GNOSPIUS ANDREAS, kaznodzieja kościoła w Wisłoujściu
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{web}} | {{web}} | ||
[[File: Andreas_Gnospius.jpg |thumb| Andreas Gnospius (portret zaginiony w 1945)]] | [[File: Andreas_Gnospius.jpg |thumb| Andreas Gnospius (portret zaginiony w 1945)]] | ||
| + | [[File: Gnospius_Andreas.jpg |thumb| Andreas Gnospius, na podstawie portretu]] | ||
'''ANDREAS GNOSPIUS''' (16 VI 1633 Königsberg (Królewiec) – 26 VI 1702 Gdańsk), filozof, teolog, kaznodzieja [[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. OLAFA | kościoła garnizonowego św. Olafa]]. Syn Lucasa (1600 – 1654 Królewiec), pastora w Tolkmicku (Tolkemitt), od 1635 diakona w klasztornym kościele przy szpitalu w Löbenich (Lipnik, dzielnica Królewca), i poślubionej około 1630 Cathariny Kamp (zm. 17 VI 1663 Królewiec). Brat Anny Elisabeth (1636 Królewiec – pochowana 14 X 1713 w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]] w Gdańsku), żony pastora [[HEINIUS JOHANN, pastor kościoła św. Ducha | Johanna Heiniusa]]. <br/><br/> | '''ANDREAS GNOSPIUS''' (16 VI 1633 Königsberg (Królewiec) – 26 VI 1702 Gdańsk), filozof, teolog, kaznodzieja [[KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. OLAFA | kościoła garnizonowego św. Olafa]]. Syn Lucasa (1600 – 1654 Królewiec), pastora w Tolkmicku (Tolkemitt), od 1635 diakona w klasztornym kościele przy szpitalu w Löbenich (Lipnik, dzielnica Królewca), i poślubionej około 1630 Cathariny Kamp (zm. 17 VI 1663 Królewiec). Brat Anny Elisabeth (1636 Królewiec – pochowana 14 X 1713 w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]] w Gdańsku), żony pastora [[HEINIUS JOHANN, pastor kościoła św. Ducha | Johanna Heiniusa]]. <br/><br/> | ||
W 1649 rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1661 absolwent filozofii, teologii i matematyki na uniwersytecie w Królewcu, magisterium z teologii uzyskał dopiero w 1672. W tym czasie polemista [[STRAUCH AEGIDIUS, rektor Gimnazjum Akademickiego | Aegidiusa Straucha]] (ówcześnie pracującego na uniwersytecie w Wittenberdze) na temat śmierci i zmartwychwstania Chrystusa (''Dissertatio chronologica kataskeyastikē de paschatos stayrōsimu...'', Wittenbergae 1653). Współautor (z Andreasem Conciusem (1628–1682)) rozprawy z pogranicza matematyki i astronomii (''Discursus Mathematicus, Quo Vanitatem ex astris de rebus arbitraris & fortuitis divinantium'', Regiomonti 1657). Od 1661 kaznodzieja w kościele św. Jerzego na królewieckim Starym Mieście, od 1673 pastor w Pobethen/Ostpreußen (obecnie Romanowo w okręgu kaliningradzkim). <br/><br/> | W 1649 rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1661 absolwent filozofii, teologii i matematyki na uniwersytecie w Królewcu, magisterium z teologii uzyskał dopiero w 1672. W tym czasie polemista [[STRAUCH AEGIDIUS, rektor Gimnazjum Akademickiego | Aegidiusa Straucha]] (ówcześnie pracującego na uniwersytecie w Wittenberdze) na temat śmierci i zmartwychwstania Chrystusa (''Dissertatio chronologica kataskeyastikē de paschatos stayrōsimu...'', Wittenbergae 1653). Współautor (z Andreasem Conciusem (1628–1682)) rozprawy z pogranicza matematyki i astronomii (''Discursus Mathematicus, Quo Vanitatem ex astris de rebus arbitraris & fortuitis divinantium'', Regiomonti 1657). Od 1661 kaznodzieja w kościele św. Jerzego na królewieckim Starym Mieście, od 1673 pastor w Pobethen/Ostpreußen (obecnie Romanowo w okręgu kaliningradzkim). <br/><br/> | ||
