PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW

Aktualna wersja na dzień 09:27, 29 gru 2022

Detale kamieniarki ze Złotej Kamieniczki przygotowane do przeniesienia do składnicy konserwatorskiej, 1948

Detale zabytkowego wystroju Dworu Artusa przed zamontowaniem po II wojnie światowej

W Pracowni Projektowej PP PKZ, od lewej: Zygmunt Wysocki, Kazimierz Macur, Józef Chrzanowicz, 1953

Zespół gdańskich konserwatorów zabytków w trakcie prac przy stiukach i dekoracjach reprezentacyjnej klatki schodowej w Pałacu Augustusburg w Brühl w Niemczech, w centrum kierownik zespołu Teresa Stankiewicz, około 1981/1983

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW (PP PKZ) ODDZIAŁ W GDAŃSKU, ul. Długi Targ 24 ( Zielona Brama). W 1946 z inicjatywy pierwszego po II wojnie światowej wojewódzkiego konserwatora zabytków w Gdańsku, prof. Jana Borowskiego, powołano Państwową Pracownię Konserwacji Obrazów i Rzeźb. Przekształcona w 1947 w Pracownię Konserwatorską, obejmowała trzy zespoły specjalistyczne: pracownię konserwacji dzieł sztuki, pracownię architektoniczną i zespół konserwacji mebli. Jan Borowski pragnął powstrzymać koncepcje przeciwne rekonstrukcji i odbudowy miasta. W 1946 uznał Główne Miasto w całości za zabytek, co zobowiązywało inwestorów do uzgadniania z urzędem konserwatorskim wszystkich przedsięwzięć budowlanych.

W latach 1946 i 1947 odbyło się w Gdańsku kilka konferencji i dyskusji z udziałem generalnego konserwatora zabytków prof. Jana Zachwatowicza na temat odbudowy miasta. Na jednej z nich, 25 VII 1947 uczestnicy podjęli uchwałę domagającą się rekonstrukcji Głównego Miasta, a na kolejnej, 25 IX 1947, uchwalili rezolucję domagającą się objęcia miasta ścisłą ochroną konserwatorską. Na wniosek prof. Jana Zachwatowicza Minister Kultury i Sztuki powołał 25 VIII 1950 Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ). Zasadniczym celem przedsiębiorstwa było wykonywanie badań i opracowań naukowych, ekspertyz i projektów architektonicznych dla wszystkich dziedzin ochrony dóbr kultury.

Gdański Oddział PP PKZ powstał w marcu 1951, jako jeden z pierwszych, przejmując wspomnianą Pracownię Konserwatorską i obejmując działaniem Wielkie Pomorze oraz Warmię, teren od Szczecina po Olsztyn. W ramach oddziału działalność prowadziły Pracownia Projektowa, wykonująca projekty zabezpieczające kamienice i budowle Gdańska, oraz Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki. W 1955 powołana została samodzielna Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, której zadaniem było rozpoznanie zabytków architektury na podstawie źródeł archiwalnych i literatury przedmiotu oraz opracowanie wytycznych dla prac projektowych. Usługi budowlano-konserwatorskie związane z zabezpieczaniem, odbudową i adaptacją zabytkowych budowli, przedsiębiorstwo wprowadziło do działalności w 1956. Dla sprawnego wykonywania robót budowlano-konserwatorskich na Pomorzu i Warmii, w miejscowościach oddalonych od siedziby oddziału powoływano Kierownictwa Grupy Robót: w Szczecinie i Koszalinie (1958), Toruniu i Elblągu (1959), Malborku (1960), Słupsku (1977). Kierownictwo elbląskie przeniesiono następnie do Pasłęka, a w 1961 do Olsztyna. Z czasem jednostki budowlane w Szczecinie, Toruniu i Olsztynie stały się samodzielnymi Oddziałami PKZ. Pierwszym kierownikiem oddziału gdańskiego był w latach 1951–1958 inżynier Józef Kobrzyński, 1958–1965 Tadeusz Polak, który zrealizował zamiar prof. Jana Zachwatowicza o interdyscyplinarnym przedsiębiorstwie konserwatorskim, pełniąc funkcję dyrektora naczelnego Zarządu PKZ w Warszawie w latach 70. i 80. XX wieku. Została wówczas zawiązana współpraca z uczelniami wyższymi.

