SZPOR STANISŁAW, profesor Politechniki Gdańskiej, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW JÓZEF SZPOR (5 IV 1908 Lwów – 10 IV 1981 Gdańsk), profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Anny z domu Kudasiewicz i dr Łucjana Szpora, uczestnika obrony Lwowa w 1919, dyrektora jednego z banków w Warszawie. W 1926 ukończył Państwowe Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie, studiował na Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej (PW), od 1931 inżynier elektryk. Początkowo pracował jako asystent na PW, od 1933 w Fabryce Aparatów Elektrycznych Kazimierz Szpotański, był kierownikiem Działu Transformatorów Mierniczych i Aparatów Rentgenowskich. W 1934 doktor na podstawie rozprawy Nowe metody badania fal uskokowych, od 1939 doktor habilitowany na podstawie rozprawy Nowe rozwiązania w dziedzinie suchych transformatorów mierniczych.
Uczestnik kampanii wrześniowej, za udział w obronie Warszawy odznaczony 25 IX 1939 Krzyżem Walecznych. Przez Węgry dotarł do Francji, w której obronie walczył w 1940 w szeregach 1. Kompanii 2. Kaniowskiego Batalionu Saperów 2. Dywizji Strzelców Pieszych jako starszy saper z cenzusem. Wraz z dywizją w latach 1940–1945 internowany w Szwajcarii. Po zwolnieniu z obozu 30 X 1945 pracował w biurze studiów francuskiego przedsiębiorstwa elektrotechnicznego Ateliers de Constructions Electriques de Delle w Lyonie. Do Polski wrócił w początkach 1947, przez kilka miesięcy był dyrektorem Centralnego Biura Studiów i Konstrukcji Aparatów Wysokiego Napięcia w Warszawie.
Od września 1947 pracownik PG z tytułem profesora nadzwyczajnego, od 1966 profesor zwyczajny. Specjalista w zakresie techniki wysokich napięć, elektryczności atmosferycznej i aparatów elektrycznych, współtwórca elektryki polskiej. Organizował katedrę Wysokich Napięć na Wydziale Elektrycznym, której był następnie kierownikiem. Prowadził badania dotyczące piorunów i ochrony odgromowej. Autor m.in. pierwszych w Polsce skryptów z zajmującej go dyscypliny: Technika izolacyjna i Miernictwo wysokonapięciowe (1948). Miłośnik Tatr, autor m.in. zasad zachowywania się turysty w czasie burzy w górach. W latach 1965–1967 przewodniczący Wydziału IV, Nauk Technicznych, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. W 1966 apelował do rektorów i profesorów trójmiejskich uczelni o masowy udział w kościelnych obchodach milenium chrztu Polski.
Cierpiał na psychozę maniakalno-depresyjną, w 1962 zrezygnował z kierownictwa Katedry Wysokich Napięć, pozostając na stanowisku kierownika wchodzącego w jej skład Zakładu Wysokich Napięć. W 1967 przebywał 157 dni na zwolnieniach lekarskich, po badaniach w początkach 1968 profesor Tadeusz Bilikiewicza rekomendował przeneisienie go na wcześniejszą emeryturę, co rekomendowały w ministerstwie władze PG i na co się zgodził pod warunkiem umożliwienia mu prowadzania badań naukowych niewymagających systematyczności. Nie znajduje potwierdzenia opinia, że zmuszony został do odejścia z pracy w wyniku wydarzeń marca 1968. W wyniku poprawy zdrowia w 1975 władze PG rekomendowały powołanie go na stanowisko profesora zwyczajnego na Wydziale Elektrycznym.
Żonaty był z Jadwigą z domu Szwabowicz, ojciec Marii, Zofii (mgr inż. architekta) i Lucjana (matematyka). Pochowany w grobowcu rodziny Kudasiewiczów na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Od 26 III 1983 jego imię nosi audytorium na Wydziale Elektrotechniki i Automatyki PG (z tablicą upamiętniającą). W 2007 Zarząd Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich i Wydział Elektroniki i Automatyki PG wydał poświęcony mu (z podobizną na awersie) medal pamiątkowy według projektu Dąbrówki Tyślewicz. Od 31 V 2007 patron ulicy w Gdańsku–Chełmie.
Bibliografia:
Archiwum Politechniki Gdańskiej, sygn. 5288, Zespół Pracownicy Naukowi.
Abryszeński Piotr, Politechnika Gdańska 1968–1980. Portret społeczno-polityczny, Gdańsk–Warszawa 2022, s. 51-52.
Andrzejewski Marek, Szpor Stanisław, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 318–319.
Andrzejewski Marek, Marzec 1968 w Trójmieście, Warszawa–Gdańsk 2008, s. 225.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 636.
