O’ROURKE EDUARD, biskup gdański, patron placu w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
o nominacji na administratora apostolskiego, 1922
EDUARD O’ROURKE (26 X 1876 Basin, powiat nowogródzki – 27 VI 1943 Rzym), biskup ordynariusz gdański, patron placu w Gdańsku- Wrzeszcz. Pochodził z irlandzkiej rodziny przybyłej do Rosji w czasach jego pradziada, Corneliusa. Syn Michała, oficera rosyjskiej Marynarki Wojennej i Angeliki z domu von Bochwitz. W latach 1888–1890 uczył się w prywatnym gimnazjum jezuickim w Bąkowicach
koło Chyrowa, od 1891 do 1893 był uczniem gimnzajum w Wilnie, od 1893 do 1897 w Rydze, gdzie w 1898 zdał maturę. Od 1899 do 1903 studiował ekonomię i handel w tamtejszej politechnice, od 4 XI 1903 do 20 IV 1904 prawo bankowe na uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria), od semestru letniego 1903/1904 do końca semestru letniego 1907/1908 teologię na Cesarsko–Królewskim Uniwersytecie w Innsbrucku.
21 IX 1907 w Wołkowysku przyjął tonsurę i święcenia niższe, 29 września w Wilnie diakonat, 14 październiak w Kownie święcenia kapłańskie. Od 6 X 1907 był nauczycielem języka niemieckiego Mohylewskiego Archidiecezjalnego Rzymsko-Katolickiego Seminarium Duchownego w Sankt Petersburgu, od 13 XI 1910 do 18 VIII 1918 tamże proboszczem parafii św. Stanisława oraz prefektem i kuratorem tamtejszej szkoły parafialnej. Od 19 VII 1912 honorowy kanonik kapituły archikatedralnej, od 14 XII 1917 wikariusz generalny i oficjał diecezji mińskiej. 29 IX 1918 mianowany biskupem w Rydze (Łotwa), 15 XII 1918 konsekrowany w Wilnie, 10 VIII 1919 intronizowany do ryskiej katedry, 10 IV 1920 złożył rezygnację (oficjalnie z braku znajomości języka łotweskiego). Od 10 IV 1920 biskup tytularny Canea, w latach 1920–1922 delegat apostolski w krajach bałtyckich. Od 21 IX 1922 biskup tytularny Pergamonu.
Od 24 IV 1922 do 3 I 1926 administrator apostolski dla II Wolnego Miasta Gdańska (WMG). Do Gdańska przybył 14 V 1922 i zamieszkał w domu zakonnym elżbietanek przy Heumarkt 5 ( Targ Sienny). 2 I 1926 mianowany przez papieża Piusa XI na pierwszego biskupa ordynariusza nowo utworzonej diecezji gdańskiej. Intronizacja miała miejsce 1 VI 1926 w kościele (katedrze) Trójcy Świętej w Oliwie (na miesiąc przed włączeniem Oliwy w granice miasta Gdańska). Z katolikami z Gdańska spotkał się na uroczystym wieczorze 2 VI 1926 w Hali Międzynarodowych Targów Gdańskich, z oprawą muzyczną orkiestry policyjnej kierowanej przez kapelmistrza Ernsta Stieberitza. Od Wielkanocy 1927 mieszkał w dawnym oliwski klasztorze, na pierwszym pietrze zachodniego krużganka ("Rezydencja Papieska").
W grudniu 1935 przeprowadził I Synod Diecezji Gdańskiej. W latach 1935–1937 poparł dążenia do utworzenia polskich parafii personalnych. Pod naciskiem Senatu odwołał jednak dekrety erekcyjne. W październiku 1937 złożył rezygnację z urzędu biskupa, którą Stolica Apostolska przyjęła 13 VI 1938 .
Pożegnany uroczyście 26 VI 1938 w kościele kościele Chrystusa Króla, 7 lipca opuścił Gdańsk , udając się z Dworca Głównego pociągiem do Poznania; tam zamieszkał u sióstr elżbietanek jako kanonik kapitulny archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej. 26 I 1939 zrezygnował z obywatelstwa II WMG, przyjął obywatelstwo polskie. W W 1939 udał się w odwiedziny do rodziny w okolice Grodna, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej. Uchodząc przed wojskai rosyjskimi zamieszkał początkowo na plebanii w Ełku, od 22 września przy szpitalu elżbietanek w Królewcu. Dzięki posiadaniu watykańskiego paszportu dyplomatycznego i z pomocą znajomego niemieckiego generała wyjechał w październiku 1939 do Rzymu. Mieszkał w domu księży marianów przy via Corsica, w ostatnich miesiącach życia przebywał w szpitalu elżbietanek przy Via deli' Olmata 92. Pochowany został na Cmentarzu Campo o Verano, w grobowcu nazaretanek. 10 I 1950 w oliwskiej katedrze Trójcy Świętej, w południowej bocznej nawie, odsłonięto poświęconą mu pamiątkową płytę. W tym samym kościele, w krypcie biskupów gdańskich, pochowano 17 XII 1972 sprowadzone do Polski jego szczątki. Od 4 X 1989 jego imię nosi plac we Wrzeszczu Dolnym (między ul. Klonowicza, ul. Kochanowskiego i ul. Mickiewicza, do 1945 Skagerrakplatz).
Jako biskup posługiwał się (jako jedyny z gdańskich biskupów) własnym herbem przedstawiającym w polu złotym dwa czarne lwy kroczące, jeden nad drugim. W klejnocie herbu, nad hełmem z dziewięcioma pałkami ręka zbrojna z mieczem i wstęga z dewizą: Victorius. Pod tarczą wstęga z rodową dewizą: Serviendo guberno. Błędny przedstawiony herb (powielany w publikacjach) widnieje na epitafium w kościele (archikatedrze) Trójcy Świętej w Oliwie, sporządzonym po jego śmierci w 1943 (z treścią uzupełnioną po sprowadzeniu szczątków w 1972), do 2010 w południowej nawie poklasztornego kościoła, następnie w zachodniej części nawy głównej kościoła (na ścianie południowej, nieopodal wejścia do Kaplicy Mariackiej).
