NICOLAI HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[File:Nicolai Heinrich.JPG|thumb|Heinrich Nicolai według [[HONDIUS WILHELM, rytownik, kartograf | Wilhelma Hondiusa]] na podstawie wzoru Andreasa Gartnera, 1650]] | [[File:Nicolai Heinrich.JPG|thumb|Heinrich Nicolai według [[HONDIUS WILHELM, rytownik, kartograf | Wilhelma Hondiusa]] na podstawie wzoru Andreasa Gartnera, 1650]] | ||
[[File: Nathanale_Dilger_mowa_ku_pamięci_H._Nicolai.jpg |thumb| Strona tytułowa mowy pożegnalnej wygłoszonej przez Nathanaela Dilgera na pogrzebie Heinricha Nicolai]] | [[File: Nathanale_Dilger_mowa_ku_pamięci_H._Nicolai.jpg |thumb| Strona tytułowa mowy pożegnalnej wygłoszonej przez Nathanaela Dilgera na pogrzebie Heinricha Nicolai]] | ||
| − | '''HEINRICH NICOLAI''' (7 V 1605 Gdańsk – 29 XII | + | '''HEINRICH NICOLAI''' (7 V 1605 Gdańsk – 29 XII 1660 Gdańsk), filozof, teolog, profesor [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. Wnuk gdańskiego kupca Joachima Niclassena, syn sekretarza gdańskiej [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] Heinricha (zm. 1619) i poślubionej mu w 1601 Barbary (zm. 1603), córki Michaela Petri (zm. 1608), także sekretarza miasta. Brat m.in. Ursuli, od 1642 żony Jacoba Barthelmäusa. <br/><br/> |
| − | Jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej odwołany został z tych wojaży i po powrocie w 1631 mianowany profesorem filozofii w Gimnazjum Akademickim (wakowało miejsce po śmierci Andreasa Hojera), introdukcja (wprowadzenie na urząd) odbyła się 4 września tego roku. Organizował dysputy, publikował rozprawy i podręczniki z zakresu logiki i metafizyki. Jako teolog opowiadał się za irenizmem, czyli tolerancją religijną w imię przywróceniem jedności chrześcijaństwa drogą pewnych ustępstw doktrynalnych przez luteran, kalwinistów, katolików i arian. W związku z '' | + | Uczył się w [[SZKOŁA MARIACKA | szkole mariackiej]], w grudniu 1617 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego. W 1620, w wieku 15 lat, z powodu panującej w Gdańsku dżumy, wysłany na studia do Wittenbergii. Studiował m.in. pod kierunkiem filozofa i teologa Jacoba Martiniego i pod jego kierunkiem opublikował w 1623 dysputę o praktykach magicznych. Mając kłopoty ze zdrowiem i uważając, że szkodzi mu klimat Wittenbergii (był typowym hipochondrykiem), za zgoda ojca w 1625 kontynuował studia w Lipsku, po półtora roku przeniósł się na jeden trymestr do Jeny, następnie podróżował między Norymbergą, Altdorfem, Ingolstadt, ponownie Altdorfem i Jeną, skąd uchodząc przez zarazą wrócił do Lipska, wreszcie w latach 1626–1627 zatrzymał się na dłużej w Marburgu, gdzie uzyskał magisterium. Odbył podróż po Niemczech (zwiedził wszystkie zamki nad Renem) i Niderlandach (Amsterdam, Haarlem, Frenker), jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej studiował w 1628–1631 w Rostocku teologię, odbył kilka dysput.<br/><br/> |
