ESDEN-TEMPSKI STANISŁAW, poeta, prozaik, dziennikarz
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW ESDEN-TEMPSKI (ur. 24 VII 1952 Gdańsk), poeta, prozaik, dziennikarz. Syn Antoniego Jana (18 XII 1925 – 15 VIII 1995 Gdańsk), urzędnika, i Janiny z domu Okołotowicz (8 III 1926 Nowa Mysz (Nowogródczyzna, obecnie Białoruś) – 16 III 2016 Gdańsk). W 1972 zdał maturę w Technikum Tworzyw Sztucznych w Gdyni. W latach 1973–1974 studiował psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, w 1980 ukończył filologię polską na ► Uniwersytecie Gdańskim. Podczas studiów na UG współtworzył aktywne środowisko młodych poetów i pisarzy skupionych wokół pisma „Litteraria” i Koła Młodych przy Oddziale Gdańskim Związku Literatów Polskich (m.in. z ► Aleksandrem Jurewiczem, ► Antonim Pawlakiem, Markiem Bieńkowskim).
Jako poeta zadebiutował na antenie ► Radia Gdańsk (1971), w prasie – w 1972 wydanym staraniem Koła Młodych wierszem Jak szybko wyparowałaś… opublikowanym w „Delcie”, dodatku literackim do ► „Liter”. W 1976 ukazał się jego arkusz poetycki Ten stary przebój Beatlesów nigdy nie będzie kobietą, wydany w nagrodzonej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki tzw. serii Borosa (arkusze poetyckie młodych twórców gdańskich w niestandardowych formach edytorskich, zaprojektowanych przez studentów i absolwentów ► Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku). Razem z wymienionymi opublikował w 1973 w „Literach” wiersze opatrzone wspólnym tytułem Muzea samowiedzy oraz wspólną deklaracją programową twórców formacji poetyckiej, zwanej od 1975 ► „Nową Prywatnością”.
W ► sierpniu 1980 podpisał rezolucję Koła Młodych popierającą 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS) w Stoczni Gdańskiej, uczestniczył w strajku jako delegat Koła, brał udział w obradach plenum MKS, m.in. domagając się zapisania w postulatach całkowitej likwidacji cenzury prewencyjnej, był też pierwszym protokolantem jego obrad. W lipcu 1983 aresztowany przez patrol ZOMO, ciężko pobity na posterunku milicji, przeżył śmierć kliniczną.
W 1987 wyjechał do USA. Mieszkał w Chicago, współpracując z prasą polonijną, między innymi z „Nowym Dziennikiem”, „Przeglądem Polskim” („Polish Review”). Kilka jego utworów opublikowały w tłumaczeniu na język angielski literackie i artystyczne pisma amerykańskie („Mid-American Review”, „CutBank”, „Black River”, „Another Chicago Magazine”). Utrzymywał kontakt z krajem, przyjeżdżał do Polski, pisał korespondencje dla „Polityki”, publikował w krajowych czasopismach (między innymi w kwartalniku „Tytuł”, dwumiesięczniku „Topos”, recenzje książek w dodatku do „Życia Warszawy” – „ExLibris”). Przez pewien czas (1995) mieszkał w Wielkiej Brytanii. Na stałe w Gdańsku od 1999. W 2000 wystąpił na łamach prasy z pomysłem przeznaczenia ciągu starych checzy rybackich w Gdańsku-► Jelitkowie na pracownie dla malarzy i pisarzy i stworzenia tam dzielnicy artystycznej.
Od 1989 członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autor tomów poetyckich i zbiorów wierszy: Wytrwale rozwijam swe złe skłonności (1978), Wpędzony do raju (1981), Organy Rosji pracują nocą (1984), Szmaciane lata (1985), A przecież umarłem (1988). Autor powieści: Człowiek, który udawał psa (1980 debiut jako prozaika), Między Sierpniem a młotem (1988, 2005), Łowca orchidei. Romans emigrancki (1994), Kundel (1999, powieść wyróżniona przez Magazyn Literacki), Oda do karty kredytowej (2010), Ucieczka do Polski (2015, e-book 2013), współautor antologii Nowy transport posągów (1977).
Laureat m.in. nagrody czasopisma „Nowy Wyraz” i Urzędu Miasta Warszawy za najlepszy debiut poetycki (1979), nagrody Gdańskiej Książki Roku (1979 za tomik Wytrwale rozwijam swe złe skłonności…), Nagrody Wojewody Gdańskiego (1995 za powieść Łowca orchidei), Nagrody Artystycznej ► Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1994), ► Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za całokształt twórczości (2010). Odznaczony m.in. Medalem 25-lecia Solidarności (2005).
Bibliografia:
Stanisław Esden-Tempski, ►http://old2.wbpg.org.pl/slowniklista.php?pisarz=53 (Wojewódzka Biblioteka Publiczna Gdańsk).
Piwowar Małgorzata, Między Sierpniem a młotem. Film Adama Kinaszewskiego, „Rzeczpospolita”, 7 X 2010.