W następnych latach powołano pracownie naukowo-badawcze: w 1971 Ośrodek Architektury Egipskiej, którym kierował Zygmunt Wysocki, prowadzący rekonstrukcję świątyni Hatszepsut w Deir El Bahari w Egipcie; w 1973 Pracownię Rzeźby, przekształconą w 1984 roku w Pracownię Konserwacji Kamienia; w 1977 Pracownię Archeologiczno-Konserwatorską prowadzącą badania na obszarze projektowanej Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu; w 1977 Pracownię Badań Urbanistyczno-Architektonicznych; w 1980 Pracownię Oświetlenia i Iluminacji Zabytków; w 1984 Pracownię Archeologii Miast dla Badań Starego Miasta w Elblągu. Jej założyciel, Tadeusz Nawrolski, stał się twórcą metody badawczej średniowiecznych miast. Badania elbląskie stanowią przełom w rozwoju archeologii miast hanzeatyckich, także przyniosły muzealnictwu tysiące zabytków, a miastu relikty zabudowy od XIII do XIX wieku. Przedsiębiorstwo odbudowało dla potrzeb wspomnianych pracowni budynki zabytkowe: w 1953 Zieloną Bramę na główną siedzibę, w 1972 spichrz Pod Jeleniem przy ul. Grodzkiej 16, w 1983 byłą siedzibę szkoły św. Jana, zwaną niekiedy błędnie Domem Mrongowiusza przy ul. Straganiarskiej 19. Jednocześnie rozwijano zaplecze konserwatorskie przy ul. Miałki Szlak, gdzie funkcjonowała stolarnia, kuźnia i baza transportowo-techniczna. Przez wiele lat prowadzono własną cegielnię w Kadynach.

W 40-letniej działalności gdański oddział wykonał 1912 dokumentacji projektowych i inwentaryzacji, 305 dokumentacji naukowych, odbudował i adaptował do nowych funkcji blisko 300 zabytków architektury, przeprowadził konserwację 720 dzieł sztuki, objął dokumentacją ewidencyjną wiele parków i cmentarzy. Zainicjował opracowania rewaloryzacji miast: Gniew i Puck (1978), Tolkmicko, Orneta (1980). Od 1972 gdański oddział prowadził prace konserwatorskie i badawcze poza granicami kraju. Do najbardziej spektakularnych należały konserwacje: fresków Bramy Izerskiej w Monachium (1972), ołtarzy i epitafiów katedry w Trewirze (1973–1976), polichromii i sztukaterii pałacu w Brühl w Nadrenii (1975–1988), fresków kościoła w Niederhausen (Nadrenia – Palatynat; 1985), plafonów ze sztukateriami i polichromiami pałacu w Bensbergu koło Bergisch-Gladbach (1986), pełną rewitalizację kamienic w stolicy Estonii Tallinie (1977–1980) oraz pałaców Paca i Radziwiłła (1984–1990) i klasztoru bazylianów ze słynną Celą Konrada (1983–1987) w Wilnie. Oddział gdański w 1988 zatrudniał 550 pracowników. Do 1989 wszystkie oddziały PKZ realizowały w ochronie zabytków politykę wojewódzkich konserwatorów zabytków.

W latach 90. XX wieku oddziały przekształcono w samodzielne spółki prawa handlowego. Wiele oddziałów nie sprostało zmianom ekonomicznym, rozpadło się na mniejsze organizmy gospodarcze lub upadło. Gdański Oddział PKZ został przekształcony w 1989 w spółkę, w 1995 częściowo sprywatyzowany, w formie ograniczonej do wykonawstwa konserwatorskiego. Późniejsze przekształcenia doprowadziły do powstania innych firm. Archiwa dokumentacyjne oddziału zostały przejęte w 1995 przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku. CzB

Dyrektorzy naczelni PP PKZ
1951–1958	inż. Józef Kobrzyński
1958–1965	prof. dr hab. Tadeusz Polak
1965–1986	mgr inż. Zdzisław Babicki
1986–1989	mgr inż. Zenon Sykutera
CzB

Naczelni inżynierowie PP PKZ
1958–1965	mgr inż. Zdzisław Babicki
1965–1973	mgr inż. Zenon Sykutera
1973–1984	mgr inż. Ryszard Androchowicz
1984–1989	mgr inż. Piotr Wieremiejuk
CzB

Dyrektorzy do spraw
naukowo-konserwatorskich PP PKZ
1971–1974	mgr Tadeusz Domagała
1974–1978	mgr Tadeusz Piaskowski
1978–1989	mgr Romuald Chomicz
CzB

Pracownie i kierownicy PP PKZ
Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki	Piotr Żyngiel, Bronisław Mieszkowski, Andrzej Różański, Teresa Stankiewicz
Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej	Lech Krzyżanowski, Tadeusz Domagała, Maria Wolańska, Teresa Stankiewicz, Czesława Betlejewska
Pracownia Projektów	Zygmunt Wysocki, Bogusław Hanuszkiewicz, Andrzej Macur, Rajmund Wilimiński, Jerzy Orchowski
Pracownia Badań Urbanistyczno-Architektonicznych	Zenon Sykutera, Rajmund Wilimiński, Irena Jaroszewska-Bartoszewicz
Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska	Alfred Szułdrzyński
Pracownia Archeologii Miast	Tadeusz Nawrolski
Pracownia Oświetlenia i Iluminacji	Kajetan Myk
Pracownia Konserwacji Kamienia	Edward Polakowski, Witold Bukojemski, Rajmund Drost
CzB

Kierownicy zespołu budów konserwatorskich PP PKZ
Gdańsk	Edward Budnik, Ryszard Góralski, Marek Wójcik, Edward Mojkin
Elbląg	Zdzisław Lewandowski
Gniew	Jan Pietrasik, Wojciech Nitka
Malbork	Edward Budnik, Zygfryd Podgórski, Jan Pietrasik, Krzysztof Osuchowski
Olsztyn	Zdzisław Backiel
Słupsk	Henryk Bogusławski
CzB