| − | Przeniósł się do Elbląga, gdzie w tamtejszym gimnazjum wykładał teologię i filozofię jako ''professor honorarius'' i opublikował podręczniki dla swoich uczniów: ''Cursus philosophicu''s (1652) i ''Theologiae epitome'' (1653). W 1652 specjalnym wierszem żegnał zmarłego rektora elbląskiego gimnazjum Michaela Myliusa. Krytykując kult świętych, po publikacji ''De superstitiosis festis'' popadł tym razem w konflikt z kanonikami warmińskimi (fromborskimi). Po skardze prepozyta warmińskiego i sekretarza wielkiego koronnego Tomasza Ujejskiego wyrokiem sądowym zmuszony został po dwóch latach do opuszczenia Elbląga. Przebywał w Szczecinie, Frankfurcie nad Odrą, Berlinie, Gdańsku, w nadziei na ponowne otrzymanie stanowiska w Gimnazjum w 1656 powrócił do Elbląga. Nie otrzymawszy posady i po osobistej tragedii (w wieku prawie 50 lat postanowił się ożenić, 31 VIII 1656 w dniu ślubu zmarła jego narzeczona, Regina Koye), korzystając z faktu zajęcia w okresie "Potopu" przez wojska szwedzkie Fromborka i ucieczce kanoników, wrócił w 1658 do Gdańska. Szybko popadł z kolejny konflikt | + | Jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej odwołany został z tych wojaży i po powrocie w 1631 mianowany profesorem filozofii w Gimnazjum Akademickim (wakowało miejsce po śmierci Andreasa Hojera), introdukcja (wprowadzenie na urząd) odbyła się 4 września tego roku. Organizował dysputy, publikował rozprawy i podręczniki z zakresu logiki i metafizyki. Jako teolog opowiadał się za irenizmem, czyli tolerancją religijną w imię przywróceniem jedności chrześcijaństwa drogą pewnych ustępstw doktrynalnych przez luteran, kalwinistów, katolików i arian. W związku z ''Colloquium charitativum'' w Toruniu (1645, nie wziął w nim udziału) opublikował ''Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio''. Pismo spotkało się z krytyką władz gdańskich (doszukiwano się w nim porównania luteranizmu do sekty) i na poleceni [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]] ocenzurowane. Polemikę z nim prowadzili [[CALOW ABRAHAM, rektor Gimnazjum Akademickiego | Abraham Calow]] i [[BOTSACK JOHANN, pastor kościoła NMP, rektor| Johann Botsack]]. Bronił się rozprawą ''Irenicum defensum et explicatum, continuatum'' z 1651. W tym samym roku podał się jednak do dymisji ze stanowiska w Gimnazjum Akademickim, Rada Miejska wyznaczyła mu w związku z tym skromną emeryturę.<br/><br/> |
| − | W 1657 napisał własną (zachowaną) autobiografię ''Cursus vitae meae Hernici Nicolai, a me ipso conscriptus anno 1657''. Pochowany 11 I 1661 w kościele NMP, w grobie nabytym w 1653 na spółkę ze szwagrem Jacobem Barthelmäusem (pochowany tu 18 VII 1692), mowę pogrzebową wygłosił pastor | + | Przeniósł się do Elbląga, gdzie w tamtejszym gimnazjum wykładał teologię i filozofię jako ''professor honorarius'' i opublikował podręczniki dla swoich uczniów: ''Cursus philosophicu''s (1652) i ''Theologiae epitome'' (1653). W 1652 specjalnym wierszem żegnał zmarłego rektora elbląskiego gimnazjum Michaela Myliusa. Krytykując kult świętych, po publikacji ''De superstitiosis festis'' popadł tym razem w konflikt z kanonikami warmińskimi (fromborskimi). Po skardze prepozyta warmińskiego i sekretarza wielkiego koronnego Tomasza Ujejskiego wyrokiem sądowym zmuszony został po dwóch latach do opuszczenia Elbląga. Przebywał w Szczecinie, Frankfurcie nad Odrą, Berlinie, Gdańsku, w nadziei na ponowne otrzymanie stanowiska w Gimnazjum w 1656 powrócił do Elbląga. Nie otrzymawszy posady i po osobistej tragedii (w wieku prawie 50 lat postanowił się ożenić, 31 VIII 1656 w dniu ślubu zmarła jego narzeczona, Regina Koye), korzystając z faktu