CONRADI ISRAEL, lekarz
| < Poprzednie | Następne > |
ISRAEL CONRADI (Izrael; Conradt, Konradt, Conradus) (19 X 1634 Gdańsk – 28 VI 1715 Gdańsk), przyrodnik, ► fizyk (lekarz) miejski w Gdańsku, filozof, poeta. Syn Winholda (1608 Kraków – 30 V 1679 Gdańsk), w sierpniu 1617 zapisanego do gdańskiego ► Gimnazjum Akademickiego, od 8 XI 1628 studiującego w Lejdzie, od 1664 ► ławnika ► Starego Miasta i Anny (1607 – 15 VII 1642), córki ► Israela Köhne-Jaskiego.
Od września 1649 uczeń ► Gimnazjum Akademickiego, od sierpnia 1656 studiował medycynę na uniwersytecie w Lejdzie, od 13 III 1659 doktor po obronie tamże pracy De sanguine, prezentującej jatrochemiczne (szkoła myślenia w XVI i XVII wieku, traktująca medycynę i fizjologię w kategoriach chemicznych) właściwości krwi i soków pokarmowych. Po powrocie do Gdańska praktykował w zawodzie lekarza, od 1684 tytularny lekarz królów polskich. Od 1691 pełnił urząd fizyka (lekarza) miejskiego. W 1709 z powodu wieku, coraz częstych chorób i grasującej w mieście jednej z największych w jego dziejach epidemii dżumy (zob. ► epidemie nowożytne), wystarał się u władz miasta o odciążenie go z obowiązków i powołanie na stanowisko równoległego (trzeciego) medyka miejskiego ► Johanna Ernsta Steinhardta. Wraz z nim, drugim lekarzem miejskim Gottfriedem Stüve i dwoma starszymi cechu gdańskich chirurgów, 16 IV 1710 swoim autorytetem oficjalnie zaświadczał o wygaśnięciu w Gdańsku tej epidemii.
Stworzył nowoczesny model krążenia krwi w organizmie, rozwijając badania m.in. ► Lorenza Eichstädta. Badał istotę zimna; odkrywca zjawiska przechłodzenia cieczy, uważany za jednego z prekursorów badań nad hibernacją. Efekty badań ogłosił w cyklu wykładów w 1670, następnie opublikował drukiem w dziele Dissertatio medico-physica de frigoris natura et effectibus (Oliva Monasterium 1677). W 1670 bezskutecznie próbował zorganizować w Gdańsku towarzystwo naukowe, wzorowane na włoskich akademiach, mając nadzieję na zgromadzenie kilku uczonych wokół swoich badań nad zimnem. Nie przyniosły rezultatu próby zaangażowania w to przedsięwzięcie m.in. ► Jana Heweliusza. Na zlecenie Królewskiego Towarzystwa w Londynie (The Royal Society of London for Promoting Natural Knowledge) prowadził doświadczenia fizyczne nad krzepnięciem i zamrażaniem roztworów, korespondował w tej sprawie z Robertem Boylem (1627–1691; fizykiem i chemikiem, jednym z założycieli Towarzystwa). Interesował się także astronomią i dyskutował o niej z Janem Heweliuszem w czasie spotkań naukowców w jego domu.
Autor m.in. dzieła o naturze duszy ludzkiej Cognitio sui ipsius problematica philosophico-medica (1707), okolicznościowych wierszy, m.in. z okazji zaślubin w 1654 profesora Gimnazjum Akademickiego ► Georga Neufelda jr z Elisabethą, córką Johanna Bolnera; uzyskania doktoratu w 1711 przez ► Georga Remusa, późniejszego fizyka (lekarza) miejskiego w Gdańsku. Autor wierszy żałobnych m.in. po śmierci ► Joachima Pastoriusa (1655), ► Petera Oelhafa (1655), ► Johanna Petera Titiusa (1689), ► Johanna Fabritiusa (1690), doktora ► Ottona Dietricha Voegedinga (1700), burmistrza ► Reinolda Wiedera (1707) i epitafiów, m.in. pastora kościoła św. Piotra i Pawła ► Adriana Pauliego (1684). Współautor (z Michałem Długoszem) panegiryku na cześć króla Jana III Sobieskiego po wiktorii wiedeńskiej (Oliva Monasterium 1684). Autor drukowanego w 1684 panegiryku na cześć Jana Heweliusza.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się 9 X 1661 w ► kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) z Anną (ochrzczona 7 VIII 1642 – pochowana 17 IV 1662 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 184), córką aptekarza Joachima Friedrichsa (około 1601–1658). Po raz drugi ożenił się 25 V 1664, również w kościele NMP, z Constantią (1639 – pochowaną 15 V 1693 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 200), córką Georga Braunschweiga. Z drugiego małżeństwa ojciec trójki dzieci, ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła: syna Gottfrieda (1667–1733), majora w garnizonie gdańskim, ojca m.in. ► Eduarda Friedricha, burmistrza Gdańska; córki Constantii Lavinii (7 IV 1665 – 19 X 1714), poślubionej 12 IV 1686 w kościele św. Piotra i Pawła wdowcowi Gerhardowi Wildermanowi (zm. 1725), pastorowi kościołów ► św. Elżbiety (1682–1704) i św. Piotra i Pawła (1704–1725), oraz syna Israela, ochrzczonego 13 XI 1671.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 214, 450.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 104, 165.
Dzienis Helena, Conrad Israel, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I Gdańsk 1992, s. 231–232.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 115.