| − | W Gdańsku od 1678. W latach 1678–1680 kaznodzieja w [[DOM POPRAWY | Domu Poprawy]], w 1679 rektor [[SZKOŁA ŚW. BARTŁOMIEJA | szkoły św. Bartłomieja]], od 12 XI 1679 kaznodzieja kościoła garnizonowego św. Olafa w Wisłoujściu, od 8 IX 1680 do śmierci starszy diakon [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]]. 14 VI 1695 uczestniczył w konwencie, po którym wraz z 15 innymi duchownymi protestanckimi (m.in. pastorem kościoła św. Katarzyny [[BARTH ANDREAS, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny | Andreasem Barthem]], rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy [[SCHELWIG SAMUEL, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor | Samuelem Schelwigiem]], diakonem kościoła św. Bartłomieja [[KEMPIN MICHAEL, kaznodzieja i pastor kościołów Bożego Ciała i św. Bartłomieja | Michaelem Kempinem]] i diakonem kościoła św. Jana [[STRAUSS JOHANN, pastor kościoła św. Jana | Johannem Straussem]]) podpisał deklarację poparcia dla ortodoksyjnego luteranizmu w głośnym sporze ze zwolennikami pietyzmu, w którym mediatorem był ówczesny sekretarz Rady Miejskiej [[FABRICIUS FRIEDRICH, rajca, bibliofil | Friedrich Fabricius]].<br/><br/> | + | W Gdańsku od 1678. W latach 1678–1680 kaznodzieja w [[DOM POPRAWY | Domu Poprawy]], w 1679 rektor [[SZKOŁA ŚW. BARTŁOMIEJA | szkoły św. Bartłomieja]] i jednocześnie kaznodzieja w kościele św. Bartłomieja, od 12 XI 1679 kaznodzieja kościoła garnizonowego św. Olafa w Wisłoujściu, od 8 IX 1680 do śmierci starszy diakon [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościoła św. Trójcy]]. 14 VI 1695 uczestniczył w konwencie, po którym wraz z 15 innymi duchownymi protestanckimi (m.in. pastorem kościoła św. Katarzyny [[BARTH ANDREAS, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny | Andreasem Barthem]], rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy [[SCHELWIG SAMUEL, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor | Samuelem Schelwigiem]], diakonem kościoła św. Bartłomieja [[KEMPIN MICHAEL, kaznodzieja i pastor kościołów Bożego Ciała i św. Bartłomieja | Michaelem Kempinem]] i diakonem kościoła św. Jana [[STRAUSS JOHANN, pastor kościoła św. Jana | Johannem Straussem]]) podpisał deklarację poparcia dla ortodoksyjnego luteranizmu w głośnym sporze ze zwolennikami pietyzmu, w którym mediatorem był ówczesny sekretarz Rady Miejskiej [[FABRICIUS FRIEDRICH, rajca, bibliofil | Friedrich Fabricius]].<br/><br/> |
| − | Współautor rozprawy o filozofii synkretyzmu (''De Syncretisma Philosophico'', Gedani 1692). Wydawał okolicznościowe zbiory modlitw, np. ''Concio super psalmum 20'' (Regiomonti 1672) czy ''Abdanckung- und Anzugs-Predigten zur Miinde und zur heiligen Dreyfaltigkeit'' (Dantzig 1680). Autor mów pogrzebowych, m.in.: drukowanej w Królewcu mowy ku czci swojego zmarłego 1 V 1649 wykładowcy i przyjaciela Ulricha Schönbergera, zmarłej 2 XII 1672 Elisabeth z domu Eckhorst, żony królewieckiego sędziego i notariusza Johanna Heinricha Haina, zmarłego w Pobethen 31 VII 1673 Bernharda Hahna Königsberg (również drukowanej w Królewcu) czy zmarłego 3 IV 1688 diakona kościoła św. Trójcy Michaela Engela (druk w Gdańsku), a także zbiorowych | + | Współautor rozprawy o filozofii synkretyzmu (''De Syncretisma Philosophico'', Gedani 1692). Wydawał okolicznościowe zbiory modlitw, np. ''Concio super psalmum 20'' (Regiomonti 1672) czy ''Abdanckung- und Anzugs-Predigten zur Miinde und zur heiligen Dreyfaltigkeit'' (Dantzig 1680). Autor