SUCHTEN KURT, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
KURT SUCHTEN (około 1480 Gdańsk – 20 VI 1538 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn burmistrza Heinricha Suchtena i Margarethy, córki ławnika Głównego Miasta Johanna Zimmermanna. Brat Heinricha (27 X 1457 Gdańsk – 26 IX 1518), ławnika Głównego Miasta (od 1506), rajcy (od 1514), Christopha humanisty i poety, Georga (zm. po 30 VI 1526), ławnika (od 1520), zmarłych w młodym wieku Johanna (zm. 1495) i Barthela (zm. 1494), Katheriny żony kupca Petera Rabenwalda i Gertrudy (zm. 1516) żony rajcy Barthela Steffena i Walthera, syna burmistrza Philipa Bischofa.
Przed rozpoczęciem kariery na urzędach w Gdańsku bywał pełnomocnikiem interesów miasta (i zapewne wspólników–kontrahentów z grona patrycjatu) w spornych kwestiach gospodarczych. Między innymi w 1511 negocjował odzyskanie ładunku chmielu należącego do Jacoba von Werdena, prowizora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) (i ojca późniejszego burmistrza Johanna von Werdena), zarekwirowanego przez duńskiego starostę wyspy Gotlandia. Król Danii, Jan, obiecywał zwrot towaru po ustaleniu, czy nie należał on do nieprzyjacielskiego armatora.
Od 1516 był ławnikiem Głównego Miasta, choć w tym samym czasie rajcą był jego starszy brat, Heinrich. Posiadanie przez jedną rodzinę jednocześnie dwóch miejsc w składzie obu rządzących miastem ordynków należało wówczas do rzadkości i świadczyło o jej znaczeniu. Największą rolę odegrał w latach 1517–1526, podczas walk społeczno-religijnych w Gdańsku, reprezentując jedną z bardziej radykalnych opcji w szeregach gdańskiego patrycjatu. Razem z rodziną i powinowatymi z rodzin Bischofow, Feldstetów i Angermündów tworzył w gdańskich władzach stronnictwo przeciwne rodzinie Ferberów. Oprócz rywalizacji skłóconych, konkurencyjnych przedsiębiorstw rodzinnych, w grę wchodziła także kontestacja pewnej społecznej postawy. Arystokratycznym usposobieniom Ferberów (dążącym do wyprowadzenia kapitałów z obrotu handlowego i kas miejskich i – po zainwestowaniu ich w ziemię – przejścia w szeregi szlachty) Suchtenowie przeciwstawiali interesy kupiectwa i przedsiębiorców w obrębie patrycjatu, zainteresowanych przede wszystkim w organizowaniu handlu. Z tego powodu gotowi byli pójść na kompromis z zamożniejszymi kupcami i przedsiębiorcami z szeregów gdańskiego pospólstwa. Dodatkowo on sam bardzo mocno zaangażował się w propagowanie w rodzinnym mieście luteranizmu.
W sierpniu 1517, po krachu finansów miejskich, wyznaczono go jako ławnika do doraźnej komisji, która miała zbadać zasobność gdańskich spichlerzy w zboże, w mieście rozniosła się bowiem pogłoska, że spichlerze są puste. Działając wespół z innymi członkami tej komisji, między innymi rajcami Reinholdem Feldstete i Christophem Beierem, ustalił, że znajduje się w nich 3.500 łasztów zboża. By uniknąć niepokojów, miasto objęło nad tym zapasem pełną kontrolę. Jego zaangażowanie w kwestie miejskiej polityki wzrosło po 1518, gdy po niespodziewanej śmierci starszego brata, Heinricha, został w 1520 rajcą i głową rodziny.
W 1520 był pośród tych członków Rady Miejskiej, którzy gotowi byli wesprzeć kolegium „48 mężów” w żądaniach objęcia finansów miejskich większą kontrolą i w tym celu powołania kolegium składającego się z 12 rajców i 12 przedstawicieli pospólstwa. Jego młodszy brat, Georg, został wówczas ławnikiem, co ugruntowywało wpływy von Suchtenów w mieście. W 1521 został sędzią, w marcu tego roku, u boku burmistrza Eberharda Ferbera, reprezentował Gdańsk w rozmowach prowadzonych przez Hanzę z królem duńskim Chrystianem. Po fiasku tych negocjacji w następnym roku doszło do wojny Hanzy z Danią, w której Gdańsk wziął udział.
Po opuszczeniu Gdańska przez Eberharda Ferbera (listopad 1522) podjął jawną współpracę ze skupionymi w kolegium „48 mężów” przedstawicielami pospólstwa, a jednocześnie wspierał propagatorów reformacji, wśród nich Jacoba Heggego. W sierpniu 1524 wziął udział w zgromadzeniu pospólstwa i plebsu na terenie cmentarza św. Elżbiety jako jeden z przewodniczących tego gremium. Podczas tego spotkania lud gdański wybrał pięciu kaznodziejów do pięciu objętych patronatem miejskim gdańskich parafii, a także samowolnie wyznaczył zapowiadane od dawna kolegium 12 rentmistrzów. W następnych miesiącach stał się pośrednikiem między skupionymi w Radzie Miejskiej patrycjuszami a reprezentowanymi przez nowe organa władzy przedstawicielami pospólstwa. Podczas rewolty w styczniu 1525 rentmistrzowie wyznaczyli go i sekretarza miejskiego Georga Zimmermanna do nakłonienia Rady Miejskiej do zaprzestania oporu. Do negocjacji nie doszło, a wysłannicy ludu zostali na kilka godzin aresztowani na rozkaz burmistrza Heinricha Wisego.