Rekonstrukcja i odbudowa oraz adaptacja ważniejszych dzieł architektury w Gdańsku
Ratusze	Ratusz Głównego Miasta (1951–1970) Ratusz Starego Miasta (1963, 1965)
Architektura obronna: bramy	Chlebnicka (1959–1961) Krowia (1969–1970) Mariacka (1956–1959) Nizinna (1966–1967) Straganiarska (1956–1958) Świętojańska (1976–1978) Zielona (1952–1953) Złota (1953, 1963) Wielki Żuraw (1957–1959) Żuławska (1974–1976) Przedbramie ul. Długiej i Katownia (1951, 1958, 1967–1970)
Architektura obronna: mury obronne	ciąg zachodni (1956–1958, 1976) Bastion św. Elżbiety (1967) ciąg północny (1960–1964) ciąg południowy (1962) Dwór Miejski (Baszta Schulza i Baszta Narożna, 1964–1970) Baszta Kotwiczników (1968–1969) Baszta Jacek (1962)
Domy, kamienice	dom Ferberów, ul. Długa 28 (1957–1960) Dom Angielski, ul. Chlebnicka 16 (1957–1965, 1983) Dom Trzech Kaznodziejów, Katarzynki 1–4 (1968–1970) kamienice przy ul. Dzianej 8–11 dla Muzeum Archeologicznego (1968–1979)
Spichrze	Pod Jeleniem, ul. Grodzka 16 (1967–1970) Miedź, Panna, Oliwski na Ołowiance na siedzibę Centralnego Muzeum Morskiego (1980–1986) spichrz przy ul. Szpitalnej 4 w Gdańsku (1968–1969) Spichrz Opacki, Oliwa, ul. Opacka 12 (1985–1987)
Młyny	Wielki (1962, 1966) Mały (1962–1967)
Pałace i dwory	Nowy Pałac Opacki, ul. Cystersów (1959–1968)
Kościoły	dokumentacje naukowe, projektowe i ekspertyzy konstrukcyjne wykonano do prawie wszystkich gdańskich kościołów; prace budowlano-konserwatorskie w kościołach: św. Ducha (1964–1966) św. Jana (1976–1986) św. Katarzyny (1956–1958, hełm: 1974) św. Trójcy (1954–1958) oraz na plebanii kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (dom Ferberów, 1957–1960)
CzB

Ważniejsze prace budowlano-konserwatorskie na Pomorzu i Warmii
Kościoły	Najświętszej Panny Marii w Elblągu (1976–1982) Szpital św. Ducha w Elblągu (1973–1979)
Zamki i pałace	zamki krzyżackie: Bytów (1980–1991), Elbląg (1979–1989), Działdowo (1973–1975), Gniew (1968–1974), Kętrzyn (1962–1967), Malbork (1961–1989), Nidzica (1959–1965), Pasłęk (1965–1969) pałac Anny Wazówny w Brodnicy (1964–1970) we Fromborku: pałac biskupi (1968–1970), wieża (1970–1973), Nowy Wikariat (1973–1980) dwór Wybickich w Będominie (1978–1979) pałac w Kikole (1966) pałac Dohnów w Morągu (1969–1975) zamek książąt pomorskich w Słupsku (1951, 1959–1980)
Mury obronne	w Lęborku, Skarszewach (1970–1973)
Domy podcieniowe	na Wielkich Żuławach – w Trutnowie, Tolkmicku, Orłowie, Izbiskach, Bystrzu, Przemysławie i Nowej Kościenicy (1956–1966)
CzB

Konserwacja dzieł sztuki
Rekonstrukcja i konserwacja	wystroju Wielkiej Sali Rady oraz pozostałych sal Ratusza Głównego Miasta (1954–1970) Dworu Artusa (1972–1985) Sali Balowej Zamku Królewskiego w Warszawie (1984–1988)
Konserwacja	zbiorów muzealnych (1950–1988) stropów kościoła Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Brzesku (1960–1963) polichromii ściennych w krużgankach pałacu biskupiego w Lidzbarku Warmińskim (1975) ołtarzy i ambony katedry we Fromborku (1960–1966) ołtarza głównego katedry w Pelplinie (1966) cyklu wielkich obrazów z krużganków klasztornych w Pelplinie (1972–1988) ołtarza głównego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Gdańsku (1951–1965) gotyckiej ambony z kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku (1972–1975) gotyckich madonn Pomorza (1973–1974)
CzB