mów pogrzebowych, m.in.: drukowanej w Królewcu mowy ku czci swojego zmarłego 1 V 1649 wykładowcy i przyjaciela Ulricha Schönbergera, zmarłej 2 XII 1672 Elisabeth z domu Eckhorst, żony królewieckiego sędziego i notariusza Johanna Heinricha Haina, zmarłego w Pobethen 31 VII 1673 Bernharda Hahna Königsberg (również drukowanej w Królewcu) czy zmarłego 3 IV 1688 diakona kościoła św. Trójcy Michaela Engela (druk w Gdańsku), a także w zbiorowych epitafiach: w 1682 po śmierci pastora kościoła św. Trójcy i rektora Gimnazjum Akademickiego Aegidiusa Straucha (druk w Gdańsku), czy w zbiorze przygotowanym przez [[HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP | Abrahama Heysego]] po zgonie pastora kościoła NMP [[DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP | Nathanaela Dilgera]], wydanym w 1683. <br/><br/> |
| − | + | ||
[[File: Nathanael_Gnospius.jpg |thumb| Strona tytułowa rozprawy Nathanela Gottlieba Gnospiusa, 1709]] | [[File: Nathanael_Gnospius.jpg |thumb| Strona tytułowa rozprawy Nathanela Gottlieba Gnospiusa, 1709]] | ||
| − | + | 5 X 1681 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] poślubił Constantię Düsterwald z domu Bartel (ochrzczona 6 IV 1660 – 1689 Gdańsk), z którą miał czterech synów i dwie córki. Z synów 1/ Nathanel Gottlieb (1689 Gdańsk – 15 XII 1734 Toruń) w 1709 brał udział w dyspucie (''Disputatio juridica de consensu parentum supplendo per magistratum in nuptiis liberorum''), przeprowadzonej pod kierunkiem rektora gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]] [[WILLENBERG SAMUEL FRIEDRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Samuela Friedricha Willenberga]] (choć w spisie uczniów przyjętych do tego gimnazjum nie został odnotowany), później był ławnikiem, rajcą, sędzią i scholarą Starego Miasta w Toruniu, 2/ [[GNOSPISU JOHANN EPHRAIM, diakon kościoła św. Katarzyny| Johann Ephraim]] od 1714 był diakonem [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]] w Gdańsku. Córka 3/ Anna Dorothea (pochowana 13 VII 1724 w kościele św. Trójcy w Gdańsku pod płytą nagrobną nr 208) poślubiła 14 X 1710 w tym kościele jego prowizora Benjamina Heddinga (1659–1717), zaś po jego śmierci Michaela Karge. Imiona i losy pozostałych dzieci są nieznane. <br/><br/> | |
| − | 5 X 1681 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] poślubił Constantię Düsterwald z domu Bartel (ochrzczona 6 IV 1660 – 1689 Gdańsk), z którą miał czterech synów i dwie córki. Z synów 1/ Nathanel Gottlieb (1689 Gdańsk – 15 XII 1734 Toruń) w 1709 brał udział w dyspucie (''Disputatio juridica de consensu parentum supplendo per magistratum in nuptiis liberorum''), przeprowadzonej pod kierunkiem rektora gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]] [[WILLENBERG SAMUEL FRIEDRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Samuela Friedricha Willenberga]] (choć w spisie uczniów przyjętych do tego gimnazjum nie został odnotowany), później | + | Pochowany 12 VII 1702 w kościele NMP, pod płytą nagrobną nr 365. Kazanie pogrzebowe wygłosił Samuel Schelwig, mowę pogrzebową diakon kościoła św. Trójcy, Georg Andreas Messerschmidt (wydanej w 1703 drukiem towarzyszyły wierszowane, żałobne utwory synów, z których Johann Ephraim studiował razem z Messerschmidtem w Lipsku). W 1929 gdańskie [[MUZEUM MIEJSKIE | Muzeum Miejskie]] zakupiło na licytacji kolekcji [[BASNER FRIEDRICH ARTUR GUSTAV, kupiec, kolekcjoner | Friedricha Artura Basnera]] ''Portret proboszcza Gnospiusa'', który zaginął w czasie II wojny światowej. {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> |