zajęcia w okresie "Potopu" przez wojska szwedzkie Fromborka i ucieczce kanoników, wrócił w 1658 do Gdańska. Szybko popadł z kolejny konflikt z pastorem Johannem Botsackiem, skorzystał z propozycji elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma i w 1658 został jego doradcą do spraw kościelnych. W 1660 powrócił do Gdańska, umierając, by otrzymać sakramenty, musiał wobec pastorów dwóch najważniejszych gdańskich kościołów, [[DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP | Nathanaela Dilgera]] z kościoła [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]] (NMP) i [[FALCK MICHAEL, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny, profesor | Michaela Falcka]] z [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]], odwołać swoje poglądy synkretczne i zapenić, że nigdy nie zamierzał opuścić Kościoła luterańskiego.<br/><br/> |
| + | W 1657 napisał własną (zachowaną) autobiografię ''Cursus vitae meae Hernici Nicolai, a me ipso conscriptus anno 1657''. Pochowany 11 I 1661 w kościele NMP, w grobie nabytym w 1653 na spółkę ze szwagrem Jacobem Barthelmäusem (pochowany tu 18 VII 1692), mowę pogrzebową wygłosił pastor Nathanael Dilger. {{author: EK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
'''Bibliografia''': <br/> | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 104.<br/> | ||
| + | Kościelak Sławomir, ''Szermierze teologii z Gimnazjum Gdańskiego'', w: ''Gdańskie Gimnazjum Akademickie'', t. 1, Gdańsk 2008, s. 342–243.<br/> | ||
Nadolski Bronisław, ''Profesor filozofii Gimnazjum Gdańskiego Henryk Nicolai w świetle swej autobiografii'', w: ''Gdańskie Gimnazjum Akademickie'', Gdyna 1959, s. 235–241. | Nadolski Bronisław, ''Profesor filozofii Gimnazjum Gdańskiego Henryk Nicolai w świetle swej autobiografii'', w: ''Gdańskie Gimnazjum Akademickie'', Gdyna 1959, s. 235–241. | ||
Aktualna wersja na dzień 17:40, 20 paź 2024
HEINRICH NICOLAI (7 V 1605 Gdańsk – 29 XII 1660 Gdańsk), filozof, teolog, profesor Gimnazjum Akademickiego. Wnuk gdańskiego kupca Joachima Niclassena, syn sekretarza gdańskiej Rady Miejskiej Heinricha (zm. 1619) i poślubionej mu w 1601 Barbary (zm. 1603), córki Michaela Petri (zm. 1608), także sekretarza miasta. Brat m.in. Ursuli, od 1642 żony Jacoba Barthelmäusa.
Uczył się w szkole mariackiej, w grudniu 1617 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego. W 1620, w wieku 15 lat, z powodu panującej w Gdańsku dżumy, wysłany na studia do Wittenbergii. Studiował m.in. pod kierunkiem filozofa i teologa Jacoba Martiniego i pod jego kierunkiem opublikował w 1623 dysputę o praktykach magicznych. Mając kłopoty ze zdrowiem i uważając, że szkodzi mu klimat Wittenbergii (był typowym hipochondrykiem), za zgoda ojca w 1625 kontynuował studia w Lipsku, po półtora roku przeniósł się na jeden trymestr do Jeny, następnie podróżował między Norymbergą, Altdorfem, Ingolstadt, ponownie Altdorfem i Jeną, skąd uchodząc przez zarazą wrócił do Lipska, wreszcie w latach 1626–1627 zatrzymał się na dłużej w Marburgu, gdzie uzyskał magisterium. Odbył podróż po Niemczech (zwiedził wszystkie zamki nad Renem) i Niderlandach (Amsterdam, Haarlem, Frenker), jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej studiował w 1628–1631 w Rostocku teologię, odbył kilka dysput.