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{paper}}
-[[File:Detale kamieniarki ze Złotej Kamienicy przygotowane do przeniesienia do składnicy konserwatorskiej, 1948.JPG|thumb|Detale kamieniarki ze Złotej Kamienicy przygotowane do przeniesienia do składnicy konserwatorskiej, 1948]]
+[[File:Detale kamieniarki ze Złotej Kamienicy przygotowane do przeniesienia do składnicy konserwatorskiej, 1948.JPG|thumb|Detale kamieniarki ze Złotej Kamieniczki przygotowane do przeniesienia do składnicy konserwatorskiej, 1948]]
-'''PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW (PP PKZ) ODDZIAŁ W GDAŃSKU''', ul. Długi Targ 24 (q Zielona Brama). W 1946 roku z inicjatywy pierwszego po II wojnie światowej wojewódzkiego konserwatora zabytków w Gdańsku, prof. q Jana Borowskiego, powołano Państwową Pracownię Konserwacji Obrazów i Rzeźb. Przekształcona w roku 1947 w Pracownię Konserwatorską, obejmowała 3 zespoły specjalistyczne: pracownię konserwacji dzieł sztuki, pracownię architektoniczną i zespół konserwacji mebli. Profesor J. Borowski pragnął powstrzymać koncepcje przeciwne rekonstrukcji i odbudowy miasta. W 1946 uznał Główne Miasto w całości za zabytek, co zobowiązywało inwestorów do uzgadniania z urzędem konserwatorskim wszystkich przedsięwzięć budowlanych. W latach 1946 i 1947 odbyło się w Gdańsku kilka konferencji i dyskusji z udziałem prof. J. Zachwatowicza na temat odbudowy miasta. Na jednej z nich, 25 VII 1947 uczestnicy podjęli uchwałę domagającą się rekonstrukcji Głównego Miasta, a na kolejnej, 25 IX 1947, uchwalili rezolucję domagającą się objęcia miasta ścisłą ochroną konserwatorską. Na wniosek prof. J. Zachwatowicza, ówczesnego generalnego konserwatora zabytków, Minister Kultury i Sztuki powołał 25 VIII 1950 Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ). Zasadniczym celem przedsiębiorstwa było wykonywanie badań i opracowań naukowych, ekspertyz i projektów architektonicznych dla wszystkich dziedzin ochrony dóbr kultury. Gdański Oddział PP PKZ powstał w marcu 1951 roku, jako jeden z pierwszych, przejmując wspomnianą Pracownię Konserwatorską i obejmując działaniem Wielkie Pomorze oraz Warmię, teren od Szczecina po Olsztyn. W ramach oddziału działalność prowadziły Pracownia Projektowa, wykonująca projekty zabezpieczające kamienice i budowle Gdańska, oraz Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki. W 1955 roku powołana została samodzielna Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, której zadaniem było rozpoznanie zabytków architektury na podstawie źródeł archiwalnych i literatury przedmiotu oraz opracowanie wytycznych dla prac projektowych. Usługi budowlano-konserwatorskie związane z zabezpieczaniem, odbudową i adaptacją zabytkowych budowli, przedsiębiorstwo wprowadziło do działalności w roku 1956. Dla sprawnego wykonywania robót budowlano-konserwatorskich na Pomorzu i Warmii, w miejscowościach oddalonych od siedziby oddziału powoływano Kierownictwa Grupy Robót: w Szczecinie i Koszalinie (1958), Toruniu i Elblągu (1959), Malborku (1960), Słupsku (1977). Kierownictwo elbląskie przeniesiono następnie do Pasłęka, a w 1961 do Olsztyna. Z czasem jednostki budowlane w Szczecinie, Toruniu i Olsztynie stały się samodzielnymi Oddziałami PKZ. Pierwszym kierownikiem oddziału gdańskiego był w latach 1951–1958 inż. Józef Kobrzyński, 1958–1965 q Tadeusz Polak, który zrealizował zamiar prof. J. Zachwatowicza o interdyscyplinarnym przedsiębiorstwie konserwatorskim, pełniąc funkcję dyrektora naczelnego Zarządu PKZ w Warszawie w latach 70. i 80. XX wieku. Została wówczas zawiązana współpraca z uczelniami wyższymi. W następnych latach powołano pracownie naukowo-badawcze: w roku 1971 Ośrodek Architektury Egipskiej, którym kierował Zygmunt Wysocki, prowadzący rekonstrukcję świątyni Hatszepsut w Deir El Bahari w Egipcie; w 1973 Pracownię Rzeźby, przekształconą w 1984 roku w Pracownię Konserwacji Kamienia; w 1977 Pracownię Archeologiczno-Konserwatorską prowadzącą badania na obszarze projektowanej Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu; w 1977 Pracownię Badań Urbanistyczno-Architektonicznych; w 1980 Pracownię Oświetlenia i Iluminacji