale K–3. W październiku 1966 nie uzyskał zgody na przeniesienie się do pracy w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni. Od 1 IV 1969 był kierownikiem Wydziału Montażu Kadłubów K–2, 1 XI 1971 awansował na stanowisko Szefa Produkcji Kadłubów Stoczni Gdańskiej.

Od 1950 należał do Związku Młodzieży Polskiej, awansował na członka Prezydium Zarządu Wojewódzkiego ZMP w Gdańsku (październik 1953– grudzień 1955). Od marca 1954 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) (na pewno do 1980), w czasie studiów członek Egzekutywy OOP Wydziału Budowy Okrętów. W latach 1958–1962 był wykładowcą szkolenia partyjnego, w latach 60. XX wieku działał aktywnie w komisjach przy Wydziałowej Radzie Robotniczej i Egzekutywie OOP stoczni.

Po wydarzeniach grudnia 1970, 25 I 1971 figurował na liście uczestników i prawdopodobnie wziął udział, w spotkaniu stoczniowców z nowo wybranym I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem w siedzibie Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku. 30 III 1973 współautor wynalazku „Płoza wypornościowa do wzdłużnego wodowania statku”, zaaprobowanego przez Urząd Patentowy PRL. W kwietniu lub czerwcu (różnica dat w dokumentrach) 1973 awansował w Stoczni Gdańskiej na stanowisko głównego inżyniera i zastępcę dyrektora ds. technicznych (pierwszego zastępcę dyrektora naczelnego Stoczni). 20 IV 1976 powołany został na stanowisko dyrektora naczelnego Stoczni.

Podczas wydarzeń czerwca 1976, 25 tego miesiąca, na wiecu robotniczym pod budynkiem dyrekcji stoczni wraz z m.in. I sekretarzem KW PZPR Tadeuszem Fiszbachem, bezskutecznie namawiał stoczniowców do rozejścia się i powrotu do pracy, po kilku dniach ze Stoczni zwolniono ze skutkiem natychmiastowym kilkadziesiąt osób, głównych „prowodyrów” protestu. Od grudnia 1977, poprzez kolejne rocznice (1978 i 1979) wydarzeń grudnia’ 70, z racji zajmowanego stanowiska współdziałał z kierownictwem gdańskiej Słuzbu Bezpieczeństwa (SB) w zapobieganiu organizowania obchodów niezależnych pod murem czy bramą stoczni. W styczniu 1980 za radą (pod naciskiem?) SB zdecydował o przeniesieniu Anny Walentynowicz do pracy na suwnicy w Stoczni Północnej. 14 III 1980 przyjęty został do Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO), prawdopodobnie chcąc zostać Społecznym Inspektorem Ruchu Drogowego, pozostał w tych szeregach najpewniej do wydarzeń sierpnia 1980.

Po rozpoczęciu strajku sierpniowego 1980 w Stoczni Gdańskiej, w dniach od 14 do 16 sierpnia, prowadził rozmowy z zakładowym komitetem strajkowym. Na jego wniosek (albo żądanie) doszło wówczas do poszerzenia komitetu strajkowego o przedstawicieli wszystkich wydziałów stoczni. Pod naciskiem strajkujących zgodził się na przyjęcie z powrotem do pracy Stoczni Anny Walentynowicz (choć podkreślał „jej trudny charakter”) i zwolnionych przed nią Andrzeja Kołodzieja i Lecha Wałęsę. Podczas negocjacji zgadzał się na spełnienie wszystkich postulatów oprócz tzw. politycznych, co do których nie był władny podejmować decyzji, nie doprecyzowano też, w jakiej postaci upamiętnieni zostaną zabici w 1970 stoczniowcy. W efekcie 16 VIII 1980, patrząc z jego perspektywy jako dyrektora zakładu, odniósł sukces, uzyskując zgodę strajkujących na zakończenie protestu i przystąpienia do pracy.