Jako stypendysta gdańskiej Rady Miejskiej odwołany został z tych wojaży i po powrocie w 1631 mianowany profesorem filozofii w Gimnazjum Akademickim (wakowało miejsce po śmierci Andreasa Hojera), introdukcja (wprowadzenie na urząd) odbyła się 4 września tego roku. Organizował dysputy, publikował rozprawy i podręczniki z zakresu logiki i metafizyki. Jako teolog opowiadał się za irenizmem, czyli tolerancją religijną w imię przywróceniem jedności chrześcijaństwa drogą pewnych ustępstw doktrynalnych przez luteran, kalwinistów, katolików i arian. W związku z Colloquium charitativum w Toruniu (1645, nie wziął w nim udziału) opublikował Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio. Pismo spotkało się z krytyką władz gdańskich (doszukiwano się w nim porównania luteranizmu do sekty) i na poleceni Ministerium Duchownego ocenzurowane. Polemikę z nim prowadzili Abraham Calow i Johann Botsack. Bronił się rozprawą Irenicum defensum et explicatum, continuatum z 1651. W tym samym roku podał się jednak do dymisji ze stanowiska w Gimnazjum Akademickim, Rada Miejska wyznaczyła mu w związku z tym skromną emeryturę.
Przeniósł się do Elbląga, gdzie w tamtejszym gimnazjum wykładał teologię i filozofię jako professor honorarius i opublikował podręczniki dla swoich uczniów: Cursus philosophicus (1652) i Theologiae epitome (1653). W 1652 specjalnym wierszem żegnał zmarłego rektora elbląskiego gimnazjum Michaela Myliusa. Krytykując kult świętych, po publikacji De superstitiosis festis popadł tym razem w konflikt z kanonikami warmińskimi (fromborskimi). Po skardze prepozyta warmińskiego i sekretarza wielkiego koronnego Tomasza Ujejskiego wyrokiem sądowym zmuszony został po dwóch latach do opuszczenia Elbląga. Przebywał w Szczecinie, Frankfurcie nad Odrą, Berlinie, Gdańsku, w nadziei na ponowne otrzymanie stanowiska w Gimnazjum w 1656 powrócił do Elbląga. Nie otrzymawszy posady i po osobistej tragedii (w wieku prawie 50 lat postanowił się ożenić, 31 VIII 1656 w dniu ślubu zmarła jego narzeczona, Regina Koye), korzystając z faktu zajęcia w okresie "Potopu" przez wojska szwedzkie Fromborka i ucieczce kanoników, wrócił w 1658 do Gdańska. Szybko popadł z kolejny konflikt z pastorem Johannem Botsackiem, skorzystał z propozycji elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma i w 1658 został jego doradcą do spraw kościelnych. W 1660 powrócił do Gdańska, umierając, by otrzymać sakramenty, musiał wobec pastorów dwóch najważniejszych gdańskich kościołów, Nathanaela Dilgera z kościoła kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) i Michaela Falcka z kościoła św. Katarzyny, odwołać swoje poglądy synkretczne i zapenić, że nigdy nie zamierzał opuścić Kościoła luterańskiego.
W 1657 napisał własną (zachowaną) autobiografię Cursus vitae meae Hernici Nicolai, a me ipso conscriptus anno 1657. Pochowany 11 I 1661 w kościele NMP, w grobie nabytym w 1653 na spółkę ze szwagrem Jacobem Barthelmäusem (pochowany tu 18 VII 1692), mowę pogrzebową wygłosił pastor Nathanael Dilger.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 104.
Kościelak Sławomir, Szermierze teologii z Gimnazjum Gdańskiego, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1, Gdańsk 2008, s. 342–243.
Nadolski Bronisław, Profesor filozofii Gimnazjum Gdańskiego Henryk Nicolai w świetle swej autobiografii, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, Gdyna 1959, s. 235–241.