Zabytków; w 1984 Pracownię Archeologii Miast dla Badań Starego Miasta w Elblągu. Jej założyciel, Tadeusz Nawrolski, stał się twórcą metody badawczej średniowiecznych miast. Badania elbląskie stanowią przełom w rozwoju archeologii miast hanzeatyckich, także przyniosły muzealnictwu tysiące zabytków, a miastu relikty zabudowy od XIII do XIX wieku. Przedsiębiorstwo odbudowało dla potrzeb wspomnianych pracowni budynki zabytkowe: w 1953 roku Zieloną Bramę na główną siedzibę, w 1972 spichrz Pod Jeleniem przy ul. Grodzkiej 16, w 1983 Dom Mrongowiusza przy ul. Straganiarskiej 19. Jednocześnie rozwijano zaplecze konserwatorskie przy ul. Miałki Szlak, gdzie funkcjonowała stolarnia, kuźnia i baza transportowo-techniczna. Przez wiele lat prowadzono własną cegielnię w Kadynach. W 40-letniej działalności gdański oddział wykonał 1912 dokumentacji projektowych i inwentaryzacji, 305 dokumentacji naukowych, odbudował i adaptował do nowych funkcji blisko 300 zabytków architektury, przeprowadził konserwację 720 dzieł sztuki, objął dokumentacją ewidencyjną wiele parków i cmentarzy. Zainicjował opracowania rewaloryzacji miast: Gniew i Puck (1978), Tolkmicko, Orneta (1980). Od roku 1972 gdański oddział prowadził prace konserwatorskie i badawcze poza granicami kraju. Do najbardziej spektakularnych należały konserwacje: fresków Bramy Izerskiej w Monachium (1972), ołtarzy i epitafiów katedry w Trewirze (1973–1976), polichromii i sztukaterii pałacu w Brühl w Nadrenii (1975–1988), fresków kościoła w Niederhausen (Nadrenia – Palatynat; 1985), plafonów ze sztukateriami i polichromiami pałacu w Bensbergu koło Bergisch-Gladbach (1986), pełną rewitalizację kamienic w stolicy Estonii Tallinie (1977–1980) oraz pałaców Paca i Radziwiłła (1984–1990) i klasztoru bazylianów ze słynną ''Celą Konrada'' (1983–1987) w Wilnie. Oddział gdański w 1988 roku zatrudniał 550 pracowników. Do roku 1989 wszystkie oddziały PKZ realizowały w ochronie zabytków politykę wojew. konserwatorów zabytków. W latach 90. XX w. oddziały przekształcono w samodzielne spółki prawa handlowego. Wiele oddziałów nie sprostało zmianom ekononicznym, rozpadło się na mniejsze organizmy gospodarcze lub upadło. Gdański Oddział PKZ został przekształcony w 1989 w spółkę, w 1995 częściowo sprywatyzowany, w formie ograniczonej do wykonawstwa konserwatorskiego. Późniejsze przekształcenia doprowadziły do powstania innych firm. Archiwa dokumentacyjne oddziału zostały przejęte przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku w roku 1995. {{author: CzB}}<br/><br/>
+[[File:Przedsiębiorstwo_Państwowe_Pracownie_Konserwacji_Zabytków.jpg|thumb|Detale zabytkowego wystroju [[DWÓR ARTUSA| Dworu Artusa]] przed zamontowaniem po II wojnie światowej]]
+[[File: Pracowania_Projektowa.jpg |thumb| W Pracowni Projektowej PP PKZ, od lewej: Zygmunt Wysocki, [[MACUR KAZIMIERZ, architekt | Kazimierz Macur]], [[CHRZANOWICZ JÓZEF, architekt, konserwator zabytków | Józef Chrzanowicz]], 1953]]
+[[File: Pałac_w__Augustburgu.jpg |thumb| Zespół gdańskich konserwatorów zabytków w trakcie prac przy stiukach i dekoracjach reprezentacyjnej klatki schodowej w Pałacu Augustusburg w Brühl w Niemczech, w centrum kierownik zespołu Teresa Stankiewicz, około 1981/1983]]
+'''PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW (PP PKZ) ODDZIAŁ W GDAŃSKU''', ul. Długi Targ 24 ([[ZIELONA BRAMA | Zielona Brama]]). W 1946 z inicjatywy pierwszego po II wojnie światowej wojewódzkiego konserwatora zabytków w Gdańsku, [[BOROWSKI JAN, architekt, konserwator zabytków | prof. Jana Borowskiego]], powołano Państwową Pracownię Konserwacji Obrazów i Rzeźb. Przekształcona w 1947 w Pracownię Konserwatorską, obejmowała trzy zespoły specjalistyczne: pracownię konserwacji dzieł sztuki, pracownię architektoniczną i zespół konserwacji mebli. Jan Borowski pragnął powstrzymać koncepcje przeciwne rekonstrukcji i odbudowy miasta. W 1946 uznał Główne Miasto w całości za zabytek, co zobowiązywało inwestorów do uzgadniania z urzędem konserwatorskim wszystkich przedsięwzięć budowlanych.<br/><br/>