Po wznowieniu strajku, 18 sierpnia, bezskutecznie namawiał do przestrzegania wcześniejszego porozumienia, zbywany był przez strajkujących nawet w mocnych, wulgarnych słowach. Po okrzepnięciu akcji strajkowej, na prośbę komitetu strajkowego, udostępnił do jego dyspozycji radiowęzeł zakładowy i drukarnię stoczniową. Po zakończeniu strajku i powstaniu Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 bardzo poważnie i prestiżowo potraktował sprawę jego budowy. Według wspomnień byłych działaczy Prezydium Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” ( Alicja Kowalczyk, Alojzy Szablewski, Tomasz Moszczak) nie czynił przeszkód w działalności NSZZ na terenie zakładu i starał się wdrażać w życie podnoszone przez związkowców uwagi (np. w sprawie poprawy bezpieczeństwa warunków pracy). Symbolem owej dobrej współpracy, a pewnie też efektem rzeczywistości, był jego udział (obok m.in. ks. Henryka Jankowskiego i Tadeusza Fiszbacha) w I Walnym Zebraniu Delegatów NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej w lutym 1981. Po ogłoszeniu stanu wojennego i wybuchu strajku protestacyjnego w Stoczni, w czasie późniejszego procesu przywódców protestu przed Sądem Wojewódzkim w Gdańsku zeznawał na korzyść oskarżonych stoczniowców: Alojzego Szablewskiego i Tomasza, Moszczaka.

23 XII 1981, decyzją Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego, został odwołany ze stanowiska dyrektora naczelnego. Od 24 XII 1981 (w aktach także data: 16 VIII 1982) do 31 XII 1984 zatrudniony był w Stoczni na stanowisku głównego budowniczego. Od 1 X 1982, za porozumieniem stron, oddelegowany został do pracy w Zrzeszeniu Przedsiębiorstw Przemysłu Okrętowego. Od 10 I 1983 do 31 XII 1984, biorąc urlop bezpłatny, przebywał na kontraktach zagranicznych „Polservice”, CMIE „Centromor”, Polmarine”. Formalnie odszedł ze Stoczni 31 XII 1984. Od stycznia 1985 pracował w Stoczni Wisła, od września 1985 do przynajmniej do 1989 w AW Nach GMBH w Hamburgu w charakterze rzeczoznawcy. W 2005, podczas procesu przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie masakry robotników w grudniu 1970, zeznał, iż był świadkiem rozmowy, podczas której Stanisław Kociołek wyraził zgodę na użycie broni.

Odznaczony m.in. Srebrnym (1963) i Złotym (1972) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977), Medalem 30-lecia PRL (1974), Medalem ZSRR „Za Wyróżnienie w Pracy” (1978), Złotą Odznaką im. Janka Krasickiego (1977), odznaką „Zasłużony Stoczniowiec PRL” (1979) oraz pośmiertnie odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2014).

Od 1955 żonaty był z Marią (ur. 1934) z domu Idasiak, laborantką medyczną, nauczycielki w Szkole Laborantek Medycznych (następnie Państwowa Szkoła Medyczna) w Gdańsku, członkinią PZPR. Ojciec Krzysztofa (ur. 1959) i Piotra (ur. 1967). Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Podczas ceremonii żałobnej żegnali go stoczniowcy i działacze Solidarności. W mszy w katedrze oliwskiej uczestniczyli m.in. Lech Wałęsa, przywódca sierpniowego strajku, i Tadeusz Fiszbach, ówczesny I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR. CR ArKa







Bibliografia:
Archiwum Instytutu Pamieci Narodowej, akta paszportowe.
Archiwum Zakładowe Stoczni Gdańsk, akta osobowe.
Relacje Alicji Kowalczyk, Tomasza Moszczaka, Alojzego Szablewskiego;
Sterlingow Marek, Wąs Marek, Dyrektor na bardzo trudne czasy, w: Narodziny Solidarności. Kroniki Sierpniowe w 25 zeszytach, dodatek do „Gazety Wyborczej”, 2005, nr 22, s. 9;
Cenckiewicz Sławomir, Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), Poznań 2010.