Po kapitulacji starej Rady Miejskiej wybrano go 26 I 1525 do kolegium burmistrzów, jako trzeciego w hierarchii ważności. Jako burmistrz w następnych miesiącach zaangażował się między innymi w likwidację katolicyzmu na terenie Gdańska. Brał udział w rekwizycji i wyprzedaży sreber oraz precjozów z klasztorów brygidek i dominikanów. Niektóre z tych przedmiotów trafiły nawet do Warszawy i tam dopiero po pewnym czasie udało się je odzyskać biskupowi włocławskiemu Maciejowi Drzewickiemu.
W stosunku do przemian społeczno-politycznych, jakie zachodziły wówczas w Gdańsku, zajął jednak w konsekwencji stanowisko dość dwuznaczne. Będąc nominalnie zwolennikiem wzmocnienia roli pospólstwa w mieście, musiał być równocześnie wtajemniczony w plany głównego ówczesnego przywódcy stronnictwa antyferberowskiego, burmistrza Philipa Bischofa, szykującego we współpracy z królewskim dworem restytucję starego porządku w mieście. Już po przybyciu króla Zygmunta I Starego do Gdańska (17 IV 1526) asystował przy zwrocie budynków klasztornych ich poprzednim użytkownikom (między innymi dominikanom, 16 V 1526). W czerwcu 1526 został jednak odsunięty od władzy, nie wybrano go bowiem do nowego kolegium burmistrzów. Jednocześnie jednak nie spotkała go kara za udział w buncie, pozostał w mieście nadal osobą wpływową. Na sejmiku generalnym Prus Królewskich, wyjątkowo odbywającym się w marcu 1528 w Elblągu, wyznaczono go (obok czynnych wówczas urzędników gdańskich, burmistrza Philipa Bischofa oraz rajcy Georga Scheweckego) do arbitrażu w sporze między kupcami Berntem Monstermannem, Ortho Buthwenem z jednej a Jacobem Panckelaw z drugiej strony, o zaaresztowany przez Szwedów statek. Ta sprawa, jak i więzi familijne, wskazywały wyraźnie, że pozostał w ostatniej dekadzie swego życia we współpracy z będącym u władzy obozem Bischofów.
Był dwukrotnie żonaty. Około 1513 poślubił Margareth, córkę kupca Arnolda (Arenta) Ochsdorfa, co podkreślało jego ówczesne związki z najbogatszymi warstwami gdańskiego pospólstwa. Po jej śmierci w 1531 ożenił się około 1534 z Elisabeth, córką ówczesnego burmistrza Gdańska, Philipa Bischofa, co miało gwarantować polityczny sojusz obu rodzin. Z obu związków doczekał się dziesięciorga dzieci, w tym siedmiorga z małżeństwa z Margareth. Najstarszym synem był Konrad (Kurt) (około 1513 Gdańsk – 26 III 1574 Gdańsk), ławnik (od 1558) i rajca (od 1562), właściciel Czyczkowych, założyciel fundacji wspierającej ubogich i studiujących gdańszczan. Do pewnego znaczenia doszedł jeszcze Heinrich, kupiec, starszy w hanzeatyckim Stahlhofie w Londynie (gdzie zmarł w 1558). Kupcami byli ponadto Jacob (zm. 1574), Achatius (zm. 1550 w Londynie). Córkami z pierwszego małżeństwa były Gertrud, żona Bartholomeusa Lembke (zm. 1562), Margaretha, żona kolejno Wilhelma Wicherlinga i Thomasa Kardinala oraz Anna (1526–1584), która poślubiła ławnika gdańskiego Georga Mehlmanna i jako wdowa leakrza Bartholomäusa Wagnera. Dziećmi z drugiego małżeństwa byli Philipp, urodzony w 1534 i zmarły w Riessel we Flandrii oraz córki Elisabeth (1536–1549 Toruń) oraz Ursula, urodzona na rok przed śmiercią ojca, żona kolejno Johanna von Bodeck i Moritza Lacke (zm. w 1615).
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Państwowe Gdańsk 300,D/14, 296; 300,R/Bb, 31b, s. 84.
Bernt Stegmann’s Chronik vom Aufruhr 1525, w: Scriptores Rerum Prussicarum, Bd. 5, Lepzig 1874.
Christoph Beyers des altern DanzigerChronik, w: Scriptores Rerum Prussicarum, Bd. 5, Lepzig 1874.
Hanserecesse, Abt. III, Leipzig 1899, Leipzig 1905.
Protokoły Sejmiku Generalnego Prus Królewskich, t. 1, Toruń 2001.
Literatura:
Haberling Wilhelm, Alexander von Suchten, ein Danziger, Arzt und Dichter des 16. Jahrhunderts, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 69, 1929.
Kamińska Stefania, Klasztory brygidek w Gdańsku, Elblągu i Lublinie. Założenie i uposażenie, Gdańsk 1970.
Simson Paul, Geschichte der Stadt Danzig, Bd. 2, Danzig 1918.
Strebitzki Johannes, Der grosse Aufruhr zu Danzig im Jahre 1525, Altpreussische Monatschrift, Bd. 14, 1877.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. I Spisy t. II Biogramy, Gdańsk 2008.