+W latach 1946 i 1947 odbyło się w Gdańsku kilka konferencji i dyskusji z udziałem generalnego konserwatora zabytków prof. Jana Zachwatowicza na temat odbudowy miasta. Na jednej z nich, 25 VII 1947 uczestnicy podjęli uchwałę domagającą się rekonstrukcji Głównego Miasta, a na kolejnej, 25 IX 1947, uchwalili rezolucję domagającą się objęcia miasta ścisłą ochroną konserwatorską. Na wniosek prof. Jana Zachwatowicza Minister Kultury i Sztuki powołał 25 VIII 1950 Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ). Zasadniczym celem przedsiębiorstwa było wykonywanie badań i opracowań naukowych, ekspertyz i projektów architektonicznych dla wszystkich dziedzin ochrony dóbr kultury.<br/><br/>
+Gdański Oddział PP PKZ powstał w marcu 1951, jako jeden z pierwszych, przejmując wspomnianą Pracownię Konserwatorską i obejmując działaniem Wielkie Pomorze oraz Warmię, teren od Szczecina po Olsztyn. W ramach oddziału działalność prowadziły Pracownia Projektowa, wykonująca projekty zabezpieczające kamienice i budowle Gdańska, oraz Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki. W 1955 powołana została samodzielna Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, której zadaniem było rozpoznanie zabytków architektury na podstawie źródeł archiwalnych i literatury przedmiotu oraz opracowanie wytycznych dla prac projektowych. Usługi budowlano-konserwatorskie związane z zabezpieczaniem, odbudową i adaptacją zabytkowych budowli, przedsiębiorstwo wprowadziło do działalności w 1956. Dla sprawnego wykonywania robót budowlano-konserwatorskich na Pomorzu i Warmii, w miejscowościach oddalonych od siedziby oddziału powoływano Kierownictwa Grupy Robót: w Szczecinie i Koszalinie (1958), Toruniu i Elblągu (1959), Malborku (1960), Słupsku (1977). Kierownictwo elbląskie przeniesiono następnie do Pasłęka, a w 1961 do Olsztyna. Z czasem jednostki budowlane w Szczecinie, Toruniu i Olsztynie stały się samodzielnymi Oddziałami PKZ. Pierwszym kierownikiem oddziału gdańskiego był w latach 1951–1958 inżynier Józef Kobrzyński, 1958–1965 [[POLAK TADEUSZ CZESŁAW, historyk sztuki, konserwator, patron placu | Tadeusz Polak]], który zrealizował zamiar prof. Jana Zachwatowicza o interdyscyplinarnym przedsiębiorstwie konserwatorskim, pełniąc funkcję dyrektora naczelnego Zarządu PKZ w Warszawie w latach 70. i 80. XX wieku. Została wówczas zawiązana współpraca z uczelniami wyższymi. <br/><br/>
+W następnych latach powołano pracownie naukowo-badawcze: w 1971 Ośrodek Architektury Egipskiej, którym kierował Zygmunt Wysocki, prowadzący rekonstrukcję świątyni Hatszepsut w Deir El Bahari w Egipcie; w 1973 Pracownię Rzeźby, przekształconą w 1984 roku w Pracownię Konserwacji Kamienia; w 1977 Pracownię Archeologiczno-Konserwatorską prowadzącą badania na obszarze projektowanej Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu; w 1977 Pracownię Badań Urbanistyczno-Architektonicznych; w 1980 Pracownię Oświetlenia i Iluminacji Zabytków; w 1984 Pracownię Archeologii Miast dla Badań Starego Miasta w Elblągu. Jej założyciel, Tadeusz Nawrolski, stał się twórcą metody badawczej średniowiecznych miast. Badania elbląskie stanowią przełom w rozwoju archeologii miast hanzeatyckich, także przyniosły muzealnictwu tysiące zabytków, a miastu relikty zabudowy od XIII do XIX wieku. Przedsiębiorstwo odbudowało dla potrzeb wspomnianych pracowni budynki zabytkowe: w 1953 Zieloną Bramę na główną siedzibę, w 1972 spichrz Pod Jeleniem przy ul. Grodzkiej 16, w 1983 byłą siedzibę [[SZKOŁA ŚW. JANA | szkoły św. Jana]], zwaną niekiedy błędnie Domem Mrongowiusza przy ul. Straganiarskiej 19. Jednocześnie rozwijano zaplecze konserwatorskie przy ul. Miałki Szlak, gdzie funkcjonowała stolarnia, kuźnia i baza transportowo-techniczna. Przez wiele lat prowadzono własną cegielnię w Kadynach. <br/><br/>
+W 40-letniej działalności gdański oddział wykonał 1912 dokumentacji projektowych i inwentaryzacji, 305 dokumentacji naukowych, odbudował i adaptował do nowych funkcji blisko 300 zabytków architektury, przeprowadził konserwację 720 dzieł sztuki, objął dokumentacją ewidencyjną wiele parków i cmentarzy. Zainicjował opracowania rewaloryzacji miast: Gniew i Puck (1978), Tolkmicko, Orneta (1980). Od 1972 gdański oddział prowadził prace konserwatorskie i badawcze poza granicami kraju. Do najbardziej spektakularnych należały konserwacje: fresków Bramy Izerskiej w Monachium (1972), ołtarzy i epitafiów katedry w Trewirze (1973–1976), polichromii i sztukaterii pałacu w Brühl w Nadrenii (1975–1988), fresków kościoła w Niederhausen (Nadrenia – Palatynat; 1985), plafonów ze sztukateriami i polichromiami pałacu w Bensbergu koło Bergisch-Gladbach (1986), pełną rewitalizację kamienic w stolicy Estonii Tallinie (1977–1980) oraz pałaców Paca i Radziwiłła (1984–1990) i klasztoru bazylianów ze słynną ''Celą Konrada'' (1983–1987) w Wilnie. Oddział gdański w 1988 zatrudniał 550 pracowników. Do 1989 wszystkie oddziały PKZ realizowały w ochronie zabytków politykę wojewódzkich konserwatorów zabytków.<br/><br/>
+W latach 90. XX wieku oddziały przekształcono w samodzielne spółki prawa handlowego. Wiele oddziałów nie sprostało zmianom ekonomicznym, rozpadło się na mniejsze organizmy gospodarcze lub upadło. Gdański Oddział PKZ został przekształcony w 1989 w spółkę, w 1995 częściowo sprywatyzowany, w formie ograniczonej do wykonawstwa konserwatorskiego. Późniejsze przekształcenia doprowadziły do powstania innych firm. Archiwa dokumentacyjne oddziału zostały przejęte w 1995 przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku. {{author: CzB}}<br/><br/>
 {| class="tableGda"
 |-
@@ Linia 10: / Linia 24: @@
 |-
 | 1958–1965
-| prof. dr hab. q Tadeusz Polak
+| prof. dr hab. [[POLAK TADEUSZ CZESŁAW, historyk sztuki, konserwator, patron placu  | Tadeusz Polak]]
 |-
 | 1965–1986
-| mgr inż. Zdzisław Babicki
+| mgr inż. [[BABICKI ZDZISŁAW HENRYK, konserwator zabytków | Zdzisław Babicki]]
 |-
 | 1986–1989
-| mgr inż. Zenon Sykutera
+| mgr inż. [[SYKUTERA ZENON, konserwator zabytków | Zenon Sykutera]]
 |-
 | class="authorEgTab" | {{author: CzB}}
@@ Linia 25: / Linia 39: @@
 |-
 |  style="width: 100px" | 1958–1965
-| mgr inż. Zdzisław Babicki
+| mgr inż. [[BABICKI ZDZISŁAW HENRYK, konserwator zabytków | Zdzisław Babicki]]
 |-
 | 1965–1973
-| mgr inż. Zenon Skutera
+| mgr inż. [[SYKUTERA ZENON, konserwator zabytków | Zenon Sykutera]]
 |-
 | 1973–1984
@@ Linia 40: / Linia 54: @@
 {| class="tableGda"
 |-
-|+ Dyrektorzy do spraw <br /> naukowo-konserwatorskich PP PKZ
+|+ Dyrektorzy do spraw <br/> naukowo-konserwatorskich PP PKZ
 |-
 | style="width: 100px" | 1971–1974
@@ Linia 46: / Linia 60: @@
 |-
 | 1974–1978
-| mgr Tadeusz Piaskowski
+| mgr [[PIASKOWSKI TADEUSZ LEON, dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku | Tadeusz Piaskowski]]
 |-
 | 1978–1989
-| mgr Romuald Chomicz
+| mgr [[CHOMICZ ROMUALD, konserwator zabytków | Romuald Chomicz]]
 |-
 | class="authorEgTab" |  {{author: CzB}}
@@ Linia 58: / Linia 72: @@
 |-
 |  style="vertical-align:top" | Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki
-|  style="vertical-align:top" | Piotr Żyngiel, Bronisław Mieszkowski, <br />Andrzej Różański, Teresa Stankiewicz
+|  style="vertical-align:top" | Piotr Żyngiel, [[MIESZKOWSKI BRONISŁAW, historyk sztuki, konserwator zabytków | Bronisław Mieszkowski]], <br /> [[RÓŻAŃSKI ANDRZEJ, konserwator dzieł sztuki | Andrzej Różański]], Teresa Stankiewicz
 |-
 |  style="vertical-align:top" | Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej
-|  style="vertical-align:top" | Lech Krzyżanowski, Tadeusz Domagała, <br />Maria Wolańska, Teresa Stankiewicz, <br />Czesława Betlejewska
+|  style="vertical-align:top" | Lech Krzyżanowski, Tadeusz Domagała, <br />  [[WOLAŃSKA MARIA, konserwator zabytków | Maria Wolańska]], Teresa Stankiewicz, <br /> [[BETLEJEWSKA CZESŁAWA, wojewódzki konserwator zabytków | Czesława Betlejewska]]
 |-
 |  style="vertical-align:top" | Pracownia Projektów
-|  style="vertical-align:top" | Zygmunt Wysocki, Bogusław Hanuszkiewicz, <br />Andrzej Macur, Rajmund Wilimiński,<br />Jerzy Orchowski
+|  style="vertical-align:top" | Zygmunt Wysocki, Bogusław Hanuszkiewicz, <br /> [[MACUR ANDRZEJ STANISŁAW, architekt, konserwator zabytków | Andrzej Macur]], Rajmund Wilimiński,<br />Jerzy Orchowski
 |-
 |  style="vertical-align:top" | Pracownia Badań Urbanistyczno-Architektonicznych
