ŻUROWSKI ANDRZEJ, eseista, krytyk, teatrolog

Aktualna wersja na dzień 14:38, 22 gru 2023

Andrzej Żurowski

ANDRZEJ ŻUROWSKI (24 IX 1944 Drohobycz – 5 I 2013 Gdańsk), eseista, krytyk, teatrolog. W Gdańsku od 1945. Absolwent II Liceum Ogólnokształcącego, w latach 1962–1967 student filologii polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, w 1969 dwuletniego Studium Dziennikarstwa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w Warszawie. Podczas studiów, od 1963 do 1966, był kierownikiem literackim w Studiu Rapsodycznym w Gdańsku. Od 1962 publikował na łamach „Głosu Wybrzeża”, w latach 1962–1964 także na łamach tygodnika „itd.”, 1965–1968 współpracownik „Liter”, tygodnika „Współczesność” i dwutygodnika „Pomorze”.

W 1967–2001 pracował w gdańskim oddziale TVP jako redaktor programów dziecięcych i młodzieżowych (1967–1969), działu kulturalnego (1969–1973), kierownik redakcji teatru (1973–1981), zastępca redaktora naczelnego do spraw artystycznych (1981–1983), kierownik redakcji artystycznej (1987–1990), komentator (1983–1987 i od 1990).

Autor cykli telewizyjnych „Balet” (1972–1973), „Balet polski” (1974), „Zawsze teatr” (1978–1983), „Wieczór w teatrze z Andrzejem Żurowskim” (1983–1985), „Teatr czyli świat” (1990–1994). Dla gdańskiego oddziału TVP zrealizował także około 20 filmów dokumentalnych, poświęconych problematyce kulturowej miejsc, do których podróżował: Europy, Azji i Ameryki Południowej, której poświęcił najdłuższy cykl, emitowany był w latach 1972–1974. Pisywał artykuły o teatrze współczesnym do „Dialogu”, „Teatru”, „Kultury”, „Literatury”, „Życia Literackiego”, „Polityki”. W okresie 1970–1972 był kierownikiem literackim w Państwowej Operze Bałtyckiej, 1978–1979 w Teatrze Muzycznym w Gdyni oraz w Teatrze Wybrzeże. W latach 2002–2003 pełnomocnik Wojewody Pomorskiego do spraw Kultury.

W 1973, na podstawie dysertacji Scenariusze szekspirowskie, uzyskał na Uniwersytecie Gdańskim (UG) doktorat (promotor: Maria Janion). Zatrudniony w Instytucie Filologii Polskiej UG prowadził zajęcia na studiach dziennych (1975–1979), na Podyplomowym Studium Wiedzy o Teatrze, Filmie i Telewizji (1986–1991) oraz Podyplomowym Studium Dziennikarskim (1995–1998). Od 2002 doktor habilitowany na podstawie dorobku i monografii Szekspir w cieniu gwiazd, profesor nadzwyczajny (uczelniany) Akademii Pomorskiej w Słupsku, od 2011 profesor tytularny. Od 1 X 2003 do września 2008 dyrektor Instytutu Polonistyki i członek Senatu Akademii Pomorskiej w Słupsku, jednocześnie od 1 X 2003 do września 2005 kierownik Katedry Historii Kultury Europejskiej w Wyższej Szkole Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych i Politycznych w Gdyni.

Autor scenariuszy telewizyjnych widowisk i teatru, adaptacji oraz librett baletowych, granych na scenach w Polsce i za granicą (np. Gdańska noc Henryka Jabłońskiego w Operze Bałtyckiej, Gdańsk, 1970; Wesoła wdówka Ferenca Lehára, Teatr Muzyczny, Gdynia 1979). Sporadycznie zajmował się także reżyserią: Malowidło na drzewie Ingmara Bergmana (Teatr Wybrzeże, Gdańsk 1993), Spowiedź Smierdiakowa Fiodora Dostojewskiego (Teatr Telewizji, 1979), oraz aktorstwem: rola Docenta Bryjaka w spektaklu Teatru Telewizji Ostatnie lato albo pierwsza pieczęć Jacka Antoniego Zielińskiego w reżyserii Mikołaja Grabowskiego (1989). Wygłosił w telewizji około 1500, a w radiu blisko 500 felietonów, komentarzy i recenzji mówionych. W 1997 razem z Andrzejem Lisem redagował magazyn teatralny „Loża” (ukazał się tylko jeden numer z września).