| − | Pochowany 12 VII 1702 w kościele NMP, pod płytą nagrobną nr 365. Kazanie pogrzebowe wygłosił Samuel Schelwig, mowę pogrzebową diakon kościoła św. Trójcy, Georg Andreas Messerschmidt (wydanej w 1703 drukiem towarzyszyły wierszowane, żałobne utwory synów). W 1929 gdańskie [[MUZEUM MIEJSKIE | Muzeum Miejskie]] zakupiło na licytacji kolekcji [[BASNER FRIEDRICH ARTUR GUSTAV, kupiec, kolekcjoner | Friedricha Artura Basnera]] ''Portret proboszcza Gnospiusa'', który zaginął w czasie II wojny światowej. {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | + | |
'''Bibliografia''': <br/> | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| − | |||
Prätorius Ephraim, ''Athenae Gedanenses sive commentarius historico-chronologicus succinctus originem et constitutionem Gymnasii | Prätorius Ephraim, ''Athenae Gedanenses sive commentarius historico-chronologicus succinctus originem et constitutionem Gymnasii | ||
Prätorius Ephraim, ''Dantziger-Lehrer Gedächtniβ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 11. 31, 53. <br/> | Prätorius Ephraim, ''Dantziger-Lehrer Gedächtniβ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 11. 31, 53. <br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 15:44, 21 lis 2024
ANDREAS GNOSPIUS (16 VI 1633 Königsberg (Królewiec) – 26 VI 1702 Gdańsk), filozof, teolog, kaznodzieja kościoła garnizonowego św. Olafa. Syn Lucasa (1600 – 1654 Królewiec), pastora w Tolkmicku (Tolkemitt), od 1635 diakona w klasztornym kościele przy szpitalu w Löbenich (Lipnik, dzielnica Królewca), i poślubionej około 1630 Cathariny Kamp (zm. 17 VI 1663 Królewiec). Brat Anny Elisabeth (1636 Królewiec – pochowana 14 X 1713 w kościele św. Trójcy w Gdańsku), żony pastora Johanna Heiniusa.
W 1649 rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Wittenberdze, w 1661 absolwent filozofii, teologii i matematyki na uniwersytecie w Królewcu, magisterium z teologii uzyskał dopiero w 1672. W tym czasie polemista Aegidiusa Straucha (ówcześnie pracującego na uniwersytecie w Wittenberdze) na temat śmierci i zmartwychwstania Chrystusa (Dissertatio chronologica kataskeyastikē de paschatos stayrōsimu..., Wittenbergae 1653). Współautor (z Andreasem Conciusem (1628–1682)) rozprawy z pogranicza matematyki i astronomii (Discursus Mathematicus, Quo Vanitatem ex astris de rebus arbitraris & fortuitis divinantium, Regiomonti 1657). Od 1661 kaznodzieja w kościele św. Jerzego na królewieckim Starym Mieście, od 1673 pastor w Pobethen/Ostpreußen (obecnie Romanowo w okręgu kaliningradzkim).
W Gdańsku od 1678. W latach 1678–1680 kaznodzieja w Domu Poprawy, w 1679 rektor szkoły św. Bartłomieja i jednocześnie kaznodzieja w kościele św. Bartłomieja, od 12 XI 1679 kaznodzieja kościoła garnizonowego św. Olafa w Wisłoujściu, od 8 IX 1680 do śmierci starszy diakon kościoła św. Trójcy. 14 VI 1695 uczestniczył w konwencie, po którym wraz z 15 innymi duchownymi protestanckimi (m.in. pastorem kościoła św. Katarzyny Andreasem Barthem, rektorem Gimnazjum Akademickiego i pastorem kościoła św. Trójcy Samuelem Schelwigiem, diakonem kościoła św. Bartłomieja Michaelem Kempinem i diakonem kościoła św. Jana Johannem Straussem) podpisał deklarację poparcia dla ortodoksyjnego luteranizmu w głośnym sporze ze zwolennikami pietyzmu, w którym mediatorem był ówczesny sekretarz Rady Miejskiej Friedrich Fabricius.
