KÖHNE-JASKI ISRAEL, burgrabia gdański

Aktualna wersja na dzień 16:41, 8 wrz 2024

Strona tytułowa zbioru listów Israela Köhne-Jaskiego i Hugona Grotiusa, opublikowanych w Gdańsku przez Georga Rhetego

ISRAEL KÖHNE-JASKI (Jaschke; 1 XI 1573 Gdańsk – 10 XII 1641 Gdańsk), kupiec wyznania kalwińskiego. Wnuk Paula I Köhne-Jaskiego (1492–1564), siódmy syn Paula II (1535–1585) i Doroty, córki ławnika Głównego Miasta Johanna Zimmermanna (zm. 1562), brat Heinricha (1561–1594), Paula (1563–1584), Marka (1569–1600), Jacoba (1576–1602), Andreasa i Cathariny (31 I 1567 – 4 VII 1617 Gdańsk, pochowana w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 343), która 13 XII 1599 w kościele NMP wyszła za mąż po raz pierwszy za Georga Großa, po jego śmierci poślubiła tamże 14 VII 1603 sekretarza miasta Johanna Willenbrocka (zm. 1628).

W czerwcu 1585, wraz z bratem Jacobem, zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Od 1612 ławnik Głównego Miasta, od 1617 rajca, w 1621 sędzia, w 1633 i 1638 burgrabia królewski w Gdańsku, od 1636 kamlarz.

Wraz z bratem Andreasem kierował rodzinną firmą handlu bursztynem, ale w konsekwencji jego działalności politycznej w zasadzie prowadził ją samodzielnie. Oprócz handlu bursztynem zajmował się także handlem miedzią. 29 IV 1630 w Warszawie został przyjęty do polskiego herbu Półkozic i otrzymał polskie szlachectwo. W październiku 1637, w okresie sporu Gdańska z królem polskim Władysławem IV, m.in. w kwestii Komisji Okrętów Królewskich i wysokości cła palowego, z polecenia Rady Miejskiej sprawdzał zapasy żywności w Gdańsku na wypadek ewentualnego oblężenia miasta, śledził też poczynania strony polskiej w sprawie planów skierowania głównego koryta Wisły przez Elbląg.

Był właścicielem Jaśkowej Doliny, w 1678 uzyskał przywilej sprzedawania w należącej tu do niego karczmie obcego piwa. Na jego i brata Andreasa zlecenie Abraham van den Block w 1628 wykonał w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) epitafium dziada Paula, ojca Paula oraz wcześniej zmarłych braci Heinricha, Paula, Marka i Jacoba. Przez wiele lat powadził (po łacinie) korespondencję z holenderskim specjalistą prawa międzynarodowego, zwłaszcza morskiego, filozofem i dyplomatą Hugonem Grotiusem (Grocjuszem) (10 IV 1583 Delft – 28 VIII 1645 Rostock).

Od 5 II 1602 żonaty był z poślubioną w kościele NMP Anną (19 VII 1582 – 22 X 1639), córką Gabriela Schumanna (1530/1531 Chojnice – 6 I 1601 Gdańsk), w 1601 członka Rady Kościoła NMP, i poślubionej w Gdańsku 24 I 1580 Barbary Bornbach (1 X 1558 Gdańsk – 23 V 1633 Gdańsk). Ojciec 1/ Israela (1614–1675), od 6 III 1640 posiadającego obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli) oraz córek: 2/ Barbary (24 I 1606 – 5 I 1682), od 24 VIII 1623 żony Petera Borgmanna (1587–1649); 3/ Anny (1607–1642), od 1627 żony Oelhaffa, po jego śmierci, od 22 II 1633 Winholda Conrada, z którym miała czworo dzieci, w tym Israela Conradiego; 4/ Adelgundy (5 VIII 1621 – 29 VII 1671), od ślubu 18 X 1644 w kościele NMP żony Ernsta von Kerschensteina (1619–1673), czego gratulował młodym wierszowanym utworem Augustinius Wesiatus, 5/ Constantii, której wczesną śmierć w 1634 uczcił wierszem żałobnym Johannes Georg Moeresius.

Pochowany 14 XII 1641 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 406. Po jego śmierci elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm skasował przywilej na monopol bursztynowy, co zakończyło wielką karierę rodziny, rozpoczętą za czasów dziada Paula. BŚ JANSZ







Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 337, 423.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 46.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 282.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 167.