Jako visiting profesor wykładał w Concordia University (Montreal 1987), Universiteit Antwerpen (Antwerpia 1991), Vytauto Didžiojo Universitetas (Kowno 1998), York University (Toronto 2009), City University of New York (2009), Georgetown University (Waszyngton 2009), New York University (2009), Yale University (New Haven 2009), Teheran University (2011) oraz Masaryk University (Brno 2011). W roku akademickim 2011/2012 jako visiting scholar wykładał w City University of New York. Prowadził też podyplomowe seminaria dla krytyków teatralnych, organizowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Teatralnych (AICT) w Grenoble (1991), Montevideo (1994) i Amsterdamie (2000). Od 2002 był konsultantem naukowym (Research Consultant) w International Biographical Centre w Cambridge (Anglia). W roku akademickim 2011/2012 uzyskał trzymiesięczny grant z The Kosciuszko Foundation (USA) na opracowanie naukowe i przygotowanie do druku zespołu rękopisów Madame Helena Modejska Scrapbook (Album z wycinkami madame Heleny Modrzejewskiej; New York Public Library for the Performing Arts).

Autor prac z dziedziny historii teatru, m.in. Spotkanie z mitem (1976), Fatamorgana (1979), Wieczory popremierowe (1982), Ludzie w reflektorach (1982), Latający fotel (1987), Czytając Szekspira (1996), Sam z Szekspirem na scenie. O monodramie szekspirowskim (2007). W sześciu monografiach: Szekspiriady polskie (1976), Myślenie Szekspirem (1983), Szekspir w cieniu gwiazd (2001), Szekspir i Wielki Zamęt (2003), Szekspir – ich rówieśnik (2003), Prehistoria polskiego Szekspira (2007) przedstawił 400-letnie dzieje teatru szekspirowskiego na polskich scenach. Jeden z członków założycieli Fundacji Theatrum Gedanense. W latach 1981–2001 wiceprezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych (AICT), jego dożywotni wiceprezydent honorowy. Członek komisji konkursowych (m.in. komisji w sprawie przyznania Nagrody Prezydenta Gdańska w Dziedzinie Kultury w 2001).

Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1988), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1978), Medalem 40-lecia PRL (1984), odznaką „Za Zasługi dla Gdańska” (1980), medalem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Gloria Artis” (2009) oraz Złotym Medalem Kultury Republiki Armenii (2010). Laureat licznych nagród, między innymi: Nagrody Klubu Krytyki Teatralnej SDP (1970, 1977, 1988), Złotego Ekranu’73, Nagrodą Wojewody Gdańskiego (1981, 1984, 1997), Ministra Kultury i Sztuki (Nagroda im. Edwarda Csató 1984), Tygodnika „Fakty” (1984), Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (1987, 2004 za całokształt twórczości), Stowarzyszenia Dziennikarzy RP (1991 za całokształt twórczości krytyczno–teatralnej), Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1987, 1996, 2007), Prezydenta Miasta Gdyni (2002), Nagrody im. Wojciecha Bogusławskiego za Teatralną Książkę Roku (2002).

Od 1988 żonaty był z Magdą z domu Oller, absolwentką teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, już w trakcie studiów konsultantką dramaturgiczną sztuki Oscara Wilde’a Bądźmy poważni na serio w reżyserii Józefa Czerneckiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach (premiera 12 V 1983), scenarzystką, reżyserką i realizatorką filmów dokumentalnych (np. Felicja, 1977; Polacy w Danii. Historia, 1997; Teodor Bok, 1997; Jarzynówna, 1998), prezeską i dyrektorką artystyczną wielu instytucji i fundacji związanych z kulturą (np. Polskiej Fundacji Medialnej, Sopot Art Fundacja). Ojciec Alicji (z pierwszego małżeństwa, ur. 1979), Kai Żurowskiej-Giers (pseudonim artystyczny Leli Valeska) (ur. 23 VIII 1986) i Rafała Tadeusza (ur. 1993). Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Jego imię nosi organizowany od 2014 w Trójmieście Ogólnopolski Konkurs na Recenzje Teatralne dla Młodych Krytyczek i Krytyków. JG BŚ