PASIERBSKA-WOJTOWICZ HELENA, nauczycielka, założycielka Stowarzyszenia Rodzina Ponarska w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
HELENA PASIERBSKA-WOJTOWICZ (15 XII 1921 Wilno – 12 III 2010 Gdańsk), nauczycielka, dziennikarka, założycielka Stowarzyszenia Rodzina Ponarska w Gdańsku. Córka Kazimierza Stempkowskiego (zm. 1937) i Justyny z domu Danilewicz (1878–1974), siostra Władysława (1907–1978). W 1938 ukończyła Gimnazjum PP Benedyktynek w Wilnie i rozpoczęła naukę w tamtejszym liceum administracyjno-handlowym. Należała do Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). W czasie II wojny światowej była łączniczką (pseudonim „Nawoja”) w Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) i Armii Krajowej (AK). 12 V 1942 w wyniku denuncjacji została aresztowana przez Gestapo, do grudnia tego roku więziona na wileńskich Łukiszkach, następnie zwolniona. W 1944 w czasie „Operacji Ostra Brama” (walki o Wilno) była sanitariuszką.
W 1946 opuściła Wilno i wraz z matką przyjechała (zob. repatriacja ludności polskiej ze Wschodu) do Gdyni, do stryja pilota Adolfa Stempkowskiego (1893–1983). Od 1949 mieszkała w Gdańsku. Początkowo pracowała w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich „Dalmor” w Gdyni. W 1972 absolwentka Filologii Polskiej Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Po studiach pracowała jako nauczycielka języka polskiego m.in. w IX Liceum Ogólnokształcącym i w Zespole Szkól Mechanicznych przy ul. Sobieskiego w Gdańsku.
Po przejściu na emeryturę podjęła się pracy na rzecz upamiętnienia ofiar zbrodni niemieckich i litewskich w Ponarach koło Wilna. W latach 1980–1981 współpracowała z NSZZ „Solidarność” i NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Była inwigilowana przez Służbę Bezpieczeństwa. W 1994 założyła Stowarzyszenie Rodzina Ponarska w Gdańsku, w którym do 2010 pełniła funkcję prezesa. Jej interwencje w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa sprawiły, że w Ponarach powstała Kwatera Polska, oficjalnie otwarta 22 X 2000. Była inicjatorką działań na rzecz wzrostu wiedzy i upamiętniania tej zbrodni, organizatorką i prelegentką na spotkaniach (z młodzieżą i dorosłymi) jej poświęconych. Artykuły o zbrodni ponarskiej publikowała m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, „Naszym Dzienniku”. Była autorką m.in. Ponary. Wileńska golgota (1993), Ponary. Największe miejsce kaźni koło Wilna (1941–1944) (1993) Wileńskie Łukiszki na tle wydarzeń lat wojny 1939–1944 (2003), Ponary i inne miejsca męczeństwa Polaków z Wileńszczyzny w latach 1941–1944 (2005). Stale współpracowała z Główną Komisją Badania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej (IPN). Prezes Towarzystwa Opieki nad Majdankiem.
Członkini Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP), honorowa członkini Związku Polaków na Litwie. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Krzyżem Armii Krajowej (Londyn 1975), złotym medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (1993), medalem „Polonia Mater Nostra Est” przyznawanym przez Społeczną Fundację Pamięci Narodu Polskiego (2004), odznakami „Za zasługi dla Gdańska” i „Zasłużonym ziemi gdańskiej”.
Dwukrotnie zamężna. Po raz pierwszy od 1949 z Marianem Pasierbskim (8 IX 1919 – 20 V 1992), inżynierem, żołnierzem AK, więźniem obozu koncentracyjnego na Majdanku, absolwentem Politechniki Gdańskiej (PG), pracownikiem przemysłu okrętowego, prezesem Towarzystwa Opieki nad Majdankiem, odznaczonym m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976), Krzyżem Armii Krajowej (Londyn, 1975), Medalem Edukacji Narodowej (1980), odznaką „Za zasługi dla Gdańska” (1981), odznaką „Zasłużonym ziemi gdańskiej” (1970). Po raz drugi zamężna od 1995 ze Stanisławem Wojtowicz-Pragą. Matka Andrzeja Pasierbskiego, inżyniera, odznaczonego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2015) i Marka Pasierbskiego, inżyniera, nauczyciela. Pochowana (z pierwszym mężem) na cmentarzu Srebrzysko.