-|  style="vertical-align:top" | Zenon Sykutera, Rajmund Wilimiński,<br />Irena Jaroszewska-Bartoszewicz
+|  style="vertical-align:top" | [[SYKUTERA ZENON, konserwator zabytków | Zenon Sykutera]], Rajmund Wilimiński,<br />Irena Jaroszewska-Bartoszewicz
 |-
 |  style="vertical-align:top" | Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska
@@ Linia 121: / Linia 135: @@
 |-
 | style="vertical-align:top" | Domy, kamienice
-| style="vertical-align:top" | dom Ferberów, ul. Długa 28 (1957–1960)<br />q Dom Angielski, ul. Chlebnicka 16 (1957–1965, 1983)<br />Dom Trzech Kaznodziejów, Katarzynki 1–4 (1968–1970)<br />kamienice przy ul. Dzianej 8–11 dla Muzeum Archeologicznego (1968–1979)
+| style="vertical-align:top" | dom Ferberów, ul. Długa 28 (1957–1960)<br />[[DOM ANGIELSKI | Dom Angielski]], ul. Chlebnicka 16 (1957–1965, 1983)<br />Dom Trzech Kaznodziejów, Katarzynki 1–4 (1968–1970)<br />kamienice przy ul. Dzianej 8–11 dla Muzeum Archeologicznego (1968–1979)
 |-
 | style="vertical-align:top" | Spichrze
-| style="vertical-align:top" | Pod Jeleniem, ul. Grodzka 16 (1967–1970)<br />Miedź, Panna, Oliwski na Ołowiance na siedzibę q Centralnego Muzeum Morskiego (1980–1986)<br />spichrz przy ul. Szpitalnej 4 w Gdańsku (1968–1969)<br />Spichrz Opacki, Oliwa, ul. Opacka 12 (1985–1987)
+| style="vertical-align:top" | Pod Jeleniem, ul. Grodzka 16 (1967–1970)<br />Miedź, Panna, Oliwski na Ołowiance na siedzibę [[CENTRALNE MUZEUM MORSKIE | Centralnego Muzeum Morskiego]] (1980–1986)<br />spichrz przy ul. Szpitalnej 4 w Gdańsku (1968–1969)<br />Spichrz Opacki, Oliwa, ul. Opacka 12 (1985–1987)
 |-
 | style="vertical-align:top" | Młyny
@@ Linia 133: / Linia 147: @@
 |-
 | style="vertical-align:top" | Kościoły
-| style="vertical-align:top" | dokumentacje naukowe, projektowe i ekspertyzy konstrukcyjne wykonano do prawie wszystkich gdańskich kościołów;<br />prace budowlano-konserwatorskie w kościołach:<br />św. Ducha (1964–1966)<br />św. Jana (1976–1986)<br />św. Katarzyny (1956–1958, hełm: 1974)<br />św. Trójcy (1954–1958)<br />oraz na plebanii kościoła NMP (dom Ferberów, 1957–1960)
+| style="vertical-align:top" | dokumentacje naukowe, projektowe i ekspertyzy konstrukcyjne wykonano do prawie wszystkich gdańskich kościołów;<br />prace budowlano-konserwatorskie w kościołach:<br />św. Ducha (1964–1966)<br />św. Jana (1976–1986)<br />św. Katarzyny (1956–1958, hełm: 1974)<br />św. Trójcy (1954–1958) <br/> oraz na plebanii [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (dom Ferberów, 1957–1960)
 |-
 | class="authorEgTab" | {{author: CzB}}
@@ Linia 163: / Linia 177: @@
 |-
 | style="vertical-align:top" | Konserwacja
-| style="vertical-align:top" | zbiorów muzealnych (1950–1988)<br />stropów kościoła Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Brzesku (1960–1963)<br />polichromii ściennych w krużgankach pałacu biskupiego w Lidzbarku Warmińskim (1975)<br />ołtarzy i ambony katedry we Fromborku (1960–1966)<br />ołtarza głównego katedry w Pelplinie (1966)<br />cyklu wielkich obrazów z krużganków klasztornych w Pelplinie (1972–1988)<br />ołtarza głównego q kościoła NPM w Gdańsku (1951–1965)<br />gotyckiej ambony z q kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku (1972–1975)<br />gotyckich madonn Pomorza (1973–1974)
+| style="vertical-align:top" | zbiorów muzealnych (1950–1988)<br />stropów kościoła Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Brzesku (1960–1963)<br />polichromii ściennych w krużgankach pałacu biskupiego w Lidzbarku Warmińskim (1975)<br />ołtarzy i ambony katedry we Fromborku (1960–1966)<br />ołtarza głównego katedry w Pelplinie (1966)<br />cyklu wielkich obrazów z krużganków klasztornych w Pelplinie (1972–1988)<br />ołtarza głównego [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] w Gdańsku (1951–1965)<br />gotyckiej ambony z [[KOŚCIÓŁ ŚW. TRÓJCY | kościoła Świętej Trójcy]] w Gdańsku (1972–1975)<br />gotyckich madonn Pomorza (1973–1974)
 |-
 | class="authorEgTab" | {{author: CzB}}
 |}
-[[Category: Encyklopedia]]
+[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW

Aktualna wersja na dzień 09:27, 29 gru 2022

Osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Działania

Szukaj