Współautor rozprawy o filozofii synkretyzmu (De Syncretisma Philosophico, Gedani 1692). Wydawał okolicznościowe zbiory modlitw, np. Concio super psalmum 20 (Regiomonti 1672) czy Abdanckung- und Anzugs-Predigten zur Miinde und zur heiligen Dreyfaltigkeit (Dantzig 1680). Autor mów pogrzebowych, m.in.: drukowanej w Królewcu mowy ku czci swojego zmarłego 1 V 1649 wykładowcy i przyjaciela Ulricha Schönbergera, zmarłej 2 XII 1672 Elisabeth z domu Eckhorst, żony królewieckiego sędziego i notariusza Johanna Heinricha Haina, zmarłego w Pobethen 31 VII 1673 Bernharda Hahna Königsberg (również drukowanej w Królewcu) czy zmarłego 3 IV 1688 diakona kościoła św. Trójcy Michaela Engela (druk w Gdańsku), a także w zbiorowych epitafiach: w 1682 po śmierci pastora kościoła św. Trójcy i rektora Gimnazjum Akademickiego Aegidiusa Straucha (druk w Gdańsku), czy w zbiorze przygotowanym przez Abrahama Heysego po zgonie pastora kościoła NMP Nathanaela Dilgera, wydanym w 1683.
5 X 1681 w kościele Najświętszej Marii Panny poślubił Constantię Düsterwald z domu Bartel (ochrzczona 6 IV 1660 – 1689 Gdańsk), z którą miał czterech synów i dwie córki. Z synów 1/ Nathanel Gottlieb (1689 Gdańsk – 15 XII 1734 Toruń) w 1709 brał udział w dyspucie (Disputatio juridica de consensu parentum supplendo per magistratum in nuptiis liberorum), przeprowadzonej pod kierunkiem rektora gdańskiego Gimnazjum Akademickiego Samuela Friedricha Willenberga (choć w spisie uczniów przyjętych do tego gimnazjum nie został odnotowany), później był ławnikiem, rajcą, sędzią i scholarą Starego Miasta w Toruniu, 2/ Johann Ephraim od 1714 był diakonem kościoła św. Katarzyny w Gdańsku. Córka 3/ Anna Dorothea (pochowana 13 VII 1724 w kościele św. Trójcy w Gdańsku pod płytą nagrobną nr 208) poślubiła 14 X 1710 w tym kościele jego prowizora Benjamina Heddinga (1659–1717), zaś po jego śmierci Michaela Karge. Imiona i losy pozostałych dzieci są nieznane.
Pochowany 12 VII 1702 w kościele NMP, pod płytą nagrobną nr 365. Kazanie pogrzebowe wygłosił Samuel Schelwig, mowę pogrzebową diakon kościoła św. Trójcy, Georg Andreas Messerschmidt (wydanej w 1703 drukiem towarzyszyły wierszowane, żałobne utwory synów, z których Johann Ephraim studiował razem z Messerschmidtem w Lipsku). W 1929 gdańskie Muzeum Miejskie zakupiło na licytacji kolekcji Friedricha Artura Basnera Portret proboszcza Gnospiusa, który zaginął w czasie II wojny światowej.
Bibliografia:
Prätorius Ephraim, Athenae Gedanenses sive commentarius historico-chronologicus succinctus originem et constitutionem Gymnasii
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 11. 31, 53.
Purc-Stępniak Beata, Muzeum Narodowe w Gdańsku, jego geneza i funkcja w strukturze i kulturze miasta, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 85, 2006, s. 60.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 50, 58, 76.
Selderhuis Herman Johan, Wriedt Markus, Konfession, Migration Und Elitenbildung: Studien Zur Theologenausbildung Des 16. Jahrhunderts, Leiden-Boston 2007, s. 221.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 2, s. 